2. Het negende gebod en het dagelijkse leven

In de Bijbel zijn er vele aanwijzingen te vinden dat het liegen en onwaarheid spreken in het dagelijks leven, in welke vorm dan ook, veroordeeld wordt. In de Bijbel worden verschillende vormen van onwaarachtigheid genoemd.

Leugen

Zoals het onder de oude bedeling niet geoorloofd was als een leugenachtige getuige op te treden tegen de naaste uit het eigen volk, zo geldt dat ook in de nieuwtestamentische bedeling. Paulus spreekt over de leugen als iets wat bij de oude mens hoort en hij zegt daarover: 'Daarom legt af de leugen, en spreekt de waarheid, een iegelijk met zijn naaste; want wij zijn elkanders leden' (Ef. 4:25).

De leugen van Ananias en Saffira wordt met de dood bestraft (Hand. 5:1-11). Petrus zegt hen dat zij tegen God gelogen hebben (vs. 4).

Lichtvaardig oordelen

Uit 2 Sam. 16:1-4 blijkt dat David de kwaadsprekerij van Ziba over zijn heer Mefiboseth zonder meer voor waar aanneemt. Zonder verder een onderzoek in te stellen, velt David zijn oordeel over Mefiboseth. Deze geschiedenis is een duidelijk voorbeeld van het lichtvaardig oordelen. Toen de discipelen in het voorbijgaan een blindgeborene zagen, vroegen ze aan de Heere Jezus wie er nu gezondigd had, de blinde man zelf of zijn ouders (Joh. 9:2). Ze stelden de vraag, maar eigenlijk hadden ze hun oordeel al klaar: óf de blindgeborene had gezondigd óf zijn ouders.

Heel vaak oordelen we zo makkelijk over een ander, zonder dat we meer over de persoon en zijn omstandigheden afweten. De vermaning van de Heere Jezus in de Bergrede heeft ons dan ook veel te zeggen: 'Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt. Want met welk oordeel gij oordeelt, zult gij geoordeeld worden; en met welke maat gij meet, zal u wedergemeten worden' (Matth. 7:1,2).

Dat wil niet zeggen dat we helemaal geen uitspraak mogen doen over de ander. Als iemand zondigt, dien je hem daar op aan te spreken (1 Tim. 5:20). Dit is ook een vorm van oordelen. We moeten echter beseffen dat ons menselijk oordeel, ook al is het oprecht, toch betrekkelijk is. Alleen God, als Rechter van hemel en aarde, komt het oordeel toe.

Achterklap

Zoals we eerder hebben gezien, is het doel van het negende gebod om de goede naam van de naaste te beschermen. De naam en de positie van de naaste kan echter op verschillende manieren worden aangetast, bijvoorbeeld door achterklap. Achterklap is hetzelfde als roddelen: het achter iemands rug om over hem of haar praten. Dat hoeven niet altijd onware dingen te zijn. Zo kun je bepaalde fouten van iemand breedvoerig gaan vertellen aan een ander.

Je liegt dan (misschien) niet, maar je bent niet eerlijk: je zegt ware dingen, met het doel de fouten en gebreken van de ander duidelijk uit te laten komen. En dat is eigenlijk niets anders dan kwaadsprekerij. Het is duidelijk dat je niet alles wat je weet ook daadwerkelijk tegen een ander mag zeggen. Belangrijk is om bij jezelf na te gaan waaróm je iets vertelt.

Lasteren

Het opzettelijk en tegen beter weten in liegen noemen we lasteren. Het is geen kwaadsprekerij meer achter iemands rug, of iemand veroordelen zonder dat je weet waarover het gaat. Lasteren is een opzettelijke poging om de ander van zijn goede naam en eer te beroven.

Als de Heere Jezus na Zijn gevangen-neming voor de Grote Raad staat, wordt Hij door de omstanders gelasterd. Tegen beter weten in ontkennen de getuigen Zijn Godheid (Luk. 22:65).

De valse getuigen in het proces tegen de Heere Jezus weten te vertellen dat Hij gezegd heeft: 'Ik kan de tempel Gods afbreken en in drie dagen opbouwen' (Matth. 26:61). Maar zó had de Heere Jezus het niet gezegd, want volgens Joh. 2:19 had Hij tegen de Joden gezegd: 'Breekt deze tempel, en in drie dagen zal Ik dezelve opbouwen', waarbij Hij doelde op Zijn eigen lichaam.

Verdraaien van iemands woorden

Zoals uit het bovenstaande duidelijk is, gaat laster vaak samen met het verdraaien van iemands woorden. Een kleine wending geven aan iemands verhaal kan ervoor zorgen dat het heel anders wordt dan hij het bedoelde.

Hetzelfde gebeurt als wij iemands verhaal doorvertellen en daar iets aan toevoegen of iets van weglaten. Hoe vaak hoor je niet de opmerking: 'Maar zó heb ik het niet gezegd!'

Overigens heeft het gebod niet alleen betrekking op het spreken van de onwaarheid (met de tong), maar ook op het luisteren (de oren: openstaan voor achterklap, oorblazerij (Spr. 18:8; 26:22) en roddel) en de gedachten (het hart).

Als we dit alles samenvatten, kunnen we zeggen dat het negende gebod verbiedt de naam en de positie van onze naaste te schenden. Daarentegen is het doel van het gebod de naam van de naaste te beschermen.

De betekenis van het negende gebod voor de rechtspraak

Het negende gebod had eveneens betrekking op de rechtspraak zoals die in Israël plaatsvond. De rechtspraak in Israël was anders georganiseerd dan tegenwoordig Advocaten kende men niet en

Advocaten kende men niet en bewijsstukken als vingerafdrukken hadden geen betekenis. Het enige dat telde tijdens een rechtszitting waren verklaringen van getuigen. Wanneer dat nodig is, kunnen wij naar een advocaat gaan, die onze belangen tijdens de rechtsprocedure zal behartigen. Dat biedt een zekere bescherming. In Israël lag dat anders; daar waren

In Israël lag dat anders; daar waren getuigen beslissend. Van hen kon leven of dood van de aangeklaagde afhangen. Daarom had de Heere strenge bepalingen gegeven met betrekking tot de getuigen. Ze konden anders wel met alle mogelijke leugens komen, waarop de aangeklaagde veroordeeld zou worden! Die bepalingen over het afleggen van een getuigen-verklaring staan duidelijk beschreven in Deut. 19:15- 21. Belangrijk is wat in vers 15 staat: 'Een enig getuige zal tegen niemand opstaan over enige ongerechtigheid of over enige zonde, van alle zonde die hij zou mogen zondigen; op de mond van twee getuigen of op de mond van drie getuigen zal de zaak bestaan' (zie ook Deut. 17:6). In Deut. 19:15 gaat het over alle

In Deut. 19:15 gaat het over alle mogelijke overtredingen, terwijl het in Deut. 17:6 gaat om overtredingen die met de dood bestraft moeten worden. Maar in beide gevallen mocht iemand pas veroordeeld worden op het getuigenis van twee of drie getuigen; dit om te voorkomen dat iemand op de aanklacht van één persoon veroordeeld zou worden. Deze twee of drie getuigen moesten ook een gelijkluidend getuigenis afleggen. Was dat niet het geval, dan werd het getuigenis ongeldig verklaard. Wanneer de getuigen-verklaringen door de rechter aanvaard werden, moest het vonnis voltrokken worden. Het was dan, in het geval van doodslag, de taak van de getuigen om de eerste steen te werpen.

Niet alleen heeft de Heere bepalingen gegeven over het aantal getui-gen, maar ook hoe er gehandeld moest worden met valse getuigen. Wanneer ontdekt werd dat een aan

Wanneer ontdekt werd dat een aanklager of een getuige niet de waarheid had gesproken, dan '... zult gij hem doen gelijk hij zijn broeder dacht te doen' (Deut. 19:19). Stel dus dat iemand een ander beschuldigt van diefstal en de beschuldiging blijkt niet waar te zijn, dan krijgt de beschuldiger de straf die op diefstal staat. Kortom, van zowel de aanklager als

Kortom, van zowel de aanklager als van de getuigen wordt verwacht dat zij de waarheid spreken. En uiteraard geldt dat ook voor de

En uiteraard geldt dat ook voor de beschuldigde. (Overigens is er hier sprake van een koppeling van twee geboden. Waarschijnlijk hebben de getuigen in de oudtestamentische tijd, evenals nu, een eed moeten afleggen. Het afleggen van een vals getuige

Het afleggen van een vals getuigenis is meineed. Over de eed en meineed wordt in het derde gebod gesproken).

Ondanks de regelgeving en de straffen die op het vals getuigen stonden, is er vanuit de Bijbel een aantal voorbeelden aan te halen van rechtszaken waarin valse getuigen optraden. - In 1 Kon. 21:13 wordt de rechts

- In 1 Kon. 21:13 wordt de rechtszaak tegen Naboth beschreven. Twee mannen getuigden tegen Naboth en beschuldigden hem ervan God en koning Achab gezegend (= vervloekt) te hebben. - In de rechtszaak tegen de Heere Jezus zijn vele valse getuigen opgetreden (Matth. 26:59 w). - Tijdens het proces tegen Stefanus

- Tijdens het proces tegen Stefanus treden valse getuigen op. Deze beschuldigden Stefanus er van gelasterd te hebben tegen de tempel en de wet (Hand. 6:13,14).

In zijn boekje: 'De tien geboden' noemt Dr. J. Douma drie soorten van leugen, namelijk de schadeleugen, de schertsleugen en de noodleugen (waarover meer in hoofdstuk 4).

Uit het woord 'schadeleugen' is al af te lezen dat we door middel van zo'n leugen de ander schade aanbrengen. Dat ligt wat anders voor de 'schertsleugen'. Iemand kan sterke verhalen vertellen, maar daarmee hoeft hij zich nog niet schuldig te maken aan liegen. We voelen immers meestal wel aan dat zo'n verhaal of opmerking niet serieus bedoeld is. 'Liegen' gebeurt met de bedoeling om

'Liegen' gebeurt met de bedoeling om iemand te bedriegen, en dat gaat veel dieper dan 'alleen maar' aan iemand iets onwaars vertellen. Het wordt echter anders als uit onze

Het wordt echter anders als uit onze grap niet meer op te maken is of we het serieus menen of niet. We kunnen iets als een grapje brengen, maar aan ons gezicht is te zien dat we wel menen wat we zeggen. Of het kan gebeuren dat iemand een ander bedriegt en vervolgens zegt: 'Ik deed het alleen maar voor de grap'. Zo iemand wordt in de Bijbel vergeleken met een dwaas die met brandende pijlen en dodelijke wapens speelt (Spr. 26:18,19).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen