De emancipatieplicht

Vader die de was doet. Moeder achter de komputer. Is dat hetzelfde als emancipatie? Symptomen van emancipatie kunnen deze voorbeelden van zogeheten rolwisseling wel zijn. Toch ligt het wezen van emancipatie in iets anders. De kern van emancipatie is: zelfstandigheid. Emancipatie is voor individualisering. De samenleving bestaat dun eigenlijk uit individuen die allen gelijke rechten en gelijke kansen hebben, los van geslacht of samenlevingsvorm. In dit artikel willen wij nagaan hoe zo 'n individu-gerichte maatschappij door onze overheid wordt bevorderd.

Ekonomische zelfstandigheid

De emancipatie-les is even doordacht als eenvoudig. Wanneer is een mens vrij? Als hij kan doen wat hij wil. Wat is daarvoor nodig? Geld. Hoe komt men aan inkomen? Door een baan te hebben óf recht op een uitkering. Zelfstandigheid is dus vooral ekonomische zelfstandigheid. Welnu, zolang dc vrouw financieel afhankelijk is van de man - die daardoor in een machtspositie verkeert - kan zij niet in vrijheid gaan en staan waar zij wil. Zonder geld kom je immers niet ver. Van wezenlijk belang is dus dat de vrouwbetaald werk kan krijgen met een eigen inkomen. Om werk te krijgen, moet je echter geschoold zijn. Opleiding is dan ook de volgende eis. Maar hoe komt de opgeleide vrouw aan een baan als het werk niet voor het oprapen ligt en zij ook nog een kind te verzorgen heeft? Heel eenvoudig: de man moet betaald werk inleveren en de zorg voor het kind voor een deel overnemen. Rolwisseling is zo én middel tot én uiting van emancipatie. Tussen haakjes: dat emancipatie de werkloosheid bevordert, is aanvechtbaar; de bestaande werkgelegenheid wordt wél anders verdeeld.

De struktuur van de samenleving moet veranderen

Dat mannen de betaalde banen bezet houden, is voor vrouwen een belemmering. Gebrek aan opleiding ook. De gewoonte dat vrouwen kinderen verzorgen eveneens. Dit rijtje is slechts het begin van een ellenlange opsomming die in de emancipatieliteratuur te vinden is. Al die belemmeringen zijn geworteld in onze zeden en gewoonten, in onze wetten en tradities, kortom in de struktuur van onze samenleving. En daarom noemen wij die beletselen „strukturele belemmeringen". Hoe kun je die wegnemen? Door de wetten

te veranderen. Of door voorlichting te geven. Maar wie maken de wetten? Juist, mannen. En wie geven op school dc beroepsvoorlichting aan meisjes? Precies, leraren. Alle stuurmiddelen zijn dus in handen van mannen. Daarom kunnen vrouwen niet volstaan met een opleiding en een baan. Zij zullen vooral de stuurmiddelen in handen moeten krijgen.

Marie

Laten wij één en ander illustreren met Marie. een peuter die traditioneel wordt opgevoed maar op latere leeftijd de smaak van het emanciperen goed te pakken krijgt. Als Marie nog niet naar school gaat, is zij bij moeder

thuis. Ziehier de eerste strukturele belemmering. Marie groeit op in het normbesef dat moeder thuis is en door vader onderhouden wordt. Marie speelt met poppen hetgeen haar latere vrouwenrol al stilletjes inprent.

Over prenten gesproken: als Marie gaat leren lezen, ziet zij in de boekjes meisjes die met poppen en jongens die met auto's spelen. Eenmaal op school gaat zij tussen de middag thuis eten. waar moeder haar verwacht. Weer zo'n omstandigheid die Marie „voortstruktureert": moeders zijn overdag natuurlijk thuis! Marie is inmiddels op de middelbare school beland. Haar dekaan adviseert over het vakkenpakket.

Omdat Marie toch wel zal trouwen, wordt toekomstgericht gekozen: geen wis-en natuurkunde. Marie heeft intussen zichzelf ontdekt door het lezen van emancipatielektuur. Zij zal de techniek in gaan! Maar wat begint een meisje op een technische school als daar geen enkel damestoilet is en geen gescheiden wasgelegenheid? En hoe houdt zij het daar uit als alle jongens schamper over ccn vrouw in een typisch mannenberoep spreken? Intussen heeft Marie bij de brandweer geïnformeerd of daar iets te regelen valt. Weinig kans: de koppels van de slangen zijn niet op de fijnere vrouwenhanden gebouwd. Eenmaal getrouwd met een man die best voor rolwisseling voelt, is Marie nog niet veel kansrijker. Een parttime baan ligt niet voor het opscheppen. En toen de baby zich aandiende werd het probleem nog groter. Want hoe regel jc dat manlief enkele ochtenden op de kleine past. terwijl moeder werkt en omgekeerd, zódanig dat beide werkgevers jc in het bedrijf kunnen handhaven? Hoe vinden die werkgevers een vervanger voor je. zonder verlies van deskundigheid en kontinuïteit?

Marie blijft noodgedwongen thuis...

Overheidsbeleid

Het emancipatiebeleid van dc overheid berust eigenlijk op een voortdurend schaduwen van Marie. Waarom doet Marie de „keuzes" die zij doet? Omdat zij niet anders kan. En waarom kan zij niet anders? Omdat zij niet anders geleerd heeft. Omdat gebouwen en allerlei technische hulpmiddelen „vrouwonvriendelijk" zijn. Omdat de arbeidswetten cn de werkroosters op kostwinners gericht zijn. Omdat mannen vervelend doen over vrouwen die op mannendomein komen. Dc overheid is dus begonnen met een analyse van de strukturen: hoe worden gedragingen veroorzaakt en in stand gehouden? Dat eenmaal in kaarl gebracht hebbend, volgt het beleidsplan: de akties die de overheid moet ondernemen om de strukturele belemmeringen weg te nemen. En als w ; e Marie weer volgen, laten die akties zich raden: de Marie die nü nog ergens in ons land ter wereld komt, moet als peuter vader thuis aantreffen, boekjes lezen waarin meisjes de brandslang hanteren, tussen de middag natuurlijk overblijven omdat moeder werkt enzovoort. Dc overheid voert die veranderingen op twee manieren in: als het even kan door voorlichting te geven die dc burgers op andere gedachten brengt, als het nodig blijkt door wetten uit te vaardigen die de gelijke behandeling afdwingen.

Soms zien wc die emancipatiedrang heel uitdrukkelijk. Denk aan de verplichting om in advertenties man/vrouw te vermelden bij dc werving van personeel. Soms ook meer bedekt: neem examenteksten die emancipatie als thema hebben. In de begroting die dc regering aan de Tweede Kamer jaarlijks voorlegt, is per beleidsterrein - onderwijs, volksgezondheid, sociale zaken - uitdrukkelijk aangegeven wat op dat terrein aan emancipatie wordt gedaan.

Zo kan de voortgang van dc akties uit het beleidsplan worden bewaakt. De verleiding is groot om alle voornemens op te sommen om zo een beeld te geven van de emancipatiedrift.

Meer machtsposities voor vrouwen

Al die voornemens hebben cchtcr gemeenschappelijk dat zij gericht zijn op het verwezenlijken van ekonomische zelfstandigheid door te zorgen voor meer machtsposities voor vrouwen. meer werk voor vrouwen en meer op dat werk gerichte opleidingen voor vrouwen. We laten slechts enkele voorbeelden volgen (dal van die brandslangen was ook aan de Kamersmkken ontleend en de man die weigert af le wassen heet daar iemand „met ccn achterstand in participatie in de persoonlijke levenssfeer"). Meer machtsposities voor vrouwen worden gerealiseerd door de aanstelling van meer vrouwelijke burgemeesters. professoren, managers, topambtenaren. Meer werk voor vrouwen wordt gerealiseerd door het diskriminatieverbod bij aanname en werving, door het afschaffen van het verbod op nachtarbeid door vrouwen, door het regelen van ouderschapsverlof. door het bevorderen van parttime-banen, door het subsidiëren van bepaalde arbeidsbetrekkingen. Een wcrkgerichte opleiding wordt bewerkstelligd door in het openbaar onderwijs emancipatieprogramma's in le voeren, door meer vrouwen als dekaan aan te stellen, door overblijven te stimuleren, door wiskunde verplicht tc stellen.

Middel of doel?

Nu heeft de overheid met al deze middelen niet altijd de emancipatie van de vrouw als dóel voor ogen. Soms is die emancipatie een middel om dc overheid financieel te ontlasten. Een gescheiden vrouw die van een uitkering leeft, is nu eenmaal goedkoper voor dc staat als zij in haar eigen onderhoud voorziet door inkomsten uit een betaalde baan. En als er veel behoefte is aan komputerdeskundigen. terwijl cr veel werkloosheid onder letterkundige vrouwen zou zijn. is de overheid uit financieel oogpunt geïnteresseerd in dc „keuze" van vrouwen voor wiskunde in plaats van voor letterkunde. Want wiskunde levert dan produktie op en letterkunde kost werkloosheidsuitkeringen.

Ekonomischc zelfstandigheid wordt verkregen door het individueel ontvangen van inkomen, hetzij uit arbeid, hetzij krachtens ccn uitkeringsregeling.

Terwijl in onze gezindte felle protesten klinken tegen de

regeringsdaden, horen we in feministische kring sombere geluiden. De overheid belooft veel. maar doet weinig, zo vernemen wij van „emancipaters".

Onder ons is vooral de „arbeidsplicht" voor meisjes bekend geworden als het duidelijks bewijs van het gezinsondermijnend karakter van het emancipatiebeleid. De overheid zou hiermee de vrijheid ontnemen om een christelijk gezinsleven te leiden. Wil men een juist oordeel geven, dan moet men wel eerst een juist beeld hebben van wat feitelijk gaande is. „Arbeidsplicht" betekent dat men zich beschikbaar moet houden voor de arbeidsmarkt, wil men ooit recht op een uitkering kunnen laten gelden.

Wie er voor kiest thuis te blijven mag dat. maar dan wel op straffe van het mislopen van een uitkering. Mocht nu de man werkloos zijn dan zal zijn uitkering geen toeslag vanwege kostwinnerschap bevatten omdat ervan wordt uitgegaan dat de vrouw naar de arbeidsmarkt gaat. Die toeslag blijft wel behouden als nog kinderen tot twaalf jaar te verzorgen zijn.

De emancipatoire hoek: de man wordt bevoordeeld

Vanuit dc emancipatoire hoek komen tegenovergestelde geluiden. Daar vindt men dat belastingheffing en uitkeringsrechten nog te veel elementen bevatten van de kostwinnersgedachte. De vrouw mag dan meer kansen op de arbeidsmarkt hebben, het daar verdiende inkomen wordt minder interessant vanwege regelgeving op het gebied van belastingheffing en sociale zekerheid. In de nuttigheidsafweging voor dc gezamenlijke huishouding van man en vrouw blijkt het dan toch interessanter te zijn dat de man werkt. Daardoor is de gelijke arbeidskans van de vrouw meer schijn dan zijn: financieel pakt de vrijheid toch weer uit als een bevoordeling van de man. Echte vrijheid zou pas bestaan als de laatste resten kostwinnerschap zouden zijn opgeruimd en de uitkeringen geheel verzelfstandigd zouden zijn. De uitkering voor de gezamenlijke huishouding van man en vrouw zott dan voor de heli't op naam van de man. voor de helft op naam van de vrouw moeten staan. Het is de emancipatoire dames een doorn in het oog dal dc regering nog steeds geen nota heeft uitgebracht over de verzelfstandiging van uitkeringsrechten.

Veranderde normen?

Wi j willen onze rondblik in de wereld van de emancipatie afsluiten met een principiële beoordeling. Daarbij zullen wij traditie, hoe groot de waarde daarvan soms ook kan zijn. zuiver moeten onderscheiden van Gods Woord. Met één voorbeeld kunnen we dat duidelijk maken. Toen in dc 19e eeuw één der eersten uit de emancipatiebeweging pleitte voor vrouwelijk onderwijzerschap, besefte zij ..op dc rand te staan van hetgeen een vrouw betaamt". Anno 1989 beweerl elke spreker uit de verontruste gereformeerde gezindte dat onderwijzeres-zijn een typisch vrouwelijk beroep is. een beroep naar haar aard. een bijbels beroep! En wie onder ons is geschokt door dc aanwezigheid van meisjes op het kantoor?

Toch was dat rond de eeuwwisseling een blijk van emancipatie: de vrouw wilde als een man zijn. Uit deze voorbeelden blijkt dat zaken nooit op zichzelf beschouwd kunnen worden. Zij krijgen mede betekenis door de wereld waarin zij plaatsvinden. Dat een vrouw niet in een technisch beroep behoort te werken, is een uitspraak die wellicht meer door de traditie is ingegeven dan duidelijk op Gods Woord herleidbaar is. Die baan kan echter niet op zichzelf beschouwd worden, omdat anno 1989 het technisch beroep voor de vrouw in een emancipatiecontext slaat.

Op zichzelf beschouwd, doet de

overheid geen verschrikkelijke aanval op hel gezin door van vrouwen te vragen dat zij beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Is het onredelijk dat de vrouw het gezinsinkomen moet zien te verwerven als de man geen werk heeft? Was dat in de ..goede oude tijd" - ik doel nu op dc christelijke natie - anders? Maar deze kwestie staat niet op zichzelf! Deze uitkcringsvereiste maakt deel uit van een breder emancipatiebeleid waardoor zo'n maatregel een bepaalde betekenis krijgt.

Naar onze mening is emancipatie vanuit de Schrift het sterkst te veroordelen vanwege haar individualiseringskarakter. Daarin ligt haar ware aard. Voor gezinsdenken is geen plaats meer. Evenmin voor de erkenning dat man en vrouw krachtens hun van God gegeven onderscheiden hoedanigheden, hun daarbij passende onderscheiden taken hebben. Wij gaan cr in dit artikel vanuit dal deze centrale bijbelse gegevens op deze plaats geen nadere onderbouwing behoeven.

Naar ons oordeel is de vraag „mag de gehuwde vrouw buitenshuis werken" niet de kérnvraag in het bepalen van onze visie op emancipatie. De kernvraag in het bepalen van onze houding is: zijn én blijven wij bereid om een christelijk gezin te vormen. Waar die bereidheid ons geschonken (!) is. zal ccn volgend kind welkom zijn (uiteraard gaan wij nu voorbij aan ieders bijzondere omstandigheden en beperken wij ons tot het beginsel). En dal gegeven zal natuurlijk (letterlijk) bepalend zijn voor het kostwinnerschap. En zolang er kinderen op le voeden en op te vangen zijn, zal zeker één der ouders thuis zijn. ..Rolwisseling" behoeft echter niet altijd uiting van emancipatie tc zijn. Laten wij als voorbeeld nemen een onderwijzersechtpaar. Qua kindertal is hun gezin niet modern te noemen. Als hij voor de klas staat, is zij thuis en omgekeerd. Dc inkomensverwerving wordt

dus gezamenlijk gedaan, de opvoeding eveneens. Inkomensverwerving geschiedde in de Bijbel ook al door vrouwen. De vrouw uit Spreuken 31 wordt erom geprezen. En opvoeding is in de Bijbel duidelijk een geza menlij ke verantwoordel ij k-heid. Trouwens, op dc boerderijen. in de kruidenierszaak, op hel binnenschip zijn hel vader en moeder die samen het inkomen verdienen en samen voor de kinderen zorgen. In veel gevallen zal er echter een andere geest waaien. Man en vrouw hebben allebei een baan omwille van het inkomen en dal weer omwille van de financiering van hel eigen huis. dc auto. dc vakantie, de stereo-installatie etc.

Gezinsvorming en gezinsleven worden dan afgeleide van de materiële wensen. En wie van ons zou durven beweren niet vatbaar te zijn voor de geest van deze eeuw die het leven in de luxe zoeki en kinderen beschouwt als sta-in-dc-wegs voor maatschappelijke ontplooiing? Welk meisje onder ons zou durven beweren niet vatbaar te zijn voor het gevoel dat opvoeden van kinderen alleen maar iets moois genoemd wordt om de pijn van de gemiste maatschappelijke kans le verdringen? Welke jonge moeder zou niet vatbaar zijn voor dc angst niet meer mee te tellen omdat zij „maar" Ihuis zit. terwijl vrouwen in de omgeving een baan hebben?

Aanval op het christelijke gezin

Beoordelen we vervolgens het emancipatiebeleid op nationaal niveau, dan moeten wij zonder meer vaststellen dat het een aanval is op het christelijke gezin, 't Is waar: formeel blijft ieder vrij om tc kiezen. Niemand wordt juridisch gedwongen om de arbeidsmarkt op te gaan. Maar men kan het gezin in haar financiële bestaan zo bedreigen, dat er weinig anders meer op zit dan tweeverdiener le worden. Want als dezelfde hoeveelheid werk over meer mensen verdeeld moei worden en de daarbij behorende inkomens niet meer aan gezinnen maar aan werkende individuen worden toegekend,

krijgt dc kostwinner het erg moeilijk! Minder werk. minder inkomen voor het gezin. Als die situatie zich voor zal gaan doen. zullen wij duidelijker dan ooit moeten kiezen tussen óf handhaving van onze materiële verlangens óf handhaving van het christelijk gezinsleven (maar dan zonder auto, vakantie, etc.).

Het kwaad van het emancipatiestreven zit niet alleen in de omstandigheid dat werk en inkomens niet langer aan gezinnen, doch aan individuen zullen worden toegerekend. De individualisering maakt het ook gemakkelijker om uit elkaar te gaan. Er zal steeds minder reden zijn om in moeilijke tijden te vechten voor herstel cn te worstelen om trouw. En laten wij vooral de emancipatiedénkwijzc niet vergeten: hoe verwoestend moet hel voor een samenleving uitwerken als ieder leert denken in termen van zichzelf! Intussen hebben wij gezien dat de vrijheid die met de individualisering wordt aangeprezen. een betrekkelijke is. De vrouw die haar man wil verlaten en een eigen inkomen heeft, is inderdaad vrijer - naar de wereld gesproken - dan de vrouw die financieel afhankelijk is. Maar de prijs voor deze vrijheid is intussen wel minder vrijheid voor de vrouw die een christelijk gezinsleven wil leiden. De ene vrijheid wordt geroofd met dc andere. Het is net zo'n soort ontwikkeling als aan de stranden. Nudislen beklaagden zich omdat hen de vrijheid ontnomen werd naakt te recreëren. Naarmate hun vrijheid toeneemt worden christenen gedwongen hun rekreatie elders te zoeken. Dat dé vrouw onvrij was en nu pas vrij wordt is niet alleen Bijbels gezien, maar ook sociologisch beschouwd een leugen. Als er al sprake is van strukturele belemmeringen, dan worden die door de emancipatie niet weggenomen: zij worden slechts verlegd naar een ander deel van de vrouwelijke bevolking.

Aan het eind van dit artikel gekomen mag ons aller bede wel zijn of God ons de ogen wil openen voor de geest van deze eeuw en of Hij ons wil bewaren bij Zijn inzettingen, waarin waarlijk vrijheid ligl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen