3. Avondmaalstijden

De avondmaalstijden zijn vaak hoogtepunten geweest in het kerkelijk leven van de Schotse kerk. De protestanten in Schotland hebben al vroeg oog gekregen voor de grote betekenis van het Heilig Avondmaal.

Vanaf de Reformatie is er in Schotland een traditie ontstaan om het avondmaal in het openbaar te houden. Vanaf ongeveer 1650 zijn avondmaalstijden onstaan, waaraan gelovigen uit meerdere gemeenten deelnemen.

Over de betekenis van de sakramenten, en in het bijzonder van het Heilig Avondmaal, wordt niet anders gedacht dan in onze kerken. De Schotten onderschrijven de Westminster Confessie, die veel overeenkomsten heeft met onze Heidelbergse Catechismus, ook waar het gaat over de sakramenten

Een avondmaalstijd wordt gevormd door een avondmaalszondag, waaraan enkele dagen van voorbereiding vooraf gaan. Na de avondmaalszondag volgt een dag van dankzegging of nabetrachting. Tijdens zo'n avondmaalstijd worden er verschillende kerkdiensten en bijeenkomsten gehouden.

Ongeveer een maand van tevoren wordt vanaf de preekstoel bekend gemaakt wanneer de bediening van het Heilig Avondmaal zal plaatsvinden. Tevens wordt meegedeeld welke predikanten er zullen voorgaan.

Er zijn op zo'n avondmaalstijd niet alleen gastpredikanten aanwezig, maar ook een groot aantal gasten uit andere gemeenten, die samen met de gemeente het avondmaal begeren te gebruiken. Vandaar dat een vroege aankondiging noodzakelijk is. Iedereen kan dan tijdig bericht doen aan familie en vrienden over de te houden avondmaalstijd. Éénmaal per jaar wordt er in de gemeenten zo'n avondmaalstijd gehouden. In de dagen van de vervolging en afscheiding gebeurde dat vaak in de openlucht. Het waren dagen van verbondenheid temidden van strijd en vervolging.

Een avondmaalstijd verloopt ongeveer op de volgende wijze:

a) Donderdag is de dag van schuldbelijdenis en verootmoediging. Er zijn dan twee of drie diensten. In deze diensten gaan gastpredikanten voor. Meestal is de middagdienst in het Gaelic, een oude Keltische taal die in de Hooglanden en op de eilanden nog gesproken wordt.

b) Vrijdag is de dag van zelfonderzoek. Op deze dag wordt er 's morgens en 's middags gepreekt. De inhoud van de preken is te vergelijken met onze voorbereidingspredikatie. Op vrijdagavond wordt er een gezelschapsof vraagbijeenkomst gehouden (resp. fellowship' en 'questionmeeting genoemd). Deze bijeenkomst wordt door één van de aanwezige predikanten geopend met Schriftlezing en gebed.

Daarna vraagt de predikant of een van de broeders een vraag heeft. Er staat dan iemand op die een tekst noemt en naar aanleiding daarvan een vraag stelt. Hij leest bijvoorbeeld de tekst uit 1 Petrus 1:3: "Wedergeboren tot een levende hoop door de opstanding van de Heere Jezus uit de doden". De vraag luidt: "Welke zijn de kenmerken van deze levende hoop?" De predikant geeft dan een uitleg van de tekst en vraagt een van Gods kinderen om over deze tekst en de vraag ook iets te zeggen uit eigen geestelijke ervaring. Is hij uitgesproken dan geeft hij nog een ander het woord over deze tekst. Daarna kan weer iemand een vraag stellen. Zo'n samenkomst duurt soms wel twee en een half uur. Opvallend is dat dit samen-zijn geheel onder ambtelijke leiding staat,

c) Op zaterdagochtend wordt een gebedssamenkomst gehouden. Deze samenkomst wordt door een ouderling geleid,

's Middags wordt er een voorbereidingspreek gehouden. Daarin komt aan de orde wat een 'waardige voorbereiding' inhoudt. Na de middagdienst wordt een vergadering gehouden van de kerkeraad waar alle avondmaalsgangen een penning ontvangen, als teken van toelating tot het Heilig Avondmaal. Aan de gasten van buitenaf wordt een verklaring van zijn of haar kerkeraad gevraagd. Ook zij krijgen dan een penning uitgereikt. Mensen die voor het eerst deelnemen aan de bediening, zijn vooraf bij de predikant en de kerkeraad op bezoek geweest. Na een gesprek met de dominee over de redenen waarom je aan het Avondmaal zou willen deelnemen en over de kennis van de geloofsleer, wordt men uitgenodigd om op een kerkeraadsvergadering te komen. De dominee heeft tevoren de kerkeraad al iets verteld, maar men kan daarover nog wel vragen stellen. Als je door de kerkeraad toegelaten wordt, ben je 'member in full-communion' (lid van de gemeente met toegang tot het Heilig Avondmaal) en word je op de rol van avondmaalgangers geplaatst,

d) Op zondagmorgen wordt de avondmaalsdienst gehouden. Voorin de kerk staat een kleine tafel met een wit laken. Op de lessenaars voor de eerste rijen banken liggen ook witte lakens. In deze rijen nemen straks de avondmaalgangers plaats. Op de kansel staan, naast de eigen predikant, twee of drie hulppredikanten. Eén van hen preekt hel Woord en straks zullen de anderen de toespraken houden bij de bediening.

Na de prediking volgt het "omtuinen van de tafel". Eén van de predikanten leest gedeelten uit de Schrift over het onwaardig eten en drinken en houdt een korte toespraak naar aanleiding van een vraag en antwoord van de Westminster Confessie. Dit is vergelijkbaar met het lezen van ons Avondmaalsformulier. Ook de levensstijl komt aan de orde, soms heel konkreet: een ieder die werelds gekleed is. een ieder die op zondag zijn krant koopt, enz., wordt vermaand om niet aan het Heilig Avondmaal deel te nemen.

Na de toespraak wordt onder het zingen van Ps. 118: 19 en 20 door de ouderlingen uit de consistorie de schalen met brood en de kelken met wijn binnengebracht en op de tafel geplaatst. De predikanten komen naar de tafel en maken deze verder in orde. Na de nodiging zingt de gemeente en nemen alle avondmaalsgangen plaats in de gereserveerde banken. Tijdens de bediening wordt niet gesproken. Alles gebeurt met grote plechtigheid.

Na de bediening is er weer een toespraak, bijvoorbeeld over de tekst: "Zie het Lam Gods!" 's Avonds is de preek sterk gericht op de onbekeerden. In deze preek staat de Evangelieroeping centraal,

e) Op de maandag na de Avondmaalsbediening zijn er twee diensten gewijd aan de nabetrachting of dankzegging. Aan het eind van een van de diensten spreekt de plaatselijke predikant een dankwoord aan het adres van de gastpredikanten. Hij dankt ook Gods kinderen uit andere plaatsen voor hun aanwezigheid en zegt dat dit tot steun en blijdschap van de gemeente is geweest.

In de loop van de eeuwen is kritiek op deze wijze van avondmaal hou den niet uitgebleven. Thomas Boston bijvoorbeeld betreurde het dat hij zijn eigen kerk moest sluiten om elders bijstand te verlenen tijdens de avondmaalstijd. Een ander bezwaar is dat in de eigen gemeente het Heilig Avondmaal maar eenmaal per jaar gehouden wordt. In de loop der jaren zijn de meer massale avondmaalsvieringen in onbruik geraakt. Meestal komen er nu gasten uit omliggende gemeenten naar de avondmaalstijd. In de opzet is tegenwoordig ook wel iets gewijzigd. Niet voor iedereen is het mogelijk om rond de avondmaalszondag drie dagen het werk te verzuimen. De diensten op donderdag en maandag worden nu veelal alleen 's avonds gehouden.

Ook in het leven van ds. Robert Murray MacCheyne namen de avondmaalstijden een grote plaats in. Menigmaal behaagde het de Heere juist in deze tijden Zijn heerlijkheid aan Zijn knecht te tonen en mocht hij met grote aandrang en vrijmoedigheid het Woord Gods verkondigen.

In een toespraak na de bediening van het Avondmaal op zondag 1 januari 1843, de laatste avondmaalstijd die MacCheyne op aarde heeft meegemaakt, zegt hij: "Laten we aan het begin van een nieuw jaar een Eben-Haëzer oprichten en zeggen:"Hij zal ons nog zegenen. De Heere zal ons bewaren van alle kwaad. God is getrouw, Die het ook doen zal". O, geliefden, als wij toch het nieuwe lied in de hemel zullen zingen, laten we het dan op Golgotha zingen. Als wij ooit het nieuwe gezang zullen zingen, laten we het dan nu doen; dat onze nardus een lieflijke reuk van zich geve. De Heere ga met u en behoede u. Amen".

Gespreksvragen en opdrachten

1. In de Schotse Kerk zijn er verschillende tijden van opwekking geweest.

a. Hebben wij vandaag ook een opwekking nodig? Waarom?

b. Zouden wij mogen bidden om een opwekking?

2. De toegang tot het Heilig Avondmaal funktioneert in Schotland anders dan bij ons.

Lees onderstaande punten eerst door en probeer bij elk punt aan te geven:

wat jullie er van vinden;

wat jullie er goed of minder goed in vinden en waarom...

a. De kerkeraad verleent toegang tot het Heilig Avondmaal. De kerkeraad stemt in met elke nieuwe avondmaalganger. Het deelnemen aan het Heilig Avondmaal hangt dus niet alleen af van een persoonlijke beslissing.

b. Als men niet tot bekering en tot een persoonlijke geloofsbelijdenis komt, dan blijft men dooplid.

c. Er is voor jonge mensen geen voorbereiding op het doen van belijdenis. Men kent geen belijdeniscatechisatie.

d. De avondmaalsgang wordt (vooral bij jonge mensen) vaak gezien als een belijdenis van het geloof.

e. Als je geschreven staat op de rol van avondmaalgangers (member in full communion) dan wordt er verwacht dat je altijd aan het Avondmaal deelneemt, als je tenminste niet onder de kerkelijke tucht staat.

f. De dagen van voorbereiding zijn vooral gericht op Gods kinderen.

3. Ds. MacCheyne legde sterk de nadruk op een heilig leven voor de Heere.

a. Wat houdt een heilig leven volgens jullie in?

b. Is dat vandaag nog wel mogelijk?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen