Met eerlijkheid kom je het verst

Hoe wordt er in de Bijbel gesproken over eerlijkheid?

“De Bijbel zegt daar veel over. Maar ik denk dat het voor jullie heel mooi is om Hebreeën 13 vers 18b als uitgangspunt te nemen: want wij vertrouwen dat wij een goede consciëntie hebben, als die in alles willen eerlijk wandelen. Hierin hoor je twee dingen: het hebben van een goed geweten en een eerlijke levenswandel. Over deze twee dingen gaat het bij eerlijkheid. De kanttekeningen wijzen bij eerlijk wandelen naar 2 Korinthe 1 vers 12. Daar staat: in eenvoudigheid en oprechtheid. Zó moet ons leven zijn.”

Hoe komt het dat dit moeilijk is?

“Er zijn twee valkuilen als het om eerlijkheid gaat. De ene valkuil is je hart en de andere valkuil is je tong. Arglistig is het hart, meer dan enig ding, ja, dodelijk is het; wie zal het kennen? Dan kun je jezelf afvragen: is het wel de waarheid wat ik zeg als mijn hart zó arglistig is? Dat is de ene valkuil. De andere valkuil is je tong, door Jakobus een klein lid genoemd, maar waardoor een vuur ontstoken kan worden. Hoe vaak zijn we niet veel te snel met onze mond en zeggen we dingen die niet eerlijk zijn? En daarbij komt ook nog eens dat we slechte luisteraars zijn. Ik dénk nu wel dat de ander dat zegt, maar is dat ook zo? Typerend is het spelletje dat op een kinderfeestje wel eens gedaan wordt. Dan wordt er iets doorgefluisterd. Als de laatste het dan hardop zegt, blijkt er iets heel anders uit te komen. Zo gaat het bij ons ook vaak.”

De duivel wordt in Johannes 8 vers 44 de vader van de leugens genoemd. Is eerlijkheid nog wel mogelijk na de zondeval?

“Door Gods algemene goedheid is dat zeker mogelijk. Anders zouden wij geen samenleving meer kunnen hebben. Maar dit geeft wel strijd, ook als je de Waarheid lief hebt gekregen. Zeker als het om geld gaat, kan dit ook onder ons heel moeilijk zijn. Want als je een eigen zaak hebt en je kunt een goede deal sluiten, lukt het dan om eerlijk te blijven? En als je wat bijbeunt, geef je dit op bij de belasting? Vaak hebben we daar een mening over en zien we het niet als een zonde als we dit niet doen. Maar dit is stelen van de overheid. Wees eerlijk, kun je echt je handtekening onder je belastingaangifte zetten?”

Kunnen er situaties zijn waarin het geoorloofd is om te liegen?

“Ik heb soms de indruk dat een noodleugen heel normaal is. Maar Gods Woord is duidelijk als het over liegen gaat. Laten we dat vasthouden. Pas heb ik gepreekt over Rachab. Over haar leugen is veel geschreven en sommigen weten precies wat Rachab beter had kunnen antwoorden. Maar God volvoert Zijn raad. God werkt de zonde niet, maar bestuurt ze wel. Sprak Rachab de waarheid? Nee. Maar Jericho móest vallen. Denk ook aan de Tweede Wereldoorlog. Mocht je zeggen dat er geen Joden zijn als de Duitsers kwamen? Nu zeg ik: in zo’n geval kun je beter zwijgen. Maar ik zeg dit met een kop koffie achter mijn bureau. Dan kun je gemakkelijk over een ander oordelen.”

In Zacharía 8 vers 19 staat: hebt dan de waarheid én de vrede lief. Hoe kun je dat op een goede manier doen?

“Bedenk eerst of het dienstbaar is om de waarheid te zeggen. Zo ja, dan is het heel belangrijk hóe je het zegt. Waarheid en vrede kun je niet los van elkaar zien. Je manier van spreken doet ertoe. Waarheid en vrede krijg je allebei lief als God met Zijn Geest in je hart gaat werken. Want als ik mag zien wat Jezus voor mij geleden heeft, kan ik dan dat kleine beetje onrecht niet dragen? Petrus schrijft daarover: Die, als Hij gescholden werd, niet wederschold, en als Hij leed, niet dreigde, maar gaf het over aan Dien Die rechtvaardiglijk oordeelt. Gaan wij zo met onze naaste om? Of willen we graag ons gelijk halen als iemand ons onrecht aandoet? Slaan we terug of verdragen we? Ga daarom niet direct bij onrecht naar de rechter met elkaar. Uit ervaring weet ik dat dit bijna altijd een teleurstelling wordt. Doe het daarom niet. Ga met elkaar om tafel.

Tegelijk zeg ik erbij dat er situaties kunnen zijn, waarin er daders en slachtoffers zijn en waar er recht gesproken moet worden. Dan kan het anders liggen.”

Is eerlijkheid hetzelfde als openheid?

“Eerlijkheid en openheid kunnen hetzelfde zijn, maar dat hoeft niet. In een rechtzaak kun je een bekentenis afleggen. Maar als je dit doet, omdat je onder druk bent gezet door de politie, dan is dat geen eerlijke openheid. Dan is er openheid om van de narigheid af te komen. Soms is het ook beter om niet open te zijn. Een duidelijk voorbeeld hiervan staat in 1 Samuel 22, waarin Doëg aan Saul gaat vertellen dat hij David gezien had. Doëg was open, hij sprak de waarheid. Maar was hij eerlijk? Er zijn door zijn openheid 85 priesters, vrouwen en kinderen gedood. Zijn openheid had een nare bijbedoeling, hij wilde er zelf beter van worden. Dat is geen eerlijkheid.”

Wanneer is het wel belangrijk om open en eerlijk te zijn?

“Dat is bijvoorbeeld als je als jong stel van plan bent om met elkaar te gaan trouwen. Dan moet je echt alles van elkaar weten. Dat betekent dat je ook je zwarte bladzijdes open moet leggen voor elkaar en voor de Heere. Weet jij met wie de ander verkering heeft gehad? Heeft hij of zij je echt alles verteld? Het kan niet zo zijn dat je later iemand tegenkomt van wie je moet zeggen: daar heb ik nog verkering mee gehad en de ander weet dat niet. Ben je samen een keer te ver gegaan? Belijd ook dat aan elkaar.

En ook van de dingen die je misschien diep weggestopt hebt, omdat het te pijnlijk is om daarover te praten, is het belangrijk dat de ander ervan weet. Denk bijvoorbeeld aan misbruik. Juist dat heeft vaak gevolgen voor je relatie. Als je niet open en eerlijk bent naar elkaar, ook over de meest pijnlijke en verdrietige dingen, kan dit voor haarscheurtjes zorgen in je huwelijk.”

Eerlijk spreken, eerlijk handelen, eerlijk leven. Hoe kun je dit als jongere concreet doen?

“Laat steeds het gebed van Psalm 141 in je gedachten zijn: ‘Zet Heer’ een wacht voor mijne lippen.’ Ga dus niet gelijk terugschelden. Ik snap dit laatste wel, want we willen zo graag gelijk een weerwoord hebben. Maar het zorgt alleen maar voor verwijdering en agressie. Doe het daarom niet te snel.

Vraag ook veel om eerlijk makende genade. Bid als je in gesprek gaat of geroepen wordt om te getuigen: “Mag ik eerlijk zijn?” Maar bedenk hierbij ook: hoe ga ik om met de waarheid? Mijn ervaring is dat dit ontzettend belangrijk is. Handel ik naar de geest van Gods Woord? Probeer zondag 43 er maar naast te leggen.

Doe ook geen valse beloften. Hoe makkelijk beloven we dat we iets zullen doen. Dan zeg je: “Ik kom erop terug” en je vergeet het. Dit is niet eerlijk. Zoiets kleins kan heel schadelijk zijn en veel teleurstelling geven. Wees daarom voorzichtig met beloftes.

Als je een fout gemaakt hebt, biecht het dan op.

Schuldbelijdenis is een eer! Toen mijn zoon klein was, wilde hij iets niet toegeven. Op een gegeven moment zei hij: ‘Ik vind het zo moeilijk om het toe te geven.’ Is dat niet herkenbaar? Ik moest toen naast mijn zoon gaan staan en samen zijn we op de knieën gegaan om het voor de Heere te belijden. Ga ook eerlijk met de ander om. Stel dat je iemand gekwetst hebt, maar je wuift het weg. Zou je zelf zo behandeld willen worden? Dat is niet eerlijk hè?

En probeer duidelijk te zijn in je communicatie. Soms gaan we er te gemakkelijk vanuit dat de ander het wel weet. Maak je bijvoorbeeld een afspraak? Bevestig dat ook. Stuur even een duimpje. Dat is twee seconden werk, maar je voorkomt een hoop problemen.”

Het thema van deze Daniël is: Eerlijk duurt het langst. Klopt deze titel?

“Ik zou hiervan maken: met eerlijkheid kom je het verst. Maar dat geeft wel strijd. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je tegenover iemand staat die liegt. Dan kun je het gevoel hebben: het helpt toch niet om eerlijk te zijn. Zeker niet als je een heel dorp of een hele gemeente tegen je lijkt te hebben. Maar ik ben ervan overtuigd: al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Als je weet dat je de waarheid spreekt (denk aan de tekst uit Hebreeën 13) en de ander blijft ontkennen, dan is soms het enige wat je kunt doen het voor de Heere neerleggen. Dan kan het tot troost zijn om met Petrus te zeggen: “Heere, U weet alle dingen.”

Dominee F. Mulder

Dominee F. Mulder, 73 jaar oud en al dertien jaar predikant in Rhenen. Hij is getrouwd en heeft vijf kinderen, zeventien kleinkinderen en twee achterkleinkinderen. Dominee Mulder fietst graag, samen met zijn vrouw. Ook leest hij veel, hij pakt dan graag een boek van Philpot. Naast dominee, is hij ook meester in de rechten en had hij, voordat hij dominee werd, een eigen juridisch adviesbureau.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen