Man en vrouw in bijbels perspectief

Inleiding

God schiep de mens. Man en vrouw schiep Hij ze. Dat zijn welbekende woorden uit het eerste hoofdstuk van de Bijbel. Twee mensen, en waar twee mensen met elkaar omgaan is er sprake van een verhouding: hoe staan ze ten opzichte van elkaar? Hoe man en vrouw ten opzichte van elkaar staan is geen vaststaand gegeven. Gelet op de geschiedenis zien we dat de verhouding tussen man en vrouw voortdurend verandert, voortdurend in ontwikkeling is. Het is goed veranderingen te toetsen aan de Bijbel. In deze schets zal gezocht worden naar een antwoord op de veranderende verhouding tussen man en vrouw. In het eerste hoofdstuk zal gekeken worden naar de historische ontwikkelingen . Hoe is in de loop van de geschiedenis de verhouding geweest tussen man en vrouw? Het tweede hoofdstuk gaat over de verhouding tussen man en vrouw zoals we die terugvinden in het Oude en het Nieuwe Testament. Tenslotte zal in het derde hoofdstuk de vraag behandeld worden hoe man en vrouw vanuit de bijbelse lijnen ten opzichte van elkaar dienen te staan.

1. Een historisch overzicht in vogelvlucht

In één van de oudste wetboeken ter wereld, het wetboek van de Babylonische koning Hammoerabi daterend uit ongeveer 1700 voor Christus, wordt al gesproken over de huwelijksverhouding tussen man en vrouw. Beiden wordt daarin het recht gegeven het huwelijk te ontbinden. In oude geschriften uit die tijd lezen we over vrouwen die lezen, schrijven, gelden beheren en diverse maatschappelijke functies bekleden. Veel meer is er echter over de rol in die samenlevingen niet bekend. In de Griekse cultuur blijkt in de zesde eeuw voor Christus sprake te zijn van grote verschillen. Terwijl de vrouw in de stadsstaat Sparta in verschillende opzichten een aan de man gelijkwaardige positie heeft, beschouwen de meeste Grieken haar toch als een minderwaardig wezen.

Oudheid
In de eerste eeuwen na Christus worden vrouwen nogal eens beschouwd als mislukte mannen, die zich voor de geboorte niet goed hebben kunnen ontwikkelen. De vrouw wordt in de vergelijking met de man gezien als een wezen zwak van geest, met een duidelijke neiging tot lichtzinnigheid terwijl zij ook andere onvolkomenheden vertoont. Door het huwelijk aan te gaan neemt de man een minderwaardig ander wezen op in zijn wereld. De vrouw is er voornamelijk om kinderen voort te brengen. Uit oude geschriften blijkt wel dat de verhouding tussen man en vrouw binnen het christelijk gezin duidelijk als anders wordt ervaren. Er is weliswaar sprake van verschil in positie, maar niet van minderwaardigheid. Vrouwen nemen bijvoorbeeld een voornamelijk dienende positie in, maar het dienen wordt niet minder gewaardeerd dan taken die mannen vervullen. In de dienende taak van de vrouw nemen opvoeding en onderwijs een belangrijke plaats in.

Germanen
Na de val van het Romeinse rijk in de vijfde eeuw na Christus, wordt Europa beheerst door allerlei Germaanse stammen, de voorouders van de huidige Europese volken. Binnen de Germaanse cultuur lijken mannen zich voornamelijk bezig te houden met jacht en strijd. De overige taken, en dat zijn er niet weinig, komen vooral voor rekening van de vrouwen. Zij zorgen voor het huishouden en voeden de kinderen op, onderhouden familierelaties, brengen voedsel aan de mannen op het slagveld en verzorgen de gewonden. Ook het zware werk op het land en de productie van stoffen wordt door de vrouwen gedaan.

Europa vanaf 500 tot 1900
In de middeleeuwen (500-1500) bekeren de Germanen zich tot het christendom. De kerk begint in die jaren geleidelijk de verhoudingen tussen man en vrouw te beïnvloeden. Rond de twaalfde eeuw begint de kerk zich langzaamaan te keren tegen het uithuwelijken van de vrouw door de vader, broer of voogd. Het zou echter nog eeuwen duren voor het recht van de vrouw om over haar eigen toekomst te beslissen voluit zou worden erkend. Een ongehuwde vrouw dient haar vader of zijn plaatsvervanger te gehoorzamen. Omdat de vrouwelljke natuur als zwak en minderwaardig wordt beschouwd, oefenen de mannen het gezag over haar uit.
Vrouwen houden zich met name bezig met het huishouden, de huiselijke orde en het familieleven. Dit houdt in dat ze zorg dragen voor huls, erf en tuin. Ook het verzorgen van de kinderen, het kleinvee, textiel en kleding, de voedselvoorraad en de kleinhandel wordt door vrouwen gedaan. Er wordt door vrouwen handel gedreven in bijna alles wat met het dagelijks leven te maken heeft, en met name in de gilden van kleding en luxeartikelen kunnen de vrouwen toetreden. In maatschappelijke functies spelen vrouwen, op enkele uitzonderingen na, geen enkele rol.
In het algemeen kan gezegd worden dat de Middeleeuwse samenleving een door mannen gemaakte maatschappij was. Tegen het einde van de 15^e eeuw gaan er echter meer en meer stemmen op om ook de vrouw haar gaven en capaciteiten te laten ontplooien. De eerste stappen naar een andere waardering van de waarde en de sociale rol worden reeds dan gezet. Hoe gering die stappen echter zijn, blijkt wel uit het feit dat er in de achttiende eeuw, ook vanuit toen vooruitstrevende kringen, pleidooien worden gevoerd om de vrouw zodanig op te voeden dat zij zich in haar leven hoofdzakelijk op dat van de man zou richten. Bij de grote maatschappelijke omwentelingen rond de Franse revolutie (eind 18^e eeuw) zien we dan ook niet echt veel veranderen In de verhouding tussen man en vrouw. In de 19^e eeuw vindt verdere bezinning plaats, ook binnen de kerken. Op het terrein van de liefdadigheid spelen vrouwen een belangrijke rol. Op diverse terreinen in het maatschappelijk leven neemt de vrouw, naast de man, haar plaats in. Men gaat zich afvragen, ook vanuit het christelijk geloof, wat er zowel van de man als van de vrouw, verwacht wordt. Na 1850 neemt een toenemend aantal vrouwen deel aan het onderwijs, hoewel velen beweren dat een zittend schoolleven te veel van vrouwen zou vergen. Darwin, de grondlegger van de evolutietheorie schrijft dat de man in alles wat hij onderneemt, de vrouw overtreft. Op universiteiten komen we tot ver in de twintigste eeuw nauwelijks vrouwen tegen. Men twijfelt lang aan haar intellectuele vermogens. Langzaam gaat men echter toch aan het idee wennen dat vrouwen ook werkzaam kunnen zijn op gebieden waar eerst alleen mannen geschikt voor werden geacht.

Vrouwenbeweging
Het is ook rond 1900 dat mensen bewust gaan 'strijden' voor de gelijkwaardigheid van man en vrouw. In dit verband is Aletta Jacobs een bekende naam. Zij is de eerste vrouwelijk arts in ons land. Ook zij hangt de traditionele opvatting aan dat het moederschap de natuurlijke bestemming van de vrouw is. Om kinderen op een goede manier op te voeden is wel een geestelijke ontwikkeling nodig en daarom is, zo meent zij, onderwijs heel belangrijk.
De strijd om gelijkberechtiging resulteert in Nederland in kiesrecht voor de vrouw. In 1917 krijgt zij het recht om te gaan kiezen (actief kiesrecht), in 1922 ook het recht om gekozen te worden (passief kiesrecht). Inmiddels zijn we dan beland in wat wordt genoemd de 'vrouwenbeweging' of het 'feminisme', met de daarbij behorende feministische 'golven'. Tijdens de eerste golf worden de gelijke rechten (waaronder het kiesrecht) van de man en de vrouw benadrukt. De tweede golf richt zich meer op de manier waarop de bestaande ongelijkheid in stand gehouden wordt. Er wordt tevens van uitgegaan dat de man en de vrouw gelijk zijn. De grote doorbraak vindt plaats in de tijd van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Miljoenen mannen zijn in de grote West-Europese landen onder de wapenen. Thuis draait de oorlogsindustrie op volle toeren. De arbeidsplaatsen worden massaal bezet door vrouwen. Daarin komt na 1918 voor eerst geen verandering, aangezien de oorlog aan miljoenen jonge mannen het leven kost. Vele vrouwen blijven daardoor overigens noodgedwongen vrijgezel en moeten in het eigen levensonderhoud voorzien. Nauwelijks twintig jaar later wordt de Westerse wereld getroffen door de Tweede Wereldoorlog, die deze ontwikkelingen versterkt. Daarbij komt dat de beide oorlogen leiden tot verdere ontkerkelijking, waardoor allerlei traditionele gezichtspunten ter discussie komen te staan. Na 1945 dringen vrouwen langzaam maar zeker in iedere maatschappelijke functie door. In 1961 wordt in de Nederlandse wet vastgelegd dat vrouwen bij gelijke werkzaamheden recht hebben op gelijk loon.

Vandaag
De gedachte dat man en vrouw gelijk zijn heeft sindsdien eigenlijk alleen maar terrein gewonnen. De maatschappij groeit langzaam toe naar een evenredige verdeling van de maatschappelijke functies.
Momenteel bevinden we ons wat betreft de verhouding tussen man en vrouw in een situatie die uniek is in de geschiedenis. De verhouding tussen man en vrouw heeft in de loop van de eeuwen behoorlijke veranderingen ondergaan. Maar zoals de verhouding zich nu voordoet is nog niet eerder voorgekomen. Man en vrouw, zo luidt de heersende mening thans, zouden volledig gelijk zijn. Verschillen en ongelijkheid worden bestempeld als onderdrukking, overheersing en discriminatie. De visie op wat mannelijk en wat vrouwelijk is verandert. Wat vroeger typisch mannelijk of typisch vrouwelijk was, is nu minder vanzelfsprekend. Vrouwen blijken het op diverse maatschappelijke posities goed te doen. Voor veel mannen is dit een hele omschakeling in het denken.

Kakelen als een kip zonder kop
Het zijn bekende gezegden dat vrouwen kletsen of kakelen als een kip zonder kop. Is het nu inderdaad zo dat vrouwen zoveel meer praten? Of zijn hun gesprekken misschien inhoudslozer dan die van mannen, die het altijd over serieuze en relevante onderwerpen zouden hebben? Vrouwen zijn beslist niet meer aan het woord dan mannen. Integendeel, de meeste onderzoeken tonen aan dat juist mannen langer achter elkaar praten en meer tijd gebruiken om hun punt duidelijk te maken of hun mening uit te leggen. Bovendien blijken mannen en vrouwen een verschillende spreekstijl te hanteren: mannen zijn niet alleen langere tijd aan het woord, maar ze interrumperen anderen ook meer, en ze praten stelliger alsof er geen tegenspraak mogelijk is. Het spreekgedrag van vrouwen drukt meer onzekerheid uit: ze aarzelen meer, ze introduceren hun standpunt met een afzwakking zoals 'ik weet het niet zeker, maar...' of'misschien zou het ook zo kunnen zijn dat' en veel van hun zinnen hebben een ietwat vragende intonatie, zodat duidelijk is dat er ook heel goed andere meningen mogelijk zijn. (Psychologie, de stand van zaken', dr. N.Metaal, e.a.}.

Gelijk en gelijkwaardig
De vrouwenbeweging is jarenlang zondermeer uitgegaan van gelijkheid van man en vrouw. Dit blijkt toch iets anders te liggen. Man en vrouw zijn niet gelijk: er is verschil in lichaamsbouw en geest, er is verschil in aanleg en gaven. Enkele voorbeelden zullen dat duidelijk maken. In de meeste onderzoeken (we spreken dan over gemiddelden) komt naar voren dat mannen agressiever en heerszuchtiger zijn. Ook hebben ze meer zelfvertrouwen en zijn ze actiever. Vrouwen zijn beter in spreekvaardigheid en flexibeler. Verder zijn ze over het algemeen meer invoelend, warmer en kunnen een sfeer van geborgenheid scheppen. Vrouwen gaan minder, maar diepgaande, vriendschappen aan, terwijl mannen zich meer op grotere groepen richten Duidelijk is wel dat man en vrouw niet gelijk zijn. De genoemde verschillen zeggen niets over de waarde van het man of vrouw zijn. Daarom: niet gelijk, wel gelijkwaardig. Deze gedachte komt ook in het derde hoofdstuk nog terug.

2. De verhouding tussen man en vrouw in de Bijbel

Als we nadenken over de verhouding tussen man en vrouw zoals de Bijbel erover spreekt, kunnen we het beste beginnen waar de Bijbel zelf ook begint, namelijk bij de schepping van de wereld en de mens. 'En God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God schiep Hij hem; en vrouw schiep Hij ze' man (Genesis 1 : 27), Er kan ook vertaald worden 'mannelijk en vrouwelijk schiep Hij hen'. De mens werd door God in twee vormen geschapen. We kunnen niet spreken over twee menselijke wezens, mannen en vrouwen. Het is één menselijk wezen en man en vrouw maken samen die mens uit.

Schepping
De mens is geschapen naar Gods beeld. Dit geldt voor zowel de mannelijke als de vrouwelijke gedaante. Man en vrouw zijn gezamenlijk en ieder voor zich geroepen om het beeld Gods te zijn. Je kunt dit ook anders zeggen: noch de man noch de vrouw op zichzelf vormt een compleet beeld van God. Samen zijn zij geroepen om binnen Gods schepping Zijn beeld te tonen, ieder met de eigen specifiek mannelijke en specifiek vrouwelijke trekken. Gezamenlijk, in nauwe samenwerking, kunnen man en vrouw het best aan deze roeping voldoen. Dit geldt in het bijzonder indien er sprake is van een huwelijk. 'En God zegende hen, en God zeide tot hen: Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde, en onderwerpt haar'. Samen en onderling op elkaar afgestemd, zijn man en vrouw geroepen om de aarde te beheren. Onderling zijn man en vrouw betrokken, maar ieder is weer op eigen wijze het beeld van God. Beiden hebben zo een eigen inbreng in het beheren en regeren van Gods schepping.
De onderlinge verhouding tussen de man Adam en de vrouw Eva was er een van volmaakte harmonie. Adam kreeg een vrouw die bij hem paste als zijn wederhelft, als een gelijkwaardig en zelfstandig mens. M.Henry schrijft hierover: 'De vrouw werd geboren uit een rib uit Adams zij, niet uit zijn hoofd om hem te overtreffen, niet uit zijn voeten om door hem vertreden te worden, maar uit zijn zij, om zijns gelijke te wezen, onder zijn arm, om door hem beschermd te worden en nabij zijn hart om door hem bemind te worden'. Het scheppingsverhaal sluit af met een loflied op de harmonieuze verhouding tussen man en vrouw die er toen was.
De taak die Adam en Eva samen van God kregen kunnen we het best omschrijven als Gods vertegenwoordiger (Genesis 1 : 26-27). Als rentmeester moesten zij de schepping onderwerpen, heerschappij hebben, bouwen en bewaren. Adam en Eva moesten heersen over de schepping zoals een herder zijn kudde leidt.
Adam hoefde deze taak niet alleen te vervullen. God spreekt in Genesis 2 : 18 ; 'Het is niet goed, dat de mens alleen zij; Ik zal hem een hulpe maken, die als tegen hem over zij'. Met deze woorden wordt duidelijk aangegeven hoe de verhouding van deze twee mensen tot elkaar is. Bij de uitoefening van de taak, die de mens van God kreeg, staat de vrouw hulpvaardig aan de zijde van de man. Adam had hulp nodig en kreeg deze in de persoon van de vrouw manninne. Vlees van zijn vlees. Zij staat naast haar man, is aan hem gelijkwaardig. Adam handelt dan ook niet los van haar naar zijn eigen inzicht, maar verantwoordt zich tegenover haar.

Zondeval
Van de harmonieuze verhouding, zoals die hiervoor geschetst werd, is na de zondeval weinig meer over. De mens valt in de zonde en dit heeft zijn verwoestende uitwerking gehad op de hele schepplng en ook op de onderlinge verhouding tussen mensen. Adam wijst direct de vrouw, met wie hij in zo'n volmaakte harmonie leefde, als de schuldige aan.
Man en vrouw krijgen de straf die stond op het eten van de vrucht van de verboden boom. Zij zullen sterven. Deze straf dragen ze gezamenlijk. Ook krijgt elk van hen een eigen, bijzondere, straf. De man zal voortaan zijn werk met moeite en smart moeten verrichten. Voor de vrouw zal het krijgen van kinderen met veel smart gepaard gaan. Verder zal haar begeerte naar haar man uitgaan en zal de man over haar heerschappij hebben. Dit laatste heeft betrekking op cle onderlinge verhouding. De man Is geschapen als hoofd van de vrouw, maar niet als heerser, Zoals Christus het Hoofd is van Zijn gemeente, zo moet de man zijn het dienend hoofd van zijn vrouw. De man moet zijn vrouw tot een hand en een voet zijn, haar helpen en beschermen als zijns gelijke, zoals ook de vrouw haar man. De zondeval heeft de volmaakte harmonie tussen man en vrouw verstoord; vanaf dat moment zullen mensen over elkaar willen heersen in plaats van elkaar willen dienen.

Het Oude Testament
Dat de verhouding tussen man en vrouw in het Oude Testament verschilt met de verhouding in onze tijd zal duidelijk zijn. Er wordt nogal eens gezegd dat de vrouw in het Oude Testament werd ondergewaardeerd. Gelet op de wetgeving en de profeten is dat minder het geval dan wordt gedacht. In de wetten die God aan Israël gaf is de beschrijving van de positie van de vrouw opvallend. Zij blijkt nadrukkelijk recht te hebben op bescherming in de samenleving. Dit in tegenstelling tot de omringende volken. Deze wetten werden gegeven in een tijd waarin de vrouw vaak als de mindere van de man werd gezien. Er was vaak sprake van onterende toestanden. Maar juist in de wetgeving van Israël wordt aan de vrouw eer gegeven. God wil de vrouw tot haar recht laten komen op de manier zoals voor de zondeval het geval was. Aan de vrouw als moeder wordt zeer veel respect toegekend. In het vijfde gebod wordt zij met name genoemd. Salomo betuigt zijn moeder diep respect. Hij staat voor haar op van zijn troon en buigt zich voor haar neer, waarna hij een stoel voor haar laat halen, die hij aan zijn rechterhand plaatst (1 Koningen 2 : 19). Met een vrouw kan men niet zomaar doen wat men wil. Dit kan niet als zij een slavin is, iets wat in het oude Israël voorkwam (Exodus 21 : 7 vv.). Dit kan ook niet als ze nog niet getrouwd is en de huwbare leeftijd heeft. De dochters van Zelafead bepleitten hun erfrecht, en dit wordt ook toegekend.
In de prediking van de profeten valt op hoe sterk er wordt gewezen op het belang van trouw in het huwelijk. De verhouding die de Heere met Zijn volk heeft wordt vergeleken met het huwelijk tussen één man en één vrouw (en niet meerdere vrouwen). Als het volk de Heere afvalt wordt dat vergeleken met hoererij (Hosea 1 en 2). In Maleachi 2 wordt trouweloos handelen met de huisvrouw der jeugd een groot kwaad genoemd, 'daar zij toch uw gezellin, en de huisvrouw uws verbonds is'.
Met name de weduwen worden in het bijzonder beschermd. Degene die weduwen benadeelt wordt vervloekt. 'Gij zult geen weduwe noch wees beledigen' (Exodus 22 : 22). Verder deelt de vrouw in het verbond en moet zij net zo goed aan de eis van het verbond voldoen als de man.
Hoewel de man in de eredienst een centrale rol vervult neemt ook de vrouw actief deel aan het religieuze leven en de eredienst. Zo zien we Elkana en zijn vrouwen gezamenlijk aan de offermaaltijd. In de tijd van Ezra verzamelen mannen, vrouwen en kinderen zich om boete te doen. Na de ondergang van de Egyptenaren gaat Mirjam de vrouwen voor om voor de Heere een lied te zingen en Mozes te antwoorden op zijn lofzang. Zowel vrouwen als mannen konden zich afzonderen als een Nazireër. Hoe de vrouw als echtgenote en moeder werd gewaardeerd blijkt wel uit Spreuken 31, waarin Salomo een waar loflied zingt op de vrouw. In dit alles wordt de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw onderstreept. We kunnen echter niet zeggen dat dit in het oude Israël ook zo functioneerde. In de structuren zoals die zijn ontstaan werkte de zondeval door en ontstonden er wantoestanden.

Het Nieuwe Testament
In de tijd van Jezus' omwandeling op aarde, nam de man een centrale positie in en was de vrouw niet in aanzien in het openbare leven. Het was zeker niet gewoon dat een man op straat met een vrouw sprak. De Heere Jezus echter schenkt de vrouwen niet minder aandacht dan mannen en heeft onder Zijn gevolg vrouwen die Hem dienen van hun goederen. Zijn liefdevolle betrokkenheid blijkt uit vele voorbeelden. Vaak neemt Hij het op voor vrouwen die het moeilijk hebben. De schoonmoeder van Petrus kan in dit verband worden genoemd, maar ook de bloedvloeiende vrouw, de weduwe te Naïn, de zondares die Zijn voeten zalft, Maria Magdalena en de Samaritaanse vrouw. Van een speciale behandeling of een bepaalde terughoudendheid omdat het vrouwen zijn is geen sprake. Hij doorbreekt hier wel een bestaande traditie, namelijk die van de minachting van de vrouw. Een minachting die niet alleen onder de Joden gebruikelijk was, maar ook in de verdere toenmalige wereld. De Heere Jezus doorbreekt deze traditie als machthebbende.

Een belangrijke tekst voor het begrijpen van de verhouding tussen man en vrouw in het Nieuwe Testament is 1 Korinthe 11 : 3 :'Doch ik wil, dat gij weet, dat Christus het Hoofd is eens iegelijken mans, en de man het hoofd der vrouw, en God het Hoofd van Christus'.
Christus is het Hoofd. Dat wil zeggen dat Hij Degene is die regeert, bestuurt en gezag uitoefent. Hij is het Hoofd van de man, staat er in vers drie. Dat wil niet zeggen dat Christus niet het hoofd van de vrouw is, maar dat de man geen ander hoofd heeft dan Christus. Zoals Christus het Hoofd is van de schepping, zo is de man het hoofd van de vrouw. Concreet betekent dit dat de man, als hoofd van de vrouw, een vertegenwoordigende taak heeft. Het betekent de eerste plaats innemen en eindverantwoordelijkheid dragen. Zo werd Adam na de zondeval als eerste aangesproken en daarna Eva. Het komt erop neer dat de scheppingsorde, zoals we die in het Oude Testament zagen, ook in het Nieuwe Testament als voorbeeld wordt gebruikt.
In hoofdstuk drie van de Galatenbrief plaatst Paulus de verhouding van man en vrouw in een ander licht. Hij schrijft in vers 27 en 28 dat in Christus Jood noch Griek, dienstbare noch vrije en man noch vrouw is. Dit 'in Christus zijn' betekent dat mannen en vrouwen op dezelfde manier delen in de genade van de Heere Jezus Christus Man en vrouw zijn beiden door het geloof gedoopt in Christus. Dit is ook de doop met de Heilige Geest. Man en vrouw hebben op gelijke wijze deel aan de vruchten van de Geest: liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid en matigheid (Galaten 5 : 22). In dit opzicht is het voor zowel man als vrouw om de door God gewezen plaats in te nemen.
Vanuit dit 'in Christus zijn' gaan man en vrouw weer het beeld vertonen zoals dit in het begin was, in liefde tot God en tot elkaar; in het bijzonder in het huwelijk.
Deze herstelde verhouding met Christus werkt door gezin, kerk en samenleving. In alle levensverbanden werkt het leven met Christus door.

3. Man en vrouw binnen het christelijk gezin

Hoe is nu in het licht van de bijbelse gegevens de plaats van man en vrouw is binnen een christelijk gezin? Is het zo dat man en vrouw binnen een gezin bij elkaar zijn om de komst van kinderen mogelijk te maken en verder niet? De vraag naar de eigen positie die zowel man als vrouw innemen binnen het gezin is actueel. Is er sprake van een eigen bijzondere taak voor man en vrouw of zijn ze inwisselbaar? Tegenwoordig wordt het eigene van man en vrouw en het belang daarvan binnen een gezin nogal eens ontkend. Met de bijbelse boodschap en met de scheppingsorde wordt geen rekening meer gehouden.
Dat wil niet zeggen dat men het over de rolverdeling tussen de beide geslachten met elkaar eens is. Of man en vrouw zomaar voor elkaar zijn in te wisselen is maar voor velen, ook niet gelovigen, zeer de vraag. Er gaan steeds meer stemmen op die het belang van zowel man als vrouw binnen een gezin onderstrepen. De vader en de moeder hebben ieder een eigen invloed op de ontwikkeling en opvoeding van kinderen.
De leden van een christelijk gezin laten zich steeds leiden door de Bijbel en Gods inzettingen: man en vrouw in het christelijk gezin zijn niet alleen bondgenoten in de strijd van het leven, ze zijn ook en vooral reisgenoten in het licht van Christus' toekomst.
Het huwelijksformulier wijst erop dat binnen het huwelijk de één de ander trouw zal helpen en bijstaan in alle dingen, die tot het tijdelijke en eeuwige leven behoren. Man en vrouw zullen alles samen doen, want ze zijn samen. Dit kan geldzaken betreffen, de opvoeding van kinderen of de dingen aangaande het leven met de Heere. Daarbinnen kunnen natuurlijk tal van afspraken gemaakt worden betreffende een taakverdeling.
We komen dan uit bij de vraag naar het eigene van man en vrouw binnen het gezin. Dat man en vrouw iets 'eigens' hebben en daarin ook verschillend zijn is duidelijk. Binnen het gezin komt dit naar voren in de wijze waarin man en vrouw elkaar liefhebben, de onderlinge werk- en taakverdeling en in het opvoeden en verzorgen van de kinderen. Als uitgangspunt heeft daarbij te gelden dat zowel het eigene van de man als van de vrouw op grond van de Bijbel gelijkelijk moet worden gewaardeerd, dat zij naar ieder voor zich naar Gods beeld zijn geschapen, 'man en vrouw schiep Hij ze. En God zegende ze, en God zeide tot hen: Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt, en vervult de aarde en onderwerpt haar, en hebt heerschappij over de vissen der zee, en over het gevogelte des hemels, en over al het gedierte, dat op de aarde kruipt (Genesis 2 : 28).

Huwelijksformulier 1
Ten andere, zult gij, Vrouw, weten, hoe gij u, naar het Woord van God, houden zult jegens uw man. Gij zult uw wettige man liefhebben, eren en vrezen, ook hem gehoorzaam zijn in alle dingen, die recht en billijk zijn, als uw heer, gelijkerwijs het lichaam aan het hoofd, en de gemeente aan Chistus onderdanig is. Gij zult geen heerschappij gebruiken over uw man, maar stil zijn; want Adam is eerst gemaakt, daarna Eva, Adam tot hulp. En na de val heeft God tot Eva, en in haar persoon, tot het ganse vrouwelijk geslacht gesproken: Tot uw man zal uw begeerte zijn, en hij zal over u heerschappij hebben. Deze ordinantie van God zult gij niet tegenstaan, maar veel meer het gebod van God gehoorzaam zijn, en het voorbeeld der heilige vrouwen navolgen, welke op God hoopten, en aan hun mannen onderdanig waren; gelijkerwijs Sara gehoorzaam geweest is aan heer man Abraham, hem noemende haar heer. Gij zult ook uw man in alle goede en oprechte dingen behulpzaam zijn, op uw huishouding goede acht hebben, en in alle zedigheid en eerbaarheid, zonder wereldlijke pracht wandelen, opdat gij anderen een goed voorbeeld der zedigheid moogt geven'
Uit: huwelijksformulier.

Tegen deze achtergrond, is het niet zo gemakkelijk duidelijke lijnen te trekken.
Vandaag de dag komen we vrouwen tegen op alle beschikbare maatschappelijke functies. Het kan moeilijk worden ontkend dat het de vrouw over dezelfde talenten blijkt te beschikken, die vanouds her alleen aan de man werden toegedicht. Dat is uiteraard ook een gegeven uit de schepping, waar niet altijd oog voor is (geweest) binnen de kerken. Dit doet natuurlijk niet af aan het feit dat er verschil is in eigenschappen en aanleg, waarbij vrouwen veel meer dan mannen staan voor warmte, veiligheid, geborgenheid en zorg. In dat licht is het niet verwonderlijk dat de maatschappelijke taken, die daarmee samenhangen vanouds her door vrouwen werden verricht en dat binnen de traditionele gezinsstructuur de primaire zorg voor de kinderen en de huishouding op de schouders van de vrouw rustte. In het streven naar emancipatie heeft de vrouw, die op die wijze gestalte gaf aan haar vrouw zijn het steeds zwaarder te verduren gekregen.
Belangrijk om te onthouden is dat zowel het eigene van de man als van de vrouw op grond van de Bijbel gelijk gewaardeerd moet worden. Dat is juist belangrijk in een tijd waarin dat duidelijk niet zo is. Kortweg kunnen we stellen dat het in eerste instantie de taak van de man is om als kostwinner, beschermer en eerste verantwoordelijke zorg dragen voor zijn gezin. Met name dat kostwinner zijn zal voornamelijk buitenshuis plaatsvinden. Voor de vrouw is het in eerste instantie de taak om zorg te dragen voor warmte, veiligheid, geborgenheid waarbinnen kinderen zich op een gezonde wijze kunnen ontwikkelen. Deze globale taakverdeling is uiteindelijk gebaseerd op het 'eigene' van man en vrouw. Met name de taak van de vrouw, zoals die hierboven omschreven is, heeft het de laatste vijftig jaar zwaar te verduren gehad. Degenen die zich met hart en ziel hebben ingezet om die taak zo goed mogelijk te volbrengen, werden en worden niet op juiste wijze gewaardeerd. Het beroep van moeder en huisvrouw is beslist één van de meest veelzijdige en zwaarste beroepen. Juist vanwege de afwezigheid van de man komen veel taken op de vrouw af. Zij draagt zorg voor de huishouding, is grotendeels verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen, en onderhoudt de sociale contacten van met name gemeenteleden. Kortom: pedagoog, psycholoog, econoom, rechter, hoofd huishouding, sociaal werker in één persoon. Met name binnen een maatschappij waarin economische productiviteit hoog In het vaandel staat komt de taak van deze vrouw er bekaaid af. De economische waarde Is nauwelijks te bepalen.

Huwelijksformulier 2
Eerstelijk, zult gij, Man. weten, dat God u gesteld heeft tot een hoofd der vrouw; opdat gij haar naar uw vermogen, verstandig leidende, zoudt onderwijzen, troosten en beschermen, gelijk het hoofd het lichaam regeert, ja gelijk Christus het Hoofd, de wijsheid, troost en bijstand zijner gemeente is. Bovendien zult gij uw huisvrouw liefhebben als uw eigen lichaam, gelijk Christus Zijn gemeente liefgehad heeft. Gij zult niet bitter tegen haar zijn, maar bij haar wonen met verstand, en aan de vrouw, als het zwakkere vat, haar eer geven; als die ook medeërfgenamen der genade des levens zijt, opdat uw gebed niet verhinderd worde. En naardien het Gods bevel is, dat de man in het zweet zijns aanschijns zijn brood eten zal, zo zult gij getrouw en naarstig in uw goddelijk beroep arbeiden; opdat gij uw huisgezin met God en met eer moogt onderhouden en ook daarenboven iets hebt, om aan de nooddruftigen mede te delen.
Uit: huwelijksformulier.

Anderzijds zien we dat langzamerhand de waarde van het gezin als hoeksteen van de samenleving wat meer aandacht krijgt. Zorg dragen voor een gezond 'gezinsklimaat' is echter een zware en moeilijke klus.
De razendsnelle ontwikkelingen van de laatste honderd jaar hebben echter vele vanzelfsprekendheden ondermijnd. Volgt uit de bijbelse gegevens bijvoorbeeld wel of niet dat alleen de man buitenshuls werkt, en dat de vrouw de zorg draagt voor het huishouden? Betekent het dat een vrouw die voor een bepaald beroep geleerd heeft, dit volledig aan de kant moet zetten? Betekent het dat een man wat betreft het gezin en huishouden geen inbreng heeft?
Duidelijk Is dat hierin geen standaard richtlijnen gegeven kunnen worden. Een ieder zal hierin persoonlijk de afweging moeten maken. In deze afweging zullen ook persoonlijke omstandigheden een rol spelen. In een gezin waar bijvoorbeeld de kinderen al de deur uit zijn of op kamers wonen, zal een vrouw thuis niet veel meer om handen hebben. zij kan zich nuttig maken door vrijwilligerswerk te doen voor de kerk of voor een bepaalde organisatie, maar omdat er op dat moment een groot tekort is aan leerkrachten op reformatorische middelbare scholen, overweegt ze of zij met haar gaven en capaciteiten misschien ook een functie in het onderwijs zou kunnen vervullen. Een ieder zal persoonlijk voor God rekenschap moeten geven van de wijze waarop hij de van God opgelegde taak met zijn mannelijke dan wel vrouwelijke gaven heeft ingevuld.

De verwerking op de verenigingsavond

VRAGEN

1. Lees Genesis 1 : 26-27
Wat betekent het dat man én vrouw geschapen zijn naar Gods beeld?
2. Lees Genesis 3 : 16.
"(...) en tot uw man zal uw begeerte zijn" Is dit een gevolg van de zondeval?
3. Vergelijk 1 Korinthe 11 : 4-5, 1 Korinthe 14 : 34-35, Lukas 2 : 36-38.
Welke plaats/rol hebben vrouwen in de eredienst?
4. Waarom is de man het hoofd van de vrouw? Wat zegt de Bijbel hierover?
Wat betekent dit concreet voor het dagelijks leven? Geef hiervan twee voorbeelden.
5. Het huwelijk moet een afspiegeling zijn van Christus en Zijn gemeente. Wat betekent dit voor de man en voor de vrouw?
6. Wat zijn volgens jou typisch mannelijke en typisch vrouwelijke eigenschappen en gaven?
Welke eigenschappen zijn belangrijk bij het kostwinnerschap?
Welke eigenschappen zijn belangrijk bij de opvoeding van kinderen en het voeren van een huishouding?
Kun je zeggen dat er sprake is van een bijzondere taak voorman en vrouw, of zijn ze volledig inwisselbaar?

STELLINGEN

1. Lees 1 Korinthe 11 : 3 en 7.
"(...) de man het hoofd der vrouw"
"(...) de man (...) het beeld en de heerlijkheid Gods is, maar de vrouw is de heerlijkheid des mans."
- Dit geldt niet voor mannen en vrouwen die niet gehuwd zijn.
2. Vroeger was het in 'onze kringen' gebruikelijk dat de vrouw zodra zij getrouwd was stopte met werken. Tegenwoordig blijven reformatorische vrouwen ook nadat zij getrouwd zijn werken, meestal totdat er kinderen komen. De tendens is dat vrouwen ook na het krijgen van een eerste kindje nog een aantal uur in de week blijven werken en hun baan pas opgeven wanneer er een tweede kindje komt. Zolang de kinderen niet naar een algemene crèche hoeven en zij bij opa en oma of andere 'gelijkdenkenden' gebracht kunnen worden geeft dit blijkbaar geen problemen. En wie weet wordt reformatorische kinderopvang misschien wel een gat in de markt... In de gereformeerde gezindte is de positie van de vrouw nog steeds aan het verschuiven. Blijkbaar is toch niet zo duidelijk wat nu precies de rolverdeling tussen man en vrouw moet zijn?
- Dit is geen goede ontwikkeling, want de vrouw heeft in eerste instantie de taak om zorg te dragen voor warmte, veiligheid en geborgenheid waarbinnen kinderen zich op een gezonde wijze kunnen ontwikkelen.
- Het maakt niet uit of de man of de vrouw volledig thuis is voor de kinderen, als het maar één van tweeën is, je bent als ouders uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor de opvoeding van je kinderen.
- Voor een evenwichtige thuissituatie en opvoeding van kinderen is het beter dat de man een deel van zijn baan opgeeft en een aantal huishoudelijke taken op zich neemt en de vrouw de mogelijkheid krijgt haar gaven en capaciteiten ook op andere gebieden te ontplooien.

Literatuur 

'Christelijk gezinsleven'
red. Ds. J. van Amstel e.a. 

'Man en vrouw in bijbels perspectief' 
red. ds. C. den Boer. 

'Man en vrouw in de traditie der eeuwen'
dr. R. Seldenrijk 

'Sara, waar ben je?'
V. Tukker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen