11. Bijbelse normen

De vraag komt, bij ieder die zich met moderne literatuur bezighoudt, naar voren: "Wat moeten we hier nu mee?" Denk opnieuw aan je doop, je leven onder Gods Woord en Zijn verbond.

Dan moeten we te rade gaan bij het Woord van God.

Weliswaar geeft de Heilige Schrift geen normen voor de kunst in engere zin. Maar God wijst wel fundamenteel de weg. In Filippenzen 4:8 vinden we het kortst en duidelijkst enkele normen voor de kunst:

'Voorts broeders, al wat waarachtig is, al wat eerlijk is, al wat rechtvaardig is, al wat rein is, al wat liefelijk is, al wat welluidt, zo er enige deugd is, en zo er enige lof is, bedenkt datzelve".

Al wat waarachtig is

Als Gerard van het Reve in een interview naar aanleiding van verschillende van zijn boeken opmerkt, dat hij op de daar gebruikte thema's (de verheerlijking van de homosexualteit) nog wel wat wil doorgaan, omdat het zo lekker verkoopt, is zijn schrijven dan nog waarachtig te noemen?

Rookmaker stelt: "Deze norm wordt geschonden indien het werk niet eerlijk is gemaakt, indien de kunstenaar doet alsof hij door een bepaalde vorm of gedachte werd gegrepen, doet alsof hij wat te zeggen had terwijl hij alleen maar iets maakte waarvan hij hoopte dat het hem succes en bijval zou brengen". (In Kunst en amusement).

Ik meen dat dit niet alleen voor Reve geldt, maar ook voor bijvoorbeeld Jan Wolkers die weinig anders doet dan een aantal thema's uit zijn eerste roman eindeloos variëren.

Laten we trachten de moderne auteurs te doorzien op dit punt. Wat is hun innerlijke drang tot het schrijven van hun werk? Is die er wel altijd? Het is zeer te betwijfelen!

Ook het meest onbenullige wordt soms aan het papier toevertrouwd. Zo kunnen we onszelf alvast wapenen door de onderscheiding authentiek - niet-authentiek te hanteren.

De moderne kunstenaar kán authentiek zijn, wáár: hij staat voor wat hij schrijft.

Op dit punt begint de dialoog: de schrijver kan wel wáár zijn, eerlijk, oprecht, maar de waarheid missen, de waarheid als zodanig aanranden! De moderne auteur spreekt in zijn boek uit: de wereld is een rotzooi. Gods Woord zegt meer, namelijk dat het schepsel niet alleen allerhande ellende om der zonde wil is onderworpen, maar ook dat er voor degenen die zich schuldig kennen en zich van harte bekeren, vergeving is in het volbrachte werk van Christus.

Al wat rein is

Het gaat hier om zuiverheid en eerlijkheid in de omgang der geslachten. Als we Schrift met Schrift vergelijken, wordt ons wel duidelijk hoe open en vrij de Bijbel over de sexualiteit spreekt, maar altijd in verband met de liefde. Het bedenken van al wat rein is betekent niet dat het sexuele niet besproken mag worden, maar schuilt in het vermijden van alle schaamteloosheid.

Volgens de kanttekening betekent rein hier kuis. Ook in dit opzicht is Gods Woord het HEILIG Woord. Het realisme stelt dat de schrijver vrij is om iedere situatie te beschrijven. Hierdoor wordt de wetteloosheid en de onbeschaamdheid onverhuld goed gepraat.

We hebben te protesteren tegen de gedachte, die in veel gevallen hier achter schuilgaat, dat alleen het sexuele het allesbepalende is.

Al wat liefelijk is, al wat wel luidt

Het welluidende wordt veelal in de moderne literatuur weggehoond. De walging voor het bestaan brengt negativiteit, het lelijke, onharmonische voort.

We stuiten op de fundamentele vraag, of de modeme kunstenaar en literator het recht heeft, zijn haat, zijn walging, zijn angst over te dragen op de ander.

We hebben gezien hoe moderne auteurs er welbewust op uit zijn om te schokken. Dat getuigt niet van liefde, maar van haat tegenover de naaste.

Zo er enige deugd is

Deugd is in onze tijd verdacht: burgerlijk, bezittende klasse! Deugd is datgene wat naar de goede zede is.

"Zo er enige deugd is", of "al wat deugd heet" keert zich tegen alle revolutionaire afbraak!

Keert zich ook tegen het schoppen tegen het establishment zoals Mulisch doet. Het gaat in deze wereld om diepere idealen dan vernieuwing.

Opmerking

In de al eerder genoemde Daniël-bijlage wordt onder het kopje "Consequenties" nóg een aantal opmerkingen gemaakt over de concrete situatie ten aanzien van het lezen van moderne literatuur.

Verwerk ook die zo mogelijk in je onderwerp!

Als bijlage bij dit boekje tref je een "schema" aan dat zeer goede diensten kan bewijzen om ethisch en theologisch gezien wat "greep" te krijgen op de moderne literatuur. Laat dit schema onder ieders bereik komen, zodat de verenigingsleden concreet iets in handen hebben om datgene wat zij lezen, aan te toetsen.

Opdracht

Juist ook om de christelijke literatuur onder de aandacht te brengen, is het een goede zaak om twee romans tegenover elkaar te stellen, één waarin met God en Zijn Woord rekening wordt gehouden en één waarin dat niet gebeurt. Te denken valt bijvoorbeeld aan De laatste wagon door B. Nijenhuis en De donkere kamer van Damocles van W.F. Hermans, (zie bijvoorbeeld Uitgelezen, deel 3, waarin een goed stuk over Nijenhuis).

Een tweede voorbeeld: plaats Een leeg huis van Marga Minco tegenover Weekend in de archipel van P.J. Risseeuw.

Een laatste voorbeeld: bespreek de doodsproblematiek in het werk van Anna Blaman tegenover die in de roman Een meisje als Lientje van Jacoba M. Vreugdenhil. (zie Reformatorisch Dagblad, dat benaderd kan worden voor een overdruk van beide artikelen, april 1980).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen