11. Sociaal gehandicapten

Sociaal gehandicapten hebben de laatste tijd (naast de lichamelijk en verstandelijk gehandicapten, waar meer over bekend is) meer aandacht gekregen. 

Met sociaal gehandicapten bedoelen we mensen die belemmerd zijn in hun sociaal (maatschappelijk) funktioneren.

Dit kunnen moeilijkheden zijn in het leggen van relaties, in het naar school gaan, met werken en het stichten van een gezin.

Sociaal gehandicapten kunnen dus ook maatschappelijk gehandicapten genoemd worden.

Sociaal gehandicapten zijn mensen die net overal buiten vallen. Enerzijds zijn ze te goed voor een zwakzinnigen-instituut of psychiatrisch centrum, maar anderzijds kunnen ze zichzelf niet staande houden in de samenleving. 

Dit kan samenhangen met lichte verstandelijke, psychische of lichamelijke gebreken of een kombinatie hiervan. Ik denk dan bijvoorbeeld aan zwakbegaafden die aan epilepsie lijden of aan iemand die psychisch gestoord is (geweest) en een lichamelijk handicap heeft. 

Ook kan het voorkomen dat iemand zwakbegaafd is en in zijn jeugd verwaarloosd is of dat de ouders vroeg overleden zijn.

Soms hebben ze een aangepaste opleiding gemist.

Allerlei problemen kunnen het gevolg zijn van een sociale handicap. Sommigen zwerven van het ene kosthuis naar het andere of lijden een zwervend bestaan. Anderen vervallen in alkoholisme. 

Velen worden geplaagd in hun jeugd, zodat ze zich schuw terugtrekken in hun eigen wereldje. En als ze kontakten hebben, zijn die meestal vluchtig en oppervlakkig. 

In veel gevallen kunnen ze geen baan krijgen. En als ze er een hebben geven ze de moed soms snel op, omdat ze het verlangde prestatieniveau niet kunnen bereiken. 

Vaak is er weinig regelmaat in hun dagelijkse levenspatroon.

Vanzelfsprekend is het niet bij iedereen hetzelfde. Het zijn echter kenmerken, die bij velen voorkomen. 

Wat deze mensen nodig hebben is een beschutte omgeving, waar ze zich thuis voelen en waar voldoende begeleiding aanwezig is.

Wat wordt er voor sociaal gehandicapten gedaan? 

Er zijn verschillende instanties die zich richten op de begeleiding van sociaal gehandicapten. De meest bekende daarvan zijn de Sociaal Pedagogische Zorg (S.P.Z.), de Sociaal Psychiatrische Dienst (S.P.D.) en de bureaus voor Algemeen Maatschappelijk Werk (A.M.W.).

- De Sociaal Pedagogische Zorg is een bureau dat regionaal werkt. Meestal zetelt het in een grotere plaats. Het houdt zich voornamelijk bezig met de groep verstandelijk gehandicapten. Om een voorbeeld te noemen: een echtpaar krijgt een kind dat op de kleuterschool of lagere school zwakbegaafd blijkt te zijn. De onderwijzeres adviseert de ouders om zich te wenden tot de S.P.Z. Er kunnen namelijk problemen ontstaan in de opvoeding en scholing van het kind. Er moet een speciale school bezocht worden. De maatschappelijk werk(st)er van het bureau kan de ouders adviseren en steunen bij de opvoeding van het kind. Ook moeten ouders het verwerken dat hun kind gehandicapt is. Ze moeten dat leren aanvaarden, hoe moeilijk dat ook is. Ouders hebben dan ook iemand nodig tegen wie ze zich kunnen uiten, iemand die deskundig is in het begeleiden van hun situatie. Verder kan de S.P.Z. zich bezighouden met het afnemen van testen (door psychologen), het zoeken van aangepast werk en het aanboren van andere hulpbronnen (sociale uitkeringen, orthopedische hulpmiddelen enz.).

- De Sociaal Psychiatrische Dienst is een onderdeel van het Instituut voor de Geestelijke Volksgezondheid, dat door de overheid in het leven is geroepen. De S.P.D. houdt zich bezig met de begeleiding van hen die dreigen psychisch gestoord te raken. Tevens bieden zij nazorg aan hen die ontslagen zijn uit een Psychiatrisch Ziekenhuis. Onder de psychisch gestoorden zijn er velen die minder begaafd zijn. Zij zijn namelijk erg kwetsbaar. Vaak adviseert de S.P.D. een pensiontehuis of een andere beschutte woonvoorziening voor deze gehandicapten. Anderen kunnen thuisblijven, zij het met moeite.

Freek is een 50-jarige zwakbegaafde man. Hij woont met drie oudere zusters in een klein boerendorp. Freek wordt bemoederd als een klein kind. Z'n zussen waarschuwen hem tegen alle gevaren van die boze buitenwereld. Het gevolg is dat hij zich schuw terugtrekt, bijna niet op straat komt, en niet meer naar de kerk gaat. Hij denkt zelfs dat de vleeswaren vergiftigd zijn. 's Nachts is hij onrustig en spookt voortdurend, tot ergernis van zijn zussen, door het huis. De dokter is gauw gewaarschuwd en schrijft kalmeringstabletten voor. Tevens licht hij iemand van de S.P.D., een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige, in. Deze adviseert plaatsing van Freek in een pensiontehuis om hiermee een opname in een psychiatrisch ziekenhuis te voorkomen.

- Het Algemeen Maatschappelijk Werk is een bureau dat je bijna in iedere plaats tegenkomt. Hier zijn alleen maatschappelijk werk(st)ers aan verbonden. Het maatschappelijk-werk-bureau behandelt veelsoortige problemen, zoals problemen op het gebied van relaties, wonen en werken en sociale uitkeringen. Als de problemen te specifiek zijn, wordt verwezen naar de S.P.D. of de S.P.Z.

Naast de bovengenoemde instanties zijn er verschillende beschutte woonvormen ontstaan.

a. Het pensiontehuis

Het pensiontehuis heeft als doel een begeleide vorm van wonen te bieden aan mensen die, tijdelijk of blijvend, niet in staat zijn tot zelfstandig wonen en die bij het ontbreken van deze voorziening zijn aangewezen op een psychiatrisch ziekenhuis of een ander instituut (zwakzinnigeninstituut, opvangcentrum, Leger des Heils-tehuis.)

De mensen in een pensiontehuis zijn soms afkomstig uit een psychiatrisch ziekenhuis, maar meestal uit de samenleving.

Er wordt binnen het pensiontehuis gezocht naar mogelijkheden om door middel van een gerichte begeleiding terug te keren naar de samenleving. Daarvoor moeten praktische en sociale vaardigheden worden aangeleerd.

De grootte van de pensiontehuizen varieert. Het is ideaal als het tehuis binnen de bebouwde kom ligt. Er zijn dan meer mogelijkheden voor direkte kontakten met de omgeving. Om zich te kunnen terugtrekken heeft iedere bewoner een eigen kamer nodig. Van hen wordt verwacht dat ze de huisregels naleven.

In een pensiontehuis moet goedgeschoold personeel zijn, zoals mensen met een diploma ziekenverpleging, psychiatrieverpleging, zwakzinnigenzorg of inrichtingswerk.

Duidelijk is dat iedere bewoner met zijn eigen handicap en achtergrond een eigensoortige begeleiding nodig heeft. De een is zelfstandiger dan de ander en heeft meer of minder hinder van z'n handicap.

Ook binnen de Gereformeerde Gemeenten is inmiddels een pensiontehuis geopend.

Het is het "Pensiontehuis Toevlucht" te Kapelle-Biezelinge (Zeeland).

"Toevlucht" biedt aan maximaal 40 personen onderdak en begeleiding. Momenteel (september 1981) zijn er 26 bewoners, verdeeld over vier huiskamers. Ieder heeft een eigen kamer die als zit-slaapkamer ingericht kan worden. Het eten gebeurt in drie groepen. Groepsleiding is dag en nacht aanwezig.

Iemand kan aangemeld worden door bijvoorbeeld de S.P.D., de S.P.Z., het A.M.W., maar ook door de ouders, de predikant of een familielid. De aangemelde persoon wordt besproken in het opname-team, nadat er allerlei informatie is ingewonnen en er een persoonlijke ontmoeting heeft plaatsgehad tussen de maatschappelijk werk(st)er en de aangemelde persoon. Meestal brengt de aangemelde, voordat hij besluit te komen, een bezoek aan "Toevlucht".

De meeste bewoners van "Toevlucht" werken buitenshuis op de sociale werkplaats te Goes. Degenen die thuisblijven, verblijven in het aktiviteitencentrum binnenshuis. In dit aktiviteitencentrum is ook leiding aanwezig. Hier wordt handvaardigheid en handwerken beoefend. Sommigen typen artikelen en meditaties. Anderen zetten koffie en houden de gangen van "Toevlucht" netjes.

De begeleiding in "Toevlucht" is erg individueel gericht. Met sommige bewoners worden afspraken gemaakt over de dagelijkse levensverrichtingen, over het "op-weekend-gaan", uitgaan e.d. Sommigen hebben extra aandacht nodig om te voorkomen dat ze zich afsluiten, anderen daarentegen moeten weer afgeremd worden in hun plannen.

In "Toevlucht" zijn zogenaamde "akute bedden" beschikbaar. Mensen die overspannen of vereenzaamd zijn geraakt, kunnen voor een periode van vier weken opgenomen worden. 

Sommigen kunnen ook in het vrije bedrijf terecht. Het is dan mogelijk dat ze loondispensatie krijgen. Dit houdt in dat zowel de werkgever als de A.A.W.-pot aan het loon bijdragen.

b. Het kosthuis

Dit kan een woonvorm zijn voor één of meerdere gehandicapten. De hospita's worden geselekteerd en krijgen begeleiding vanuit de Sociaal Pedagogische Zorg of vanuit het pensiontehuis en kunnen gebruik maken van de voorzieningen die daaromheen gegroepeerd zijn.

Nadat iemand voor kortere of langere tijd in een pensiontehuis gewoond heeft, kan hij/zij overgeplaatst worden naar een kosthuis als hij/zij dat zelf wil.

Meestal gaat het om jongeren. Voor de ouderen hoeft dat allemaal niet meer. De maatschappelijk werk(st)er van het tehuis gaat samen met de betrokkene op zoek naar een goed kosthuis, waar hij of zij tamelijk zelfstandig kan wonen door geheel of gedeeltelijk zichzelf te verzorgen en het huishouden met de anderen of met de hospita kan doen.

De maatschappelijk werk(st)er zorgt voor de begeleiding en bespreekt de problemen die kunnen ontstaan in leef- en/of werkmilieu.

c. Zelfstandig wonen

Dit kan in mindere of meerdere mate worden gerealiseerd. Mogelijkheden zijn het wonen in een flat of op kamers. Dit kan eventueel groepsgewijs gebeuren (meerdere flats in één blok, verschillende één- of tweepersoons-kamers in één gebouw) zodat men elkaar zo nodig snel kan vinden.

Hoe gaan we met sociaal gehandicapten om? 

Het is moeilijk om daar algemene richtlijnen voor te geven. Net zoals andere groepen mensen verschillen ook sociaal gehandicapten van elkaar. 

Belangrijk is, dat we hen zien als medeschepselen van de Heere. De sociaal gehandicapten hebben er geen behoefte aan als "zielig" of "meelijwekkend" benaderd te worden. 

Blijf gewoon jezelf.

Aksepteer hen zoals ze zijn.

Zelf ben je ook niet volmaakt.

Nodig ze eens op de koffie, ga samen ergens naar toe.

Belangstelling voor hun denk- en belevingswereld is heel erg belangrijk. 

Ook de kerk en de vereniging hebben een belangrijke taak ten opzichte van de sociaal gehandicapten. Ze hebben extra geestelijke zorg nodig van een pastor of ouderling. Vaak worstelen ze met geestelijke problemen. Op de jeugd- en/of vrouwenvereniging kunnen ze erbij betrokken worden. l

Wees geduldig met hun gebreken of wanneer ze iets niet zo snel begrijpen. 

Zij willen er ook graag bijhoren, net als iedereen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen