2. Jongeren en werkloosheid

In deze bijdrage willen we een aantal oorzaken van werkloosheid nagaan en vervolgens enkele direkte gevolgen ervan bekijken. 

Zoals iedereen weet is de werkloosheid de laatste jaren enorm gestegen. Vooral na 1980 is een sterke toename van het aantal werklozen te zien. Eind januari 1983 telde ons land 744.500 werklozen. Dit komt overeen met ongeveer 16% van de afhankelijke beroepsbevolking. Het aantal jongeren onder de 23 jaar dat begin 1983 werkloos was, bedroeg 241.270 en maakt daardoor 31% uit van het totale aantal werklozen. Zie PDF voor tabel 'Werklozen per provincie'.

Als we de werkloosheidscijfers voor de verschillende leeftijdsgroepen met elkaar vergelijken, dan blijkt dat de meeste werklozen gevonden worden in de leeftijdsgroepen van zestig jaar en ouder én bij de jongeren beneden de 23 jaar. 

Niet alleen per leeftijdsgroep maar ook per regio zijn er nogal wat verschillen te zien. In het westen van het land is de werkloosheid momenteel het laagst terwijl ze bijvoorbeeld in Groningen en Limburg erg hoog is.

Konjunkturele en strukturele werkloosheid

We onderscheiden de volgende vormen van werkloosheid:

a. Konjunkturele werkloosheid is werkloosheid die het gevolg is van een tijdelijke teruggang in de ekonomische bedrijvigheid. Deze teruggang wordt veroorzaakt doordat op een bepaald moment de ondernemers hun investeringen beperken omdat hun afzetmarkt verzadigd is. Na verloop van tijd leeft de ekonomische bedrijvigheid echter weer op, omdat er een vraag naar goederen op gang komt ter vervanging van oude, versleten goederen.

b. Strukturele werkloosheid is werkloosheid die een gevolg is van verandering in de struktuur van de ekonomie. Eén van de oorzaken hiervan is de poging van ondernemers de winsten te verhogen door de arbeidskosten terug te dringen, bijvoorbeeld door een toenemende mechanisering en automatisering van het produktieproces.

Oorzaken van werkloosheid

Wanneer we het hebben over de oorzaken van de werkloosheid, zullen we moeten beginnen bij de diepste oorzaak, namelijk het verlaten van de Heere en Zijn geboden. Wat hebben we in de naoorlogse jaren met de geschonken weldaden gedaan? Hebben ze ons dichter bij de Heere gebracht of hebben we met de gaven de Gever vergeten Als we de maatschappij waarin we leven overzien, dan moet met schaamte erkend worden dat de welvaart ons land van God heeft afgevoerd. Laten we daarom Gods stem, die ons ook in de ekonomische problemen tegenkomt, niet in de wind slaan, maar laten we wederkeren tot de Heere (Klaagl. 3:40). 

Wat zijn de ekonomische oorzaken van de toegenomen werkloosheid?

- Na een sterke ekonomische groei in de zestiger jaren, trad er in het begin van de zeventiger jaren een stilstand op. De markt raakte verzadigd, waardoor de bedrijven hun produktie niet verder konden opvoeren en zelfs niet meer handhaven. 

Vooral na de oliekrisis in 1973 versnelde de ekonomische inzinking mede vanwege de sterke stijging van de energiekosten.

- Doordat de produktie niet steeg kon er geen uitbreiding van het aantal arbeidsplaatsen plaatsvinden. Daarnaast gingen er veel, reeds bestaande, arbeidsplaatsen verloren doordat veel mensen werden vervangen door machines en komputers. 

- In de achterliggende jaren is de produktie van een aantal goederen steeds meer overgenomen door de zogenaamde "lage loonlanden". Vanuit veel derde wereldlanden wordt een felle konkurrentiestrijd gevoerd in bijvoorbeeld de sektoren "kleding en textiel" en "huishoudelijke apparatuur".

- Een andere oorzaak voor het ontstaan van werkloosheid is het niet op elkaar afgestemd zijn van het arbeidsaanbod en de arbeidsvraag. De nederlandse bevolking krijgt een steeds betere scholing. Een veel gehoorde klacht is echter dat het onderwijs te algemeen is en te weinig beroepsgericht. Het gevolg is dat ook nu nog goede, vakbekwame mensen een "schaars artikel" zijn. 

- Daarnaast doet het feit zich voor dat er steeds meer mensen toetreden tot de arbeidsmarkt. Deze vergroting van het arbeidsaanbod is ondermeer het gevolg van een blijven werken van de gehuwde vrouw én het opnieuw toetreden tot de arbeidsmarkt van de wat oudere gehuwde vrouw.

Naast de genoemde oorzaken speelt voor jongeren ook nog mee dat:

- het aantal schoolverlaters dat jaarlijks tot de arbeidsmarkt toetreedt naar alle waarschijnlijkheid nog tot 1987 zal stijgen;

- jongeren die van school komen in het algemeen geen of nauwelijks ervaring hebben; dit is hun nadeel; 

- wanneer er ontslagen vallen, jongeren het eerst hiervoor in aanmerking komen, aangezien zij vaak het kortst in dienst zijn geweest.

Gevolgen van het werkloos zijn

Alhoewel een ieder het werkloos-zijn op zijn of haar eigen manier zal ervaren, is er toch een aantal gevolgen waarmee de meeste werklozen gekonfronteerd worden.

- Allereerst kan hierbij gedacht worden aan een vermindering van het inkomen. Iemand die werkloos wordt, gaat er in bijna alle gevallen financieel op achteruit. Vooral wanneer de werkloze kostwinner is en een gezin heeft te onderhouden, kan dit grote zorgen geven.

— Werkloos zijn kan ook betekenen het verlies van sociale kontakten. De kontakten met kollega's, klanten, patiënten enz. vallen weg. Het gevaar bestaat dat de werkloze hierdoor in een isolement terecht komt. 

— De regelmaat in de dagelijkse aktiviteiten valt weg. Door de werktijden wordt vaak ook de tijdsindeling voor het hele gezin bepaald. Als dat werk dan wegvalt, blijkt vaak dat heel het dagelijks leven ontregeld wordt. 

— Vaak wordt de status die iemand heeft, bepaald door het beroep dat men uitoefent en het werk dat verricht wordt. Wegvallen van het werk kan dan betekenen dat men in de ogen van anderen daalt in status. 

- Vaak weet men zich niet aan te passen aan de vele "vrije tijd", zodat verveling kan optreden. 

- Er ontstaan vaak allerlei negatieve gevoelens zoals nutteloosheid, doelloosheid, machteloosheid. 

- Vakkennis kan, vooral bij langdurige werkloosheid, achteruit gaan.

Voor jongeren gelden er nog een aantal specifieke problemen. Iedereen heeft een eigen persoonlijkheid, een identiteit. Deze identiteit wordt door de jaren heen gevormd. Het is ondermeer ook het dagelijkse werk dat een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling, de vorming hiervan. Jongeren die niet opgenomen worden in de arbeidssfeer kunnen zich op deze manier dan ook niet ontplooien. Dit kan onder andere tot gevolg hebben dat er geen sprake is van het aanleren van verantwoordelijkheidsgevoel, dat juist in werksituaties vaak gevormd wordt. 

Vooral jongeren die na hun schoolperiode nooit een baan hebben gehad, zullen het gevoel hebben afgeschreven te zijn vóórdat zij ook maar enigszins een bijdrage hebben kunnen leveren aan deze maatschappij. Dit kan de gevoelens van eigenwaarde sterk negatief beïnvloeden.

Bestrijding werkloosheid

Zoals we gezien hebben, is de situatie met betrekking tot de werkloosheid niet erg rooskleurig. Bovendien is er voor de toekomst nog maar weinig perspektief voor dit probleem.

Regering, vakbeweging, plaatselijke overheden buigen zich over dit vraagstuk. Diverse maatregelen en oplossingen worden aangedragen. Sommige zijn tegenstrijdig aan elkaar en vaak zijn er ook bezwaren verbonden aan de uitvoering ervan.

Mogelijke maatregelen zijn:

- Jongeren beter voorbereiden op de arbeidsmarkt. Dit kan gedaan worden door de relatie tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt te verbeteren. In verband hiermee kan gedacht worden aan het uitbreiden van het aantal stageplaatsen; meer inzicht scheppen in de arbeidsmarkt en het uitbreiden van het Kort Middelbaar Beroeps Onderwijs (dit is onderwijs voor jongeren vanaf zestien jaar). 

- Het komen tot een andere arbeidsverdeling. Het beschikbare werk eerlijker verdelen door middel van invoering van kortere werkweken en/of door deeltijdbanen. Bovendien kan er bij de verdeling van het beschikbare werk voorkeur gegeven worden aan jongeren én kostwinners. Mensen kunnen ook de gelegenheid krijgen om met vervroegd pensioen te gaan (z.g.n. V.U.T.-regeling).

- Streven naar uitbreiding van het aantal arbeidsplaatsen, mét behoud van koopkracht, zodat er voldoende gekocht kan blijven worden. Overwogen kan worden of aan bedrijven in nood subsidie verleend kan worden. Verder kan er gedacht worden aan het verlagen van de (jeugd)lonen en het nivelleren (verlagen) van de hogere salarissen.

Wat kun jij doen als je werkloos bent?

Voor alles is het belangrijk dat je blijft zoeken naar een baan. Doe al het mogelijke om aan werk te komen. Besteed zorg aan je sollicitatiebrieven en licht zoveel mogelijk familie, vrienden en kennissen in dat je op zoek bent naar werk. Je moet proberen aktief te blijven en niet bij de pakken neer te gaan zitten, ook als het tegen zit en er teleurstellingen komen. 

Aangezien het duidelijk is dat je niet de hele dag kunt vullen met brieven schrijven en solliciteren, willen we hier een aantal suggesties geven om de tijd zinvol te besteden:

a. Tijd voor een hobby

Misschien heb je een hobby of al vaak het plan gehad om er aan te beginnen. Nu je werkloos bent, heb je in ieder geval ruimschoots de tijd om dat te gaan doen. Denk hierbij eens aan tekenen, schilderen, de natuur intrekken en onderzoeken, knutselen, naaien, en ga zo maar door... Als je een beetje handig bent, kun je ook nog het nuttige met het aangename verenigen door een hobby te beoefenen die je het nodige geld kan besparen. Denk eens aan het verrichten van kleine reparaties aan je fiets of brommer; aan het naaien van je eigen kleren of het maken en repareren van eenvoudige meubelstukken. Er zijn talloze mogelijkheden op dit gebied, en je zult er veel voldoening aan beleven.

b. Het volgen van een kursus

Het volgen van een kursus kan een nuttige besteding van je tijd betekenen, waarbij je tevens probeert je gekregen gaven en talenten verder te ontplooien. Een kursus kan ook een om-, her- of bijscholing betekenen waardoor er nieuwe en andere mogelijkheden ontstaan bij het zoeken naar een baan.

c. Vrijwilligerswerk

Binnen het vrijwilligerswerk zijn er ook talloze mogelijkheden om bezig te zijn. Denk maar eens aan het doen van karweitjes voor bejaarden, het bezoeken van eenzamen en zieken of het leiding geven aan een -16 klub. Er kan ook gedacht worden aan het doen van administratieve werkzaamheden binnen de kerkelijke gemeente of daarbuiten; het repareren van speelgoed voor kleuterscholen of het onderhouden van de groenvoorzieningen in de plaats waar je woont. Deze lijst zou met nog veel meer voorbeelden aan te vullen zijn. 

Wel dient bedacht te worden dat, wanneer je vrijwilligerswerk gaat doen en je gebruik maakt van een uitkering, er een aantal regels zijn waaraan je je dient te houden. Bij de Sociale Dienst of het Arbeidsbureau kunnen ze je alle gewenste informatie hierover verstrekken.

Het spook van de werkloosheid

Tot zover hebben we stilgestaan bij de oorzaken en gevolgen van werkloosheid, maar ook bij de vraag wat je kunt doen als je zelf werkloos bent.

Het kan zijn dat je nog op school zit en als zodanig niet direkt met jeugdwerkloosheid te maken hebt. Wel weet je dat ook jij straks werkloos kunt worden, wanneer de schooldeuren zich voorgoed achter je sluiten. Daarom doe je er goed aan om het "dreigende spook van de werkloosheid" niet voor je uit te schuiven, maar je zelf zoveel mogelijk voor te bereiden op een periode van werkloos zijn.

- Houd je motivatie om te leren zoveel mogelijk op peil en laat je niet meetrekken door het negatieve "doemdenken" waarin studeren geen zin en het kiezen van een beroep geen waarde meer heeft.

- Probeer eens een gesprek aan te knopen met jongeren die werkloos zijn. Vraag naar hun ervaringen en probeer ervan te leren.

- Lees in de kranten wat er geschreven staat over arbeid en werkloosheid. Tracht je in te leven wat een periode zonder werk voor jou zou betekenen en ga na hoe jij die tijd op een zinvolle manier zou kunnen besteden.

- Vraag eens op school of men tijdens de lessen maatschappijleer in wil gaan op zaken zoals arbeid, werkloosheid, uitkeringen e.d. Stel bijvoorbeeld voor aan je leraar nederlands om aandacht te schenken aan de sollicitatiebrief.

De omgeving

Werkloosheid is niet een probleem dat alleen mensen aangaat die zélf werkloos zijn of worden. Integendeel! Ook de omgeving is er bij betrokken. Denk maar aan het gezin waarvan de man werkloos wordt, of de jongen die van school komt en geen werk kan vinden. Hun werkloos-zijn zal de sfeer in huis zeker beïnvloeden. Het vaste werkpatroon van hun vrouw of moeder kan doorbroken worden door hun "thuisblijven". Er kunnen spanningen ontstaan... Deze worden voor een gedeelte veroorzaakt door de houding van de omgeving. Hoe vaak bemerken we niet een neerbuigende, geringschattende houding ten opzichte van mensen zonder werk?

Hoe dient onze houding dan te zijn? Voor alles moeten we bedenken dat, als wij wél werk hebben, dit geen verdienste van onze kant is. Wij kunnen ons er niet op laten voorstaan. 

In 1 Korinthe 4 waarschuwt Paulus tegen de zonde van de hoogmoed door te zeggen: "Want wie onderscheidt u? En wat hebt gij, dat gij niet hebt ontvangen?" (vs. 7). 

Wees voorzichtig in de manier van benaderen, de opmerkingen, de "grapjes" die vaak zo kwetsend kunnen zijn.

Dit houdt echter niet in dat we een misplaatst gevoel van medelijden ten toon moeten spreiden. Ook daar is niemand mee gebaat. Iemand die zonder werk is wil voor "vol" aangezien worden en niet behandeld worden als iemand die aan de kant van het leven staat, die nutteloos is. Wel kan er meegeleefd worden. Dit is echter wat anders dan medelijden in de betekenis die wij er aan gaven.

Onze houding als christen tegenover onze naaste, onze medemens zonder werk, dient een afspiegeling te zijn van wat beschreven staat in 1 Korinthe 12 over de verscheidenheid van gaven binnen de gemeente. Hier wordt de gemeente vergeleken met het lichaam van Christus. Vele leden vormen samen één lichaam, één gemeente. Binnen zo'n gemeente horen de leden gelijke zorg voor elkaar te dragen. Alhoewel er verschillende leden zijn, is er geen enkel lid dat gemist kan worden, want: "Waren zij alle maar één lid, waar zou het lichaam zijn?" (vs. 19). "Ja veeleer de leden, die ons dunken de zwakste des lichaams te zijn, die zijn nodig" (vs. 22).

Wie helpt je bij de beroepskeuze?

In een maatschappij, waarin weinig of geen veranderingen optreden, levert de keus van een beroep niet zoveel problemen op. De zoon volgt zijn vader op in zijn bedrijf of ambacht, de dochter helpt moeder of wordt elders hulp in de huishouding. Er waren weinig moeilijkheden bij een beroepskeuze, omdat er weinig keuzemogelijkheden waren.

In onze tijd ligt het echter wel iets anders! Het aantal opleidingsmogelijkheden en beroepen is geweldig toegenomen. Met de meeste beroepen, die er nu zijn, zijn we nauwelijks op de hoogte. Weinigen weten wat een komputerprogrammeur, een agrarisch medewerker of groepsleidster, om er maar enkele te noemen, precies doen in hun werk. Je hebt van veel beroepen een bepaalde voorstelling, maar of die juist is, weet je niet.

Daarom is het belangrijk dat je enigszins op de hoogte probeert te komen van de wereld van beroepen. Als je aan het eind van de lagere school nog geen (voorlopige) keus hebt gemaakt, dan word je daarbij in het vervolgonderwijs zeker geholpen. Iedere school voor voortgezet onderwijs heeft een schooldekaan, waar je altijd terecht kunt voor informatie en advies. Vergeet echter ook je ouders niet, zij kennen je en willen je graag helpen. Verder kun je bij vrienden of bij mensen binnen je kerkelijke gemeente aankloppen om advies en inlichtingen. Je kunt bijvoorbeeld in je vakantie, proberen het door jou gekozen beroep wat nader te leren kennen.

Tenslotte zijn er verschillende instellingen die goede voorlichting geven. Ik denk aan de gewestelijke arbeidsbureaus, die je verspreid over het gehele land aantreft. De jeugd-/beroepskonsulent van dit bureau kan veel adviezen geven, terwijl de beroepskeuzeadviseur je door middel van een test adviseert, als je twijfelt aan je eigen kapaciteiten. De arbeidsbureaus helpen je ook bij het zoeken van een baan. Ze kennen de bedrijven en instellingen, zijn op de hoogte van de vakatures en willen je graag helpen. Trouwens, ook bij werkloosheid of dreigende werkloosheid is het verstandig deze hulp in te roepen.

Overgenomen uit: "Jij en...", uitgave Boekencentrum B.V. 's-Gravenhage.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen