Seksualiteit en maatschappij in Bijbels licht

'Ik vrij veilig of ik vrij niet.' Zo kunnen we lezen op de affiches die de overheid publiceert. Het geeft redelijk goed aan hoe de seksuele moraal in Nederland is. .

In de meest letterlijke zin worden allerlei zaken 'open en bloot' gepresenteerd; in de media, in de seksadvertenties, in 06- seksnummers, in seksshops, op het station, catalogi van postorderbedrijven, in allerlei boeken en (week)bladen, in gevraagde en ongevraagde post, in de virtual reality, op de CD-Rom,.... Seks als consumptie-artikel.

Seksualiteit

In de wereld om ons heen heerst de gedachte van seks als consumptie-artikel. Op zich is dat niets nieuws. Al in bijbelse tijden is er sprake van mensen die hun lichaam verkopen om de seksuele gevoelens van anderen te bevredigen. ledereen wist dat Thamar zich inliet met mannen. Dat neemt niet weg dat het in die tijd niet toegestaan was dat vrouwen hoereerden. Dat was wettelijk verboden. Hetzelfde was het geval in Nederland. Tot de jaren '60 van deze eeuw was het wettelijk niet toegestaan om seks als het ware te kopen en te verkopen. In de praktijk gebeurde het helaas wel, maar het was niet toegestaan. Tot die tijd rustte op de hele seksualiteit een taboe. Je praatte daar gewoon niet over. De zaken die over de intieme relatie tussen man en vrouw gaan, moesten binnen de vier muren van het huis blijven. Maar ook zaken, die voor ons gevoel misschien wat minder met seksualiteit te maken hebben bleven verborgen. Zo probeerde een fatsoenlijke vrouw aan het begin van deze eeuw altijd te voorkomen dat mannen iets van haar benen konden zien.

Dat men zich zeer terughoudend opstelde ten aanzien van de seksualiteit in de breedste zin van het woord heeft alles te maken met de mentaliteit van die dagen. Men sprak er niet over. In kerkelijke kringen werd er hooguit bij de Catechismusprediking in het kader van het zevende gebod iets over de seksualiteit gezegd. Enkele grove overtredingen zoals het gaan naar prostituées, overspel en voorechtelijk geslachtsverkeer werden genoemd. Maar hoe de mens met de seksualiteit moest omgaan, werd niet vanuit het Woord aan de orde gesteld. Het kwam zelfs in de gezinnen niet ter sprake. Hooguit bereidde een moeder vlak voor het huwelijk haar dochter in bedekte termen voor op wat haar te wachten stond. Het zwijgen van de kerk en de ouders heeft heel wat leed veroorzaakt. Omdat de ouderen alleen spraken over de negatieve aspecten van seksualiteit, kon er bij jongeren een angstige gevoel rondom seksualiteit ontstaan. Ontstond er daarnaast ook iets van uitdaging en het gevoel dat het spannend was. Het werd iets wat eigenlijk niet mocht, maar wat om kinderen te krijgen wel moest. Zo kon er een waas van geheimzinnigheid rond seksualiteit liggen.

De seksuele revolutie

Deze mentaliteit wordt doorbroken door de seksuele revolutie. Onder invloed van verschillende stromingen in Nederland en de landen om ons heen (zoals bijvoorbeeld de hippies in de jaren '60), wordt er gepleit voor grotere openheid. Openheid over de meest intieme zaken, die zich binnen het huwelijk afspelen en openheid over verschillende relaties tussen mensen. Ten gevolge van deze openheid vindt er ook een verschuiving plaats in de betekenis van het woord seksualiteit: de lichamelijke beleving, het liefdesleven en het bevredigen van de seksuele begeerte worden meer benadrukt in het spreken over seksualiteit. Seksualiteit als consumptieartikel. Deze verschuiving is de keerzijde van de grote openheid rond seksualiteit.

Evenals grote terughoudendheid heeft ook teveel openheid negatieve gevolgen.

In diezelfde tijd begint de invloed van de kerken snel af te nemen, en daarmee ook het gezag van bovenaf. Gods Woord als objectieve waarheidsbron moet plaatsmaken voor het 'ik bepaal wat ik belangrijk vind en wat niet.' Men laat zich niets meer aanpraten door anderen.

De openheid op het gebied van de seksuele moraal heeft ook invloed op het aantal gevallen van echtscheiding. Was het voorheen zeer uitzonderlijk dat een gehuwde man en vrouw uit elkaar gingen, men raakt hiermee al spoedig vertrouwd. Gods Woord komt op de achtergrond en daarmee ook de inhoud van het zevende gebod. Was de zinsnede 'Gij zult niet echtbreken'vroeger een rem, nu worden alle remmen losgegooid. Als gevolg van de gewijzigde publieke opinie verandert ook de wetgeving. Voor 1971 waren de echtscheidingsnormen in de Nederlandse wet nauwkeurig vastgelegd. Zo kon een tijdelijke scheiding van tafel en bed pas na 5 jaar leiden tot een totale scheiding als beide echtelieden daarmee instemden. Men kon alleen tot een definitieve scheiding overgaan als er sprake was van overspel, van kwaadwillige verlating voor meer dan vijf jaar, van veroordeling wegens een misdrijf tot een vrijheidsstraf van minimaal vier jaar of als er sprake was van zware mishandeling. In 1971 verandert dit rigoreus. Volgens de wet die in dat jaar ingaat, mag de relatie verbroken worden als deze zodanig ontwricht is dat herstel van de relatie uitgesloten geacht moet worden. Wanneer één van beide partijen spreekt over duurzame ontwrichting, kan al tot een echtscheiding worden overgegaan. Deze wijziging in de wetgeving opent de weg naar verdere overtreding van het zevende gebod. In 1988 vinden er 27000 echtscheidingen plaats. Dat is 27,5 % ten opzichte van het aantal gesloten huwelijken in dat jaar. Toch zeggen de statistieken maar weinig over de (huwelijks)relaties tussen mannen en vrouwen. Het blijkt namelijk dat een groot deel van de mensen niet meer trouwt, maar gaat samenwonen. De laatste vijfentwintig jaar zijn de verschillende samenlevingsvormen wettelijk gelijkgesteld. Het huwelijk heeft alternatieve vormen naast zich gekregen, die (bijna) gelijke rechten hebben. Kwam het verschijnsel van het 'ongehuwd samenwonen' tot voor korf niet voor, nu woont ruim 15% van de Nederlandse paren ongehuwd samen. De laatste vijf jaar is dit aantal zeer sterk toegenomen tot 600.000 paren door de wettelijke gelijkschakeling met de gehuwden. Het percentage gesneuvelde samenwoon-verhoudingen ligt twee maal zo hoog (ruim 50 % dus) als het percentage op echlscheiding uitlopende huwelijken.

De veranderde houding ten aanzien van huwelijk en echtscheiding werd technisch gezien mogelijk gemaakt door het gebruik van voorbehoedmiddelen. Op grote schaal werden middelen op de markt gebracht, die een zwangerschap konden voorkomen. Daarnaast was er nog een praktische oorzaak die het aantal echtscheidingen deed stijgen: door allerlei emancipatorische bewegingen in de Nederlandse samenleving was de vrouw onafhankelijk geworden van de man. Was een vrouw in vroeger jaren financieel afhankelijk van de man, nu is zij onafhankelijk. Doordat zij onafhankelijk was geworden, was ze ook vrijer de man te verlaten als het huwelijk niet meer volledig voldeed. Ondanks de vele negatieve kanten van

Ondanks de vele negatieve kanten van de seksuele revolutie, moeten we de positieve kanten ervan niet uit het oog verliezen. Ouders kunnen niet meer om voorlichting heen. Het is eigenlijk bij de opvoedingspraktijk gaan horen. Zo ontstaat er meer openheid tussen ouders en kinderen rond het thema seksualiteit. En daarmee kan de seksualiteit op de juiste wijze bespreekbaar worden.

Het oude testament

Ook in de Bijbel is sprake van openheid over huwelijk en seksualiteit. De gedachte van de vrije moraal is daar echter niet terug te vinden. Ze wordt zelfs verboden. Heel kernachtig wordt dat weergegeven in het zevende gebod: 'Gij zult niet echtbreken'. Het gebod verbiedt elke vorm van onzedelijk geslachtsverkeer. Iemand die overspel bedreef met een getrouwde of ondertrouwde vrouw moest gedood worden. Ook de vrouw die met het overspel instemde, moest gedood worden. De straf werd meestal voltrokken door steniging. In Deut. 22:22 lezen we: 'Wanneer een man gevonden zal worden, liggende bij eens mans getrouwde vrouw, zo zullen zij ook beiden sterven, de man die bij de vrouw gelegen heeft en de vrouw; zo zult gij het boze uit Israël wegdoen.' (Zie ook: Lev. 20:10; Deut. 22:24; Ezech. 16:40; en ook Joh. 8:5). Ook wie gemeenschap had met een ondertrouwde vrouw van een ander, pleegde overspel. We moeten echter wel goed in de gaten houden dat de ondertrouw in de Bijbel anders was dan bij ons. Als men in Israël in ondertrouw ging, kreeg de vader of de voogd van het meisje een bruidsprijs overhandigd. Zoals uit Deut 22: 23 blijkt, had dit bepaalde rechten tot gevolg. Daarom kan ook David in 2 Sam. 3:14 tegen Isboseth zeggen: 'Geef mij mijn huisvrouw Michal, die ik mij met honderd voorhuiden der Filistijnen ondertrouwd heb.' De aanstaande man heeft na het betalen al enige rechten, maar de voltrekking van het huwelijk moet nog plaatsvinden. 'Wie is de man, die een vrouw ondertrouwd heeft en haar niet tot zich heeft genomen?' (Deut. 20:7) Het maakt wel verschil of de ongeoorloofde gemeenschap met de ondertrouwde vrouw heeft plaatsgevonden 'in de stad' of 'in het veld' (Deut. 22: 23 - 27). Gebeurde het in de stad, dan werd in beginsel aangenomen dat het meisje niet om hulp geroepen heeft en dus medeplichtig was. Zowel de man als het meisje moesten ter dood veroordeeld worden. Was het zedendelict in het open veld gepleegd, waar het hulpgeroep van het meisje niet gehoord kon worden, dan had alleen de man de dood verdiend.

Het overspel van een man met een ongetrouwde vrouw had consequenties. De man was dan verplicht met het meisje te trouwen (Deut. 22: 28- 29). Weigerde de vader van het meisje haar uit te huwelijken dan moest de man desondanks de bruidsprijs betalen (Ex. 22:16-17).

De zonde tegen het zevende gebod wordt in het Oude Testament hoog opgevat. Het is de schending van een unieke relatie: van het huwelijk. Wie de vrouw van zijn naaste schendt, tast de eer van die naaste aan (zie 2 Sam. 12:11 en 1 Kon. 20:3). Bovendien schaadt die persoon niet alleen die ander, maar hij maakt ook zijn eigen huwelijk stuk. Niemand mag ontrouw worden aan de huisvrouw van zijn jeugd 'daar zij toch uw gezellin en de huisvrouw uws verbonds is.' (Mal.2: 14).

Het eigensoortige van de echtbreuk wordt nog duidelijker als we denken aan wat de HEERE zegt over Zijn verhouding tot Zijn volk. In het Oude Testament vergelijkt Hij die verhouding met een huwelijk. De HEERE duldt het niet als Zijn volk andere goden dient: dan pleegt Israël echtbreuk en is zij als een vrouw die ontrouw is aan haar eigen Man. Ook de HEERE is jaloers op Zijn eer. 'Men zegt: Zo een man zijn huisvrouw verlaat, en zij gaat van hem en wordt eens anderen mans, zal hij ook tot haar nog wederkeren? Zou datzelve land niet grotelijks ontheiligd worden? Gij nu hebt met vele boeleerders gehoereerd, keer nochtans weder tot Mij, spreekt de HEERE (Jes. 3:1, vgl. Jer. 3:8 vv; 5:7; 9:2 vv; Ezech. 23:37; Hos.2:3).

De rabbijnen

De joodse rabbijnen ten tijde van de Heere jezus laten het accent op een heel ander deel uit het Oude Testament vallen. Voor hen was het op grond van Deut 24:1 een uitgemaakte zaak dat een man zijn vrouw middels een scheidbrief mocht wegsturen. Mozes, de knecht Gods, geeft daar de ruimde tot echtbreuk. Daar staat immers: 'Wanneer een man een vrouw zal genomen en die getrouwd hebben, zo zal het geschieden, indien zij geen genade zal vinden in zijn ogen, omdat hij iets schandelijks aan haar gevonden heeft, dat hij haar een scheidbrief zal schrijven en in haar hand geven en haar laten gaan uit zijn huis.' De farizeeën waren het er over eens dat echtscheiding door God was toegestaan. Alleen de zinsnede: 'Omdat hij iets schandelijks aan haar gevonden heeft', leverde problemen op. Globaal gesproken waren er twee meningen: de aanhangers van de school van Hillel en die van Sjammai. De strenge rabbi Sjammai meende dat de uitdrukking 'iets schandelijks' te maken moest hebben met ontuchtige handelingen. De meer liberale Hillel en zijn school wilden alles wat de man aanstoot kon geven in het optreden van zijn vrouw hier onder rekenen, zelfs als zij het eten niet goed klaar had gemaakt.

De Heere Jezus

Deze 'twist' leggen de rabbijnen voor aan de Heere Jezus. Helaas komen ze niet omdat het een probleem voor hen is, maar ze willen de Heere Jezus verzoeken. Zij leggen de Heere Jezus de vraag voor: 'Is het een mens geoorloofd zijn vrouw te verlaten om allerlei oorzaak?' In Zijn antwoord keert de Heere Jezus de vraagstelling helemaal om. Hij wijst op de situatie van voor de zondeval: 'Hebt gij niet gelezen, Die van den beginne de mens gemaakt heeft, dat Hij hen gemaakt heeft man en vrouw?' (Matth. 19:4)? Het huwelijk is niet door ons mensen, maar door God ingesteld! Omdat God de mens zo geschapen heeft, als man en vrouw, daarom zal de man zijn vader en moeder verlaten. En hetgeen God samengevoegd heeft, scheide de mens niet. Voor de Heere Jezus geldt maar één regel: 'Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, die doet overspel; en die de verlatene trouwt doet ook overspel.' (Matth. 19: 9). Een scheidbrief kan een huwelijk niet ontbinden. Wat God samengevoegd heeft, mag de mens niet breken. Wie zijn vrouw wegstuurt en een andere neemt pleegt echtbreuk. Maar het gaat nog verder: als iemand de verlaten of weggezonden vrouw trouwt, die pleegt ook echtbreuk. Hij trouwt namelijk een vrouw die voor God nog steeds aan haar eigen man toebehoort. De Heere Jezus verwerpt dus de gedachte om een vrouw om allerlei oorzaak te verlaten.

Uitwassen op seksueel gebied zijn er altijd geweest. Toch mogen we onze tijd niet gelijkschakelen met de Bijbelse tijden. Wanneer er in Bijbelse tijden een overtreding was, dan was er een algemeen afwijzen door het volk. Tevens waren de incidentele overtredingen strafbaar. In onze tijd daarentegen zijn de uitspattingen massaal, en ze worden door de publieke opinie goedgekeurd. Deze veranderde normen bevorderen de maatschappelijke ontwrichting van onze tijd. En daarmee raken we steeds verder van Gods Geboden af.

Wie in de veronderstelling mocht verkeren dat méér seksuele opvoeding tot betere seksualiteit leidt, komt bedrogen uit H.Q. RöUng, docent historische opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam, laat in 'Gevreesde vragen. Geschiedenis van de seksuele opvoeding" zien dat het niet zoveel uitmaakt hóe er met kinderen over gesproken wordt, zolang dat maar gebeurt met enige sympathie voor seksualiteit Het in zeer bedekte termen spreken over seksualiteit, zoals in religieuze kringen vaak gebruikelijk is, hoort volgens hem tot de positieve benaderingen. Misschien zelfs te verkiezen boven de hedendaagse openheid, met de nadruk op een succesvol seksleven.

Uil: Tijdschrift voor de Sociale Sector, dec. '94.

Hef huwelijk in bijbelse tijden

in Israël werd door de ouders van de jongen het huwelijksaanzoek gedaan aan de ouders van het meisje. Hierbij werd onderhandeld over de voorwaarden, voornamelijk over de bruidsschat. Het was echter niet zo dat er geen rekening werd gehouden met de gevoelens van de huwbaren. Een jongen mocht zijn persoonlijke verlangens kenbaar maken. Er waren genoeg gelegenheden voor jongeren om elkaar te ontmoeten en te leren kennen, denk maar aan de dorpsput. Meisjes werden niet thuis opgesloten. Juist om deze reden gaf de wet van Mozes regels voor het geval een meisje lastig gevallen werd buiten de stad.

Na het tot stand komen van de verkering volgde de ondertrouw (verloving). Hierbij werd de huwelijksbelofte gegeven en de trouwdatum vastgesteld. Na de verloving volgde het huwelijk. Vanuit de Bijbel is niet bekend of er een godsdienstige samenkomst gehouden werd.

Omdat het huwelijk een verbond was, moest het in het openbaar onder getuigen gesloten worden. Het werd dan ook in de kring van de familie en vrienden gesloten, waarbij God de grote Getuige was. Men ging niet naar het stadhuis; de familie fungeerde als officiële instantie. Waarschijnlijk werd daarbij op naam van de man een huwelijksovereenkomst getekend. 'Zij is mijn echtgenote, en ik ben haar man van nu af tot altijd'. De vrouw legde geen verklaring af.

De bruiloft duurde meestal zeven dagen, waarbij de binnenkomst van de gesluierde bruid in het huis van de bruidegom het hoogtepunt was. Er werden bruiloftsliederen gezongen en er werd een feestmaal aangericht. Het huwelijk werd al op de eerste van de bruiloftsdagen gesloten. Uit de eerste huwelijksnacht werd het met bloed bevlekte laken bewaard als teken van de maagdelijkheid van de bruid. Het diende ook als bewijs tegen eventuele laster van de echtgenoot.

Mattheüs 19:1-12

1 En het geschiedde, toen Jezus deze woorden geeindigd had, dat Hij vertrok van Galilea, en kwam over de Jordaan, in de landpalen van Judea.
2 En vele scharen volgden Hem, en Hij genas ze aldaar.
3 En de Farizeen kwamen tot Hem, verzoekende Hem, en zeggende tot Hem: Is het een mens geoorloofd zijn vrouw te verlaten, om allerlei oorzaak?
4 Doch Hij, antwoordende, zeide tot hen: Hebt gij niet gelezen, Die van den beginne [den mens] gemaakt heeft, dat Hij ze gemaakt heeft man en vrouw?
5 En gezegd heeft: Daarom zal een mens vader en moeder verlaten, en zal zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot een vlees zijn;
6 Alzo dat zij niet meer twee zijn, maar een vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.
7 Zij zeiden tot hem: Waarom heeft dan Mozes geboden een scheidbrief te geven en haar te verlaten?
8 Hij zeide tot hen: Mozes heeft vanwege de hardigheid uwer harten u toegelaten uw vrouwen te verlaten; maar van den beginne is het alzo niet geweest.
9 Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, [die] doet overspel, en die de verlatene trouwt, doet [ook] overspel.
10 Zijn discipelen zeiden tot Hem: Indien de zaak des mensen met de vrouw alzo staat, zo is het niet oorbaar te trouwen.
11 Doch Hij zeide tot hen: Allen vatten dit woord niet, maar dien het gegeven is.
12 Want er zijn gesnedenen, die uit moeders lijf alzo geboren zijn; en er zijn gesnedenen, die van de mensen gesneden zijn; en er zijn gesnedenen, die zichzelven gesneden hebben, om het Koninkrijk der hemelen. Die [dit] vatten kan, vatte [het].

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen