5. Het kernwapen in de diskussie

De laatste jaren begint in brede kring het besef door te dringen dat een al maar verdergaande bewapening onaanvaardbare risisco's met zich meebrengt. De steeds voortgaande opeenstapeling van vooral de kernwapens bedreigt de vrede in plaats van haar te bevorderen. Het middel dreigt het doel voorbij te schieten!

Al duurdere technieken, denk vooral aan het op stapel staande "Starwars programma" van president Reagan, worden toegepast. Wel bedoeld als verdediging, maar toch met als gevolg een verdergaande wapenwedloop tot in de ruimte toe. En dat terwijl het vele geld zo goed gebruikt zou kunnen worden voor bijvoorbeeld hongerbestrijding in de "derde wereld".

Zie PDF voor 'schema militaire uitgaven in de wereld'. 

De op gang gekomen bezinning betreft vooral de kernwapens. Een groeiend aantal mensen voelt zich er eerder door bedreigd dan door beschermd. Of willen principieel gezien niet door zulke "verdelgingswapens" worden beveiligd. We willen in dit hoofdstuk op de ethische bezwaren tegen kernwapens ingaan.

Denk vooral niet dat alleen in kringen van het IKV en "politiek links" tegen kernwapens wordt geprotesteerd. Ook vanuit orthodox kerkelijke kring komen steeds meer kritische geluiden. Daarvan enkele voorbeelden:

"Wij zitten met de voortgaande kernbewapening in een voortrazende auto, waarvan stuur èn remmen het al lang niet meer doen... Mijns inziens gaat dit wapen het karakter van een (geoorloofde) oorlog ver te boven". (L.M.P. Scholten, SGP-raadslid in Capelle a.d. IJssel in "Ons Contact").

"We kunnen het gebruik van nucleaire wapenen - met hun demonische en apocalyptische uitwerking - alleen verhinderen door te verklaren dat we bereid zijn om ze toch te gebruiken. Zo verhinderen we Beëlzebul met Beëlzebul. (...) Christenen moeten door massavernietigingswapenen niet beschermd willen worden". (J. Haeck, lid Ger. Bond Hoevelaken in Oudejaarsbijlage R.D. 1979).

"Naar mijn opvatting zijn kernwapens ongeoorloofde wapens, omdat ze alle ethische oorlogvoeringsgrenzen overschrijden. Het is namelijk een verdelgingswapen. Ik ben dus ook tegen de vernieuwing van de kernwapens". (P. v.d. Breevaart, journalist R.D. in "Ons Contact").

De taak van de overheid

In de diskussies over kernwapens wordt veel gebruik gemaakt van citaten uit de Bijbel. Vaak komt dan de Bergrede (Matth. 5) ter sprake. De vraag luidt dan: Hoe kunnen christenen ooit dreigen met wapens, laat staan met kernwapens? Ook jij bent misschien wel eens in een dergelijke diskussie verzeild geraakt en de zaak is belangrijk genoeg om er met elkaar eens over na te denken!

Om te beginnen moet je Matthéüs 5 maar eens aandachtig lezen. Daar worden o.a. de zachtmoedigen en de vreedzamen zalig gesproken door Jezus. Ook maant Christus daar Zijn volgelingen om degenen die hen op de rechterwang slaan ook de linkerwang toe te keren. Wij worden dus vermaand om onze vijanden lief te hebben en hun geweld te beantwoorden met christelijke weerloosheid! Hoe moet dat nu als je denkt aan defensie en eventueel gebruik van kernwapens? Het is goed om in deze diskussie ook Romeinen 12 en 13 eens te lezen. De apostel Paulus zegt in Romeinen 12 hetzelfde als datgene wat we in de bergrede hoorden: "Zegent hen, die u vervolgen; zegent, en vervloekt niet" (vs 14). En in vers 19, 20 en 21 vervolgt hij dan: "Wreekt uzelven niet, beminden, maar geeft de toorn plaats; want er is geschreven: Mij komt de wraak toe; Ik zal het vergelden, zegt de Heere. Indien dan uw vijand hongert, zo spijzig hem; indien hem dorst, zo geef hem te drinken; want dat doende zult gij kolen vuurs op zijn hoofd hopen. Word van het kwade niet overwonnen, maar overwin het kwade door het goede."

Maar zonder overgang spreekt de apostel dan in Romeinen 13 over de overheid die het zwaard niet tevergeefs draagt en als Gods dienares de kwaden moet straffen. De overheid mag en moet dus datgene doen wat de individuele mens niet mag. Toch staan beiden in dienst van de vrede. De individuele christenen zoals getekend in Romeinen 12 als ze Christus volgen in weerloosheid. En de overheid in Romeinen 13 als ze met de zwaardmacht de vrede onder de mensen handhaaft en haar burgers beschermt tegen agressie van buitenaf.

Prof. Douma wijst in dit verband op de Tweede Wereldoorlog: geheel in de lijn van Romeinen 13 vochten de geallieerden in een gerechtvaardigde oorlog tegen het nazidom met zijn onderdrukking en moord op zes miljoen Joden. Wie zou op grond van de Bergrede willen stellen dat tegen Hitier en zijn goddeloze nazidom niet gevochten had mogen worden?

NEDERLANDSE KERNWAPENTAKEN

De dire krijgsmachtdelen leveren elk een bijdrage aan de kernwapentaken  die in bondgenootschappelijk verband moeten worden vervuld.

De Koninklijke Marine heeft een nucleaire taak bij de onderzeebootbestrijding, die door de nieuwe maritieme lange-afstandpatrouillevliegtuigen van het type Orion wordt vervuld.

De Koninklijke Landmacht beschikt over een afdeling 8-inch houwitsers, die mede geschikt is voor nucleaire inzet. Tevens heeft de Landmacht een afdeling Lance-raketsystemen. Er is ook een eenheid opgeleid voor de inzet van nucleaire springladingen.

De Koninklijke Luchtmacht beschikt over Nike luchtdoelraketten die met nucleaire wapens zijn uitgerust. Deze raketten zullen over een aantal jaren worden vervangen door een niet-nucleair systeem, de Patriot. Tevens heeft de Luchtmacht 2 squadrons Starfighters en F-16 vliegtuigen met een conventionele en nucleaire taak. De F-16 vervangt hierbij de Starfighter.

Deze nucleaire taken worden voorshands gehandhaafd in afwachting van de besluitvorming over de toekomstige nucleaire bijdragen van ons land.

BEVRIEZING: FREEZE

Een goed voorbeeld van een op het eerste gezicht aantrekkelijk idee is dat van de bevriezing van kernwapens op de huidige niveaus, zoals die o.m. in de Verenigde Staten wordt voorgesteld. Die gedachte vindt nogal veel steun. Wie kan daar eigenlijk iets tegen hebben? Er zijn toch al meer dan genoeg kernwapens?

Toch moeten we hier opletten. Eerst de vraag hoe je zo'n eventuele bevriezing controleert. Er is bijvoorbeeld heel wat voor nodig om na te gaan of raketten ook inderdaad niet meer worden geproduceerd. Sommige bevriezingsvoorstellen geven aan dit aspect weinig aandacht. 

Dan is er nog een groot bezwaar: een bevriezing kan bezwaarlijk zijn als een onevenwichtige situatie wordt bevroren. Je mag dan niets meer doen om dat evenwicht te herstellen. Kortom: een bevriezing legt in zo'n geval de voorsprong van de ene partij vast. Die voorsprong van de een, is de achterstand van de ander. Ook zonder te streven naar precies gelijke aantallen van alle soorten wapens moet rekening worden gehouden met achterstandsituaties die destabiliserend kunnen werken. Kortom, een bevriezing kàn een nuttige rol vervullen in het proces van wapenbeheersing en ontwapening als er sprake is van een bestaand evenwicht.

En het atoomzwaard?

We willen nu gaan kijken naar bijbelse uitgangspunten bij ons nadenken over de kernwapens. Misschien denk je wel: geeft de Bijbel dan richtlijnen voor gebruik van kernwapens? Daarin wordt toch niet gesproken over ons moderne wapentuig? Toch geeft Gods Woord ons wel richtlijnen voor het voeren van oorlog en die bijbelse normen hebben wel terdege ook betekenis voor ons denken over de kernwapens!

In Deuteronomium 20 treffen we de zogenaamde "krijgswetten" aan. De Heere geeft daar richtlijnen aan het volk Israël voor het voeren van oorlog. Eerst moesten vredesvoorwaarden worden aangeboden. Mocht dat geen resultaat hebben, dan moest de vijandelijke stad worden belegerd. Daarbij moesten echter de vrouwen en kinderen worden gespaard. Bovendien mochten de vruchtbomen niet worden omgehakt. God gebiedt dus respekt voor het door Hem geschonken leven. Een oorlog moet dus beperkt zijn, beheersbaar blijven en niet tot algehele vernietiging leiden! De levensmogelijkheden, ook wat de toekomst betreft, mogen niet worden aangetast.

Ook in Amos 1 en 2 spreekt de Heere nog eens heel nadrukkelijk Zijn oordelen uit over volkeren die in oorlog onnodig gruweldaden verrichten. In dit Bijbelse licht bezien is een totale kernoorlog in strijd met Gods instellingen. In strijd ook met de scheppingsopdracht om de aarde te bebouwen en te bewaren. Bij een kernoorlog vindt immers een totale vernietiging plaats en kunnen we ook niet meer onderscheiden tussen militairen en weerloze burgers, vrouwen en kinderen. De vraag dringt zich dus op: mag de overheid dan wel kernwapens bezitten en er eventueel mee dreigen?

Prof. Douma zegt in dit verband het volgende: "Want al is het juist dat kernwapens niet gebruikt kunnen worden, omdat ook de geringste inzet ervan een onaanvaardbaar risico van een wereldbrand met zich meesleept, daarom is het bezit ervan en het dreigen ermee nog niet veroordeeld. Wapens die ongeschikt zijn om ermee te vechten, kunnen nog wel geschikt zijn om het vechten te voorkomen."

Hij baseert zich daarbij op Zondag 40 van de Heidelberger Catechismus, waar gesproken wordt over de overheid die het zwaard draagt om de doodslag te weren. Een zwaard is er niet alleen om te slaan, maar ook om te voorkomen dat een ander toeslaat! Zo gezien kunnen kernwapens een bijdrage leveren aan het bedwingen van de ongebondenheid onder de mensen en blijven de grootmachten erdoor "aan de ketting liggen".

EENZIJDIGE STAPPEN

Wapenbeheersing moet in beginsel tweezijdig zijn. Het gaat er bij de wapenbeheersing, als onderdeel van het veiligheidsbeleid, immers om dat beide partijen hun bewapening omlaag brengen, controleerbaar en leidend tot een evenwichtig resultaat. Aan dat proces van wapenbeheersing kunnen eenzijdige stappen, liefst van beide partijen, wel een bijdrage leveren. Als teken van goede wil, of zoals het spreekwoord zegt als het goede voorbeeld dat goed doet volgen. In het westelijke beleid zijn dergelijke stappen wel gezet: de beslissing het neutronenwapen niet in te voeren, de terugtrekking van een groot aantal kernladingen, het afzien van productie en invoering van chemische wapens. Helaas zijn die gebaren niet positief beantwoord door de andere kant. Dat is teleurstellend, maar op zichzelf geen reden om de gedachte van eenzijdige stappen weg te schuiven uit het NAVO-beleid, evenmin ais uit het Nederlandse beleid. Die stappen moeten dan wel verantwoord zijn voor de veiligheid en dus vanuit dat gezichtspunt worden beoordeeld op hun resultaat. Juist omdat het Bondgenootschap het belangrijk vindt om impulsen te geven aan de wapenbeheersing en tot wederzijdse terughoudendheid in de bewapeningsprogramma's vindt daarover in de NAVO voortdurend discussie plaats.

Afweging

Er is eensgezindheid waar het gaat om het op bijbelse gronden afwijzen van een totale kernoorlog. Maar daarna komt men tot verschillende afwegingen en keuzes. Een eventueel beperkt gebruik van kernwapens tegen militaire doeleinden uitsluiten? Maar wil de dreiging en daarmee de afschrikking effektief zijn, dan moet die mogelijkheid open blijven! We komen dan echter tegelijk op een terrein vol militaire voetangels en klemmen, zoals uitgedrukt in de vraag: Is een beperkte kernoorlog mogelijk? Degenen die het onmogelijk achten, zullen dan geneigd zijn om konsekwent elk gebruik van kernwapens af te wijzen.

In dit licht gezien zijn we ook tegen de steeds verdergaande verfijning van de kernwapens: juist die "lichtere" en precieze kernwapens zal men eerder geneigd zijn te gebruiken. Ze verlagen de "atoomdrempel"! Het is daarom een zaak van groot belang om via onderhandelingen te komen tot het verminderen van de aantallen kernwapens in Oost en West. Dat moet gebeuren door tweezijdige ontwapening en niet door eenzijdige stappen, bijvoorbeeld door Nederland, zoals het IKV voorstaat. We moeten rekening houden met de historisch gegroeide situatie: sinds de Tweede Wereldoorlog spelen kernwapens een belangrijke rol bij het machtsevenwicht tussen Oost en West en droegen ze door hun afschrikwekkende karakter bij aan het bewaren van de vrede. We mogen de kernwapens niet als een geïsoleerd ethisch probleem bezien, waarbij we hoe serieus ook a.h.w. vanuit de studeerkamer de keus maken vóór of tegen. De overheid moet hier ook de gevolgen van haar handelen overzien! Eenzijdige stappen zouden het machtsevenwicht verstoren ten gunste van de Sowjet-Unie, die immers op het gebied van de konventionele bewapening een groot overwicht heeft. Dat betekent tegelijk dat terugdringing van de kernbewapening gepaard zal moeten gaan met uitbouw van de veel duurdere konventionele bewapening wil de afschrikking geloofwaardig blijven.

Het geheel laten verdwijnen van de kernwapens tenslotte is een illusie en bovendien zou het handhaven van vrede en veiligheid er veel moeilijker door worden! De uitvinding van de kernwapens kan natuurlijk niet ongedaan gemaakt worden. Ook al zouden staten het eens kunnen worden over een verdrag dat kernwapens verbiedt, dan is daarmee lang niet zeker dat kernwapens in geval van oorlog niet opnieuw worden gemaakt en ingezet. En de geschiedenis van Europa sinds de Tweede Wereldoorlog laat zien dat juist die door velen verfoeide kernwapens uitermate stabiliserend hebben gewerkt.

Bij onze afweging inzake kernwapens speelt mede een grote rol hoe groot en reeël we het gevaar van het kommunisme inschatten. Wie de macht van totalitaire systemen en hun maatschappelijke gevolgen onderschat, kan makkelijk tot eenzijdige stappen besluiten! De legerpredikant J.J. Poort wijst in dit verband terecht op het belang van de "lessen der geschiedenis". Hij herinnert dan aan de vele slachtoffers van het goddeloze en totalitaire nazidom en citeert wat geschreven staat bij het voormalig koncentratiekamp Dachau: "Wie zich het verleden niet wenst te herinneren, is rijp alles nog eens te moeten meemaken".

Het is de plicht van de overheid om voor een afdoende defensie te zorgen en de plicht van alle burgers om daaraan volle medewerking te verlenen!

HET NIET ALS EERSTE KERNWAPENS GEBRUIKEN; NO FIRST USE

De vraag is waarom men een no first use verklaring speciaal zou beperken tot de belofte om niet als eerste kernwapens te gebruiken. Ook niet-nucleaire wapens behoort men niet als eerste te gebruiken. Dat is ook neergelegd in het Handvest van de Verenigde Naties en de NAVO heeft dat nog eens bevestigd in de verklaring van Bonn in juni 1982.

Als men het niet-eerste gebruik speciaal betrekt op nucleaire wapens, dan komt daarmee het accent veel sterker te liggen op de niet-nucleaire, de zgn. conventionele strijdkrachten. En op dat gebied heeft de Sovjet-Unie in Europa een duidelijke overmacht. Gesteld dat Oost en West zich inderdaad houden aan een verklaring om niet als eerste kernwapens te gebruiken, zou dan bij de huidige krachtsverhoudingen het risico van een conventionele oorlog met alle verschrikkingen van dien niet veel groter worden? Die kans wordt des te groter als door een no first use verklaring de onzekerheid over de NAVO-reactie op een aanval wegvalt, zodat de aanvaller van te voren rekening kan houden met de risico's. De NAVO heeft dan ook geen no first use verklaring afgelegd. Het niet afleggen van zo'n verklaring betekent natuurlijk niet dat de NAVO wèl als eerste kernwapens zal gebruiken. Het gaat erom dat de onzekerheid over het eerste gebruik van kernwapens blijft bestaan om een aanval af te schrikken en zodoende oorlog te voorkomen. 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen