6. De initiatief-baptisten in de Sowjet-Unie

Inleiding

"Vervolging is iets dat wij geërfd hebben: onze grootouders werden vervolgd, onze vaders werden vervolgd, wij worden vervolgd en onze kinderen moeten onderdrukking en beroving verduren. Dat is de realiteit van de situatie van vandaag".

Dit verklaarde Georgi Vins voor de amerikaanse senaatskommissie voor veiligheid en samenwerking in Europa op 7 juni 1979. Daarmee gaf hij in enkele woorden aan welk een tragisch lot de baptisten in de Sowjet-Unie getroffen heeft en treft. De geschiedenis van deze baptisten-gemeenten gedurende de laatste eeuw is het meest sprekende voorbeeld van onderdrukking van christenen in de Sowjet-Unie. De baptisten zijn over heel Rusland verspreid en van hen is heel wat informatie beschikbaar. In dit hoofdstuk willen wij verder hierop ingaan.

Voorgeschiedenis

Het baptisme ontstond in het tsaristische Rusland dankzij de immigratie van duitsers. Zij mochten van de russische tsaren hun godsdienst vrij uitoefenen op voorwaarde dat zij geen evangelisatiearbeid zouden verrichten onder de oorspronkelijke russische bevolking. Deze moest trouw blijven aan de Russisch-Orthodoxe Staatskerk. Aan het begin van de 19e eeuw kwam echter een aantal engelse baptisten naar Rusland en begon daar zendingswerk te doen. Dit was de oorzaak van een opwekking in St. Petersburg en in de Kaukasus. Zowel vooraanstaande russische edelen als mensen uit het gewone volk bekeerden zich tot het baptisme en verlieten de russische staatskerk.

Ongeveer tegelijkertijd begonnen de duitse kolonisten in de Oekraïne bijbeluren ("Stunden") te houden. Tijdens deze bijeenkomsten werd de Bijbel bestudeerd. De bezoekers van deze samenkomsten werden Stundisten genoemd. Toen de russische regering bemerkte dat ook niet-duitsers deze bijeenkomsten bezochten, kreeg de beweging te lijden van de druk van de staat. Desondanks vond ook in de Oekraïne een opwekking plaats. 

Na 1880 werden pogingen ondernomen door de drie afzonderlijke bewegingen om tot een eenheid te komen. In 1884 werd daartoe een konferentie in St. Petersburg belegd. Het belangrijkste punt van bespreking was het verschil dat er tussen de verschillende groepen bestond in de doopspraktijk. Nog voordat men tot een oplossing kon komen, werd verder vergaderen door de staatsautoriteiten onmogelijk gemaakt. Zodoende kon men niet tot een eenheid komen. 

Hoewel de eenheid geen feit was geworden, bleven de verschillende baptistische bewegingen met elkaar samenwerken. De aanhoudende onderdrukking door de tsaren en de leiders van de Russisch Orthodoxe Kerk dwong hen hiertoe. Hun moeilijke positie bleef bestaan tot de Revolutie van 1917.

Onder een kommunistisch bewind

Het sukses van de kommunistische revolutie onder Lenin in 1918 bracht voor de baptisten een verademing. Het decreet van Lenin in 1917 (hfdst. 5), waarin de kerk van de staat gescheiden werd, betekende het einde van de bevoorrechte positie van de Russisch Orthodoxe Kerk. Tegelijkertijd bracht dit besluit meer vrijheid voor de baptisten. In de twintiger jaren konden de gemeenten zich enorm uitbreiden, en omstreeks 1928 waren er ongeveer 2 miljoen baptisten in Rusland. Over geheel Rusland verspreid kon men hun gemeenten vinden. Niet alleen nakomelingen van vroegere immigranten, maar vooral ook mensen die oorspronkelijk van russische afkomst waren gingen tot het baptisme over. Men kon aandacht geven aan de theologische opleiding van voorgangers.

De periode van stilte bleek niet meer dan stilte voor de storm te zijn. Toen Stalin eenmaal zijn positie gevestigd had, begon een golf van vervolgingen en onderdrukking. De wet van 1929 (hfdst. 6) verbood in feite iedere evangelisatiearbeid. Veel predikanten werden gevangen genomen en de verspreiding van Christelijke lektuur werd verboden. Men probeerde predikanten en ouderlingen tot samenwerking met de staat te brengen, waardoor begrijpelijkerwijs een wantrouwen tegen iedereen ontstond. Veel christenen en met name baptisten werden gevangen genomen en verdwenen voorgoed.

In 1935 ging Stalin zover dat hij het baptisme geheel verbood. Pas met het uitbreken van de 2e wereldoorlog verminderde de intensiteit van de onderdrukking.

Toen de oorlog met Duitsland uitbrak werd onmiddellijk de antigodsdienstige propaganda verminderd. Om tijdens de strijd met de buitenlandse vijand geen moeite te hebben met interne verdeeldheid zocht Stalin ondermeer de loyaliteit van de christenen te krijgen door hen een grotere vrijheid in hun godsdienstoefeningen te geven. In 1943 gelukte het hem een verbond met de Russisch Orthodoxe Kerk te sluiten. Deze kwam onder toezicht van een staatskommissie te staan. Ook met de baptisten trachtte Stalin tot een dergelijke vorm van samenwerking te komen. Door de onderlinge verdeeldheid bij de baptisten voelde hij deze geloofsgroepen als een nog grotere dreiging voor het kommunisme dan de russische orthodoxie. 

Onder druk van de overheid kwam in 1 944 dan ook een vereniging van alle evangelie-christenen en baptisten tot stand in de vorm van de Al-Unie-Raad. Onder welke voorwaarden deze vereniging tot stand kwam is voor ons als westerlingen nog steeds duister. Wel is duidelijk dat de kommunistische overheid een grote invloed in dit orgaan heeft gehad.

Na 1945 kwam er aanvankelijk een nieuwe golf van vervolgingen. Deze richtte zich met name tot de baptisten die van duitse afkomst waren. Zij werden door de Russen nog steeds gewantrouwd en duizenden van hen werden tot gevangenisstraffen en verbanning veroordeeld. Toen echter de macht van Stalin begon te tanen kregen de christenen meer vrijheden en kon het baptisme zich opnieuw ontwikkelen. Deze situatie duurde voort totdat er een nieuwe russische leider aan de macht kwam. Dit was Chroesjtsjov. Zijn optreden t.o.v. de kerken heeft binnen het baptisme grote gevolgen gehad.

De scheuring van 1965

Toen Chroestjsjov eenmaal aan de macht was stelde hij zichzelf als één van de belangrijkste taken om het godsdienstig leven verder terug te dringen uit de samenleving. Het toezicht op de naleving van de wetten van de godsdienst werd verscherpt. De kerken en groepen kregen bovendien nieuwe regels voor het gemeenteleven opgelegd. Zo gaf de Al- Unie-Raad in 1961 een instruktie uit aan de gemeenteleiders, waarin van hen een grotere samenwerking met de kommunistiscbe overheid werd gevraagd (zie vorig hfdst.).

Deze maatregelen van de nationale leiders van de baptisten werden niet overal onderschreven. Een groep baptistische voorgangers onder leiding van Prokofiev en Kroetskov deed een oproep uitgaan om aan deze nieuwe maatregelen geen medewerking te verlenen. Bovendien verlangden zij de samenroeping van een nationaal kongres om over deze voorschriften te oordelen. Een aantal gemeenten stemde met deze oproep in, maar tot een algemeen kongres kwam het niet. Wel werden de gemeenten die zich achter deze aktiegroep stelden niet langer door de overheid erkend. Zij werden Initiatief-Baptisten genoemd.

Toen de leiders van de Al-Unie-Raad geen gehoor gaven aan de oproep van de initiatief-baptisten, kwamen deze laatsten zelf in een kongres bijeen. In een resolutie van 22 maart 1962 formuleerde deze groep de volgende beschuldigingen aan het adres van de Al-Unie-Raad:

1. dat zij anti-evangelische dokumenten, die niet door de kerk zijn ondertekend, van kracht heeft laten worden: de nieuwe statuten en de introduktiebrief; 

2. dat zij in de Unie slechts 1/3 van de gemeenten (nl. de geregistreerde) omvat, terwijl 2/3 (nl. de niet-geregistreerde) er niet worden erkend; 

3. dat zij tegen het bijeenroepen van een kongres van de hele Unie vijandige aktiviteiten op touw zet, in tegenstelling tot wat de hele kerk vraagt; 

4 . in het licht hiervan en ook geleid door Gods Woord, vooral door Hebr. 12:15, 1 Kor. 5:12 en 13, Gal. 5:10 en 12, én de woorden van Christus verklaren wij: "maar als hij niet luistert naar de kerk, laat hem dan voor u zijn als een heiden en een tollenaar" (zie Matth. 18:17). 

In feite was er vanaf dit moment een scheuring in de twee groepen baptisten. Onderling werden verwijten gemaakt en de onderdrukking van staatswege richtte zich vanaf nu vooral op de niet-geregistreerde initiatief-baptisten. Verschillende voorgangers verden gearresteerd. De meesten van hen moesten ondergronds gaan. 

Ordanks de verhevigde druk op deze groep groeide de beweging van initiatief-baptisten toch enorm. Hun evangelisatiearbeid droeg rijke vrucht.

Toen de herhaalde oproepen van de initiatief-baptisten om een nationaal kongres bijeen te roepen geen sukses hadden, richtten zij in september 1965 een raad van kerken van evangelie-christenen en baptisten op. Dit werd de tegenhanger van de Al-Unie-Raad. Met de formering van dit niet door de staat erkende orgaan was de breuk tussen de verschillende groepen baptisten officieel een feit geworden. De leiders van de nieuwe raad waren Kroetskov en Georgi Vins. Samen met een aantal andere leden van dit orgaan leidden zij een ondergronds bestaan. Zij werden hiertoe gedwongen omdat de overheid door de arrestatie van de leiders deze nieuwe beweging een halt trachtte toe te roepan. Sinds 1965 heeft de beweging van initiatief-baptisten echter bewezen dat zij een zeer levenskrachtige groep is.

Het leven van de initiatief-baptistengemeenten

Het zal duidelijk zijn dat de vervolging en onderdrukking van de initiatief-baptisten een stempel heeft gezet op het leven van deze gemeenten. Zoals eerder opgemerkt, leven de leden van de Raad van Evangelie-christenen en Baptisten ondergronds. Dit betekent ook dat veel kerkelijk organisatiewerk niet vrij kan geschieden. Dasondanks reizen de leiders van deze groep de gehele Sowjet-Unie af om gemeenten te bedienen. Op dit moment (eind 1981) zijn echter de meeste leiders gevangen genomen. De voorzitter, Gennadi Kroetskov, verkeert echter nog steeds in vrijheid. Hij leeft al bijna 19 jaar ondergronds. Als buitenlands vertegenwoordiger treedt Georgi Vins op, die in april 1979 vrij kwam en naar het westen kon gaan in ruil voor enkele russische spionnen.

Da initiatief-baptisten vallen ook in de Sowjet-Unie op door de hechte onderlinge band en het hulpbetoon. Men is daar dan ook van mening dat het lot van gevangenen een zaak is die alle gemeenteleden aangaat. Daarom werd aan het eind van de jaren zestig de Raad van familieleden van gevangenen opgericht. Dit orgaan verzamelt informatie over  gevangenen en verspreidt die in binnen- en buitenland. Verder koördineert ze de hulpverlening aan gevangenen en hun gezinnen. Lange tijd is Lydia Vins presidente van dit orgaan geweest. Na naar vertrek naar de V.S. werd zij opgevolgd door Alexandra Kosoresova.

Ondanks het verbod van regeringswege om Bijbels en christelijke lektuur zonder toestemming van de overheid te drukken, exploiteren de initiatief-baptisten toch een geheime drukkerij. Deze zorgt jaarlijks voor de verschijning van duizenden Bijbels, de uitgave van het gemeenteblad "De Broederbode", de uitgave van evangelisatielektuur en liedboeken. Deze drukkerij wordt bekostigd door de leden van de niet-geregistreerde baptistengemeenten. Het bijzondere van de drukkerij is, dat zij verplaatst kan worden. De zelfgemaakte drukmachines zijn zo gekonstrueerd dat ze snel in koffers verpakt en naar een andere plaats gebracht kunnen worden. Over de gehele Sowjet-Unie zijn ongeveer 10 van deze drukmachines verspreid.

Evenals op nationaal gebied is er ook in de plaatselijke gemeente een enorme saamhorigbeid. Alle gemeenteleden brengen het grootste gedeelte van hun vrije tijd binnen de kerkelijke gemeenschap door. Wekelijks worden allerlei samenkomsten gehouden voor gebed, bijbelstudie, bijbelonderwijs aan kinderen, zang en dergelijke.

Ondanks het verbod van de overheid om evangelisatiearbeid te verrichten, doen de evangeliechristenen en de baptisten hier toch veel aan. Dat dit alles niet ongemerkt aan de staatsautoriteiten voorbijgaat is begrijpelijk. Regelmatig worden leiders en leden van de baptistengemeenten gearresteerd. Op dit moment (eind 1981) zijn ruim 110 personen gevangen omdat zij behoren tot het baptisme.

De leer van de initiatief baptisten

Het is moeilijk om een duidelijk overzicht te geven van de baptistische leer. Dit komt vooral doordat de baptisten geen belijdenisgeschriften hebben, geïsoleerd leven en geen opgeleide theologen hebben. Daardoor is het dan ook mogelijk dat verschillende bijbelse noties weinig doordacht worden of zelfs dat er dwalingen binnendringen. Enig houvast kunnen mogelijk de fundamentele principes geven die Georgi Vins heeft genoemd tijdens het afleggen van zijn verklaring voor de amerikaanse senaatskommissie. Hij noemt de volgende principes:

1. De Heilige Schrift (de Bijbel) is de enige regel en gids in alle zaken en vragen betreffenden geloof en leven. Daaruit volgt dat de prediking van het evangelie en het getuige zijn van Christus de voornaamste taak én de fundamentele roeping van de kerk is.

2. Absolute vrijheid van geweten.

3. Geestelijke wedergeboorte van de leden van de kerk.

4 . De doop wordt op geloof bediend.

5. De onafhankelijkheid van elke afzonderlijke plaatselijke kerk.

6. Het priesterschap van alle gelovigen.

7. Volledige scheiding van kerk en staat.

Het zal duidelijk zijn dat de baptisten de Bijbel onvoorwaardelijk aanvaarden als het Woord van God. Bij de initiatief-baptisten vindt men dan ook geen hang naar de moderne theologie. In het algemeen kan men echter op twee punten duidelijke verschillen merken met de gereformeerde theologie. In de eerste plaats wijzen de baptisten de kinderdoop af. Zij hebben alleen de volwassendoop, die pas bediend wordt nadat iemand voor God en de gemeente een getuigenis afgelegd heeft van zijn bekering. Men omschrijft de doop als een verbond van een goed geweten met God. De doop geschiedt door onderdompeling. Het tweede verschil is dat bij de baptisten zó sterk de nadruk wordt gelegd op de verantwoordelijkheid van de mens dat het de indruk wekt alsof het van de geloofsbeslissing van de mens afhangt of hij mag delen in het heil dat in Christus is. De bijbelse gedachte dat het werk van de Heilige Geest nodig is om een zondaar van dood levend te maken wordt door hen niet ontkend, maar krijgt toch minder de nadruk dan de opwekking "zich te bekeren".

We zullen met deze dingen rekening moeten houden als we kennis nemen van uitspraken van bekende  baptistenpredikers. In de prediking van de gemeenten in de Sowjet-Unie zou meer de nadruk gelegd kunnen worden op de verlorenheid van de mens en op het onwederstandelijke werk van de Heilige Geest, waardoor vijanden weer met God verzoend worden! Daar waar de verlorenheld van de mens getekend wordt, zal immers destemeer de rijkdom van Gods genade in Christus schitteren!

En deze leer wordt gelukkig ook onder de baptisten aangetroffen.

Ik wil dit illustreren met een gedeelte uit een brief die Aida Skripnikova schreef aan de redaktie van de Leningradse Courant "Smena". Laten we bedenken dat dit russische meisje deze brief schreef aan een atheïstische redakteur die in zijn krant het christelijk geloof bespottelijk had gemaakt. Uiteraard is deze brief niet gepubliceerd in de Leningradse Courant, ze is echter wel in het westen terechtgekomen.

Houd op met uw nutteloze pogingen en geef uzelf, met al wat u bezit, over aan God. Hij Zelf zal Zijn werk in u doen. Wat Hij schept, is een geestelijk bouwwerk, zo heerlijk en volmaakt, dat u uw aangezicht van schaamte zult verbergen, telkens als u eraan denkt wat voor een armetierig hutje u zelf probeerde te bouwen.

Wedergeboorte is niet een "oppoetsen" van ons leven. Men kan een oude pomp een verfje geven, maar als het water in de bron slecht is, dan verandert een nieuwe verflaag daar niets aan. Nee, al het onreine bevindt zich in de bron en de pomp blijft dezelfde geverfde "huichelaar". U moet naar de bodem gaan en de oorzaak van het vergiftigde water opzoeken en die verwijderen. Geen chirurg, die met een kwaadaardig gezwel te maken heeft, bedekt het met een pleister om het een beter aanzien te geven. Nee, hij weet dat hier het mes gebruikt moet worden. Hij moet het boze operatief verwijderen. De mens, die zich door uiterlijke verbeteringen van zijn kwaadaardig zondengezwel probeert te bevrijden, zal bedrogen uitkomen. Wij moeten de ziekte bij de wortel aanpakken en het geneesmiddel van het verlossende Bloed gebruiken. Er is geen ander geneesmiddel tegen de zonde dan het verlossende bloed van Jezus Christus. 

Als Christus Zijn intrek neemt in iemands hart, wordt alles nieuw. Als dat niet gebeurt, is de bekering vals. Volgens Gods Woord heeft waarachtig berouw een verandering van heel het denken tot gevolg. De instelling ten opzichte van het leven verandert en wordt gekenmerkt door een totale verwerping van de zonde. Verlossing wordt ons deel door het geloof en het is de Heilige Geest, die de heiligmaking bewerkt.

Bij de beoordeling van de leer van de initiatief-baptisten moeten we ook bedenken dat de strijd rond het remonstrantisme, zoals we die in ons land gekend bebben (en nog wel kennen), bij hen nooit heeft gewoed.

De situatie waarin de russische christenen leven is zo totaal anders dan de onze. Dogmatische uitspraken zijn op dit punt nooit gedaan.

Laten we ook bedenken dat door de dagelijkse strijd, waarin vele christenen in een atheïstische samenleving verwikkeld zijn, vaak sterk de nadruk wordt gelegd op de levensheiliging. Over het algemeen leven de mensen zeer eenvoudig en heeft men een sterke afkeer van wereldse vermaken, zoals schouwburg- en bisocoopbezoek, dansen, de TV e.d. In de levensstijl van de baptisten zijn duidelijke overeenkomsten met onze gemeenten te vinden. Op sommige punten geldt dit ook het gemeenteleven. Vrouwen worden niet toegelaten in de ambten en moeten met gedekte hoofden de godsdienstoefeningen bijwonen. Zelfs tijdens de huisgodsdienst dragen de meisjes en vrouwen iets op het hoofd! 

De baptisten leggen grote nadruk op het ambt aller gelovigen. Iedere baptist heeft in principe het recht om in de gemeente te spreken. De ouderlingen en voorgangers onderscheiden zich van de andere gemeenteleden door hun leidinggevende taak. Een duidelijk verschil met onze gereformeerde visie op de ambten. De onderlinge liefde en de gemeenschapszin zoals we die bij de baptisten aantreffen wordt in het kerkelijk leven in het vrije westen helaas gemist.

Tenslotte

De Kerk des Heeren heeft het in de Sowjet-Unie niet gemakkelijk. Dagelijks te moeten leven in een samenleving waarin de satanische macht van het kommunisme regeert, brengt voor de christenen veel lijden met zich mee. De Heere geve ons daarom veel gebed voor hen, die om het geloof vervolgd worden. Opdat zij in de kracht des Heeren mogen bewaard worden. Toch mogen we niet alleen bij de strijd blijven stilstaan, alsof dit voor de kerk iets vreemds zou zijn.

Tot allen -waar ook ter wereld- die de Heere hebben liefgekregen zegt de Heere in Zijn Woord: "Gedenk het woord dat Ik u gezegd heb: Een dienstknecht is niet meerder dan zijn heer. Indien zij Mij vervolgd hebben, zij zullen ook u vervolgen".

Ten diepste gaat het om het verzet van de mens der zonde tegen Christus en Zijn gemeente. Daarom zegt de Heere Jezus tegen Zijn discipelen: "Indien u de wereld haat, zo weet dat zij Mij eer dan u gehaat heeft" (Joh. 15:18). En tot allen die Zijn verschijning hebben liefgekregen zegt de Heere, ook vandaag: "In de wereld zult gij verdrukking hebben, maar heb goede moed, Ik heb de wereld overwonnen" (Joh. 16: 33).

De Raad van Familieleden van Gevangenen, de zgn. Verwantenraad (zie PDF). De leden van deze Raad zijn allen vrouwen of moeders van gevangenen. In het midden op de voorste rij: Alexandra Kosoresova (presidente). De Verwantenraad koördineert de hulp aan de gezinnen van gevangenen.

Deze drukmachine (zie PDF) is door christenen in de Sowjet-Unie vervaardigd.

In de Kirgizische stad Tokmak (Sowjet-Unie) is op 13 februari 1982 een afdeling van de ondergrondse uitgeverij der Initiatief-Baptisten "De Christen" ontdekt.  Iwan Kinass en nog 5 andere gelovigen werden 'op heterdaad betrapt' en gearresteerd. Eén van hen werd enkele dagen later weer vrijgelaten. Tijdens de huiszoeking werd een grote partij pasgedrukte Bijbels van groot formaat in beslag genomen. Het betrof een aantal van ongeveer 600 stuks, die al gedeeltelijk ingebonden waren. Hiermee ging het resultaat van vele maanden nauwgezette en moeizame (hand)arbeid verloren!

Alexandra Kosorezova, de presidente van de Verwantenraad van gevangenen (zie PDF). Haar man Alexej is op de vlucht voor de russische geheime politie (KGB), omdat hij op 14 april 1981 tot 3 jaar strafkamp werd veroordeeld. Alexandra moet nu alleen voor haar 10 kinderen zorgen, terwijl ze onder huisarrest staat.

In Krasnoden, een stad in de Oekraine, woont de familie Rytikova. Het gezin telt 10 kinderen. Moeder Galina is lid van de Verwantenraad. In augustus 1979 werden vader Pavel en zoon Vladimir vanwege jeugdwerkaktiviteiten gearresteerd. Door een gerechtelijke procedure probeerden de autoriteiten de 6 minderjarige kinderen van moeder Galina af te nemen, wat tot op heden niet gelukt is.

Jacob Skornjakov (zie PDF) , een bekende prediker en lid van de Broederraad werd in de nacht van 4 op 5 juli 1978 gearresteerd. Momenteel verkeert hij in een strafkamp in Dsjamboek (Kazachstan).

Skornjakov lijdt aan een ernstige vorm van maagkanker; een operatie is nodig om zijn leven, als God het geeft, te kunnen redden.  Ds. Georgi Vins, die met Skornjakov gevangen heeft gezeten, verklaarde onlangs dat een "behandeling" in het kampziekenhuis vrijwel zeker zijn dood tengevolge zal hebben. Een voortdurend gebed voor deze gevangene om Zijns Naams wil, behoort ook tot onze opdracht.

Eduard Ewert met zijn gezin (zie PDF).  Katharina Ewert bleef met zes kleine kinderen op 24 maart 1981 alléén achter toen Eduard Ewert -32 jaar- tot 2 1/2 jaar strafkamp werd veroordeeld. Zijn misdaad? Hij is medeverantwoordelijk voor de leiding van een kleine gemeente in het plaatsje Makinsk in de provincie Kazachstan. Zijn vrouw staat er nu alléén voor, van staatswege ontvangt zij geen enkele steun. De stichting "Friedensstimme" probeert via de Verwantenraad deze gezinnen zoveel mogelijk hulp te bieden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen