Media en identiteitsontwikkeling

In het boekje Pietje Puk gaat op reis komt ene boer Krijn voor. Hij is voor het eerst in de stad en hij voelt zich er verloren. Het is hem veel te druk. “Bussen dreunen” door de straten en trams “tjingelbellen”. Hij verlangt naar zijn eigen dorpje, waar de “koeien loeien”. De wereld om ons heen verandert. Terug verlangen naar vroeger - vaak worden dan enkel de meest idyllische kanten van het verleden gezien - is verleidelijk in een intense en hectische cultuur die zich, via de media, tegen wil en dank opdringt.

Niet neutraal

Wij leven in een postmoderne cultuur, die ons hoe dan ook beïnvloedt. Te midden van die cultuur worden kinderen opgevoed tot volwassenen en wordt hun identiteit gevormd. Welke invloed heeft de cultuur op de identiteitsontwikkeling en welke rol spelen daarin nieuwe media? Vaak is gedacht dat nieuwe media alleen maar speeltjes waren. Inmiddels is het duidelijk dat het menens is en dat sociale media een groot onderdeel vormen van de manier waarop mensen communiceren.

Media zijn niet neutraal, evenmin als de cultuur waarin wij leven. Media brengen altijd een boodschap en een medium stuurt altijd. Dat is niet nieuw. Ook een oud medium als de boekdrukkunst duwt ons in een bepaalde richting en is de drager van een boodschap. Waren media voorheen vooral zenders van een boodschap, nu zijn ze vooral een verlengstuk van onze persoonlijkheid geworden. Nieuwe media als Facebook, YouTube en WhatsApp zijn interactief. Zoals ik acteer, zo komt informatie ook tot mij. Er is wisselwerking. Identiteit betekent: wie ik ben in relatie tot anderen. Voor jongeren spelen sociale media daarom een belangrijke rol in hun identiteitsontwikkeling. Sociale media fungeren als een oefenruimte. Jongeren ontdekken via Facebook en WhatsApp wie ze kunnen en willen zijn. Een goede sturing en correctie ontbreekt. Je bevestigt elkaar positief. Correctie is dodelijk voor je status.

Katalysator

Nieuwe media vormen een brandpunt waarin alle facetten van de postmoderne cultuur samenkomen. Sociale media zijn opgekomen vanuit een postmoderne cultuur en vormen ook een katalysator van die cultuur. Gebruik van nieuwe media heeft grote invloed en brengt de cultuur in hoofden en harten van mensen. Vooral bij de jongere generatie zie je dit duidelijk. Zij denken meer dan ooit postmodern.

Het is moeilijk te zeggen wat postmoderniteit precies inhoudt. Kort gezegd volgt de postmoderne cultuur de moderniteit op. Postmodernisme stelt het modernisme onder kritiek, maar bouwt tegelijk er ook op voort. Het gaat uiteindelijk om het postmoderne levensgevoel. Goed is wat goed voelt, waarheid is wat voor mij waar is en ik bepaal de rode draad van mijn leven. Grote verhalen bestaan niet, kleine des te meer. Ervaring en emotie spelen een belangrijke rol, maar vergeet niet dat de kenbron de mens is gebleven; daarin is het postmodernisme nog steeds modern. Er is geen ruimte voor een geopenbaarde waarheid buiten ons.

Christenen vormen een onderdeel van de postmoderne cultuur en het westerse denken, maar, als het goed is ervaren zij wrijving met de cultuur. In een christen komen twee verhaallijnen bij elkaar: de lijn van Gods Woord en de lijn van de westerse cultuur. Een christen leeft op het kruispunt. Wie iedere dag via media een postmoderne boodschap in zich opneemt zal uiteindelijk postmodern worden tot in zijn hart. Het is de gestage druppel die de steen uitholt. Bij jongeren merk je relativering van waarden en een makkelijke acceptatie van pluriformiteit in levensvisies. De wetenschap dat media allesbehalve neutraal zijn en ons diep van binnen vormen, moet ons bewust maken. Die andere lijn is namelijk voor christenen allesbepalend. Wie veel leest en luistert naar Gods Woord, wordt door dat Woord gevormd.

Leren participeren

Ook voor de opvoeding is bewustwording belangrijk. Een opvoeder is volgens pedagoog Wim ter Horst gids en schatbewaarder. Een opvoeder neemt kinderen bij de hand, maar bewaakt ook de kostbare schat van het kinderhart. Dit vraagt aandacht in iedere levensfase. In de kennismaking met media is dit niet anders. De invloed van media ontkennen zou grote gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind. Ook hier geldt wat Spreuken zegt: Leer de jongen de eerste beginselen naar de eis zijns wegs. Als hij ook oud zal geworden zijn, zal hij daarvan niet afwijken (Spreuken 22: 6). Wij leren onze kinderen omgaan met het gevaar van het verkeer. We laten ons kind kennis maken met het verkeer en uiteindelijk zal het volledig participeren in het verkeer. Wij voeden onze kinderen op om volwaardige burgers te zijn in de samenleving. Media nemen in die samenleving een belangrijke plaats in. En onze kinderen moeten, eerst afgeschermd, leren omgaan met media, om uiteindelijk volwassen te participeren. Maar een christelijke opvoeding doet meer.

Identiteit

Uiteindelijk is de bepalende vraag waardoor de identiteit van onze kinderen gevormd wordt. Een christen ontleent zijn identiteit niet aan zichzelf of zijn omgeving, maar aan het Woord, dat onder ons gewoond heeft. Waar de verbinding met de Heere er niet is, zal uiteindelijk onze identiteit worden bepaald door andere dingen: de geest van deze eeuw, in een seculiere gedaante of in een reformatorische variant daarvan. Paulus zegt in Romeinen 12 vers 2: Wordt deze wereld niet gelijkvormig. Een christen denkt en handelt niet volgens het schema van de wereld, want zijn wandel is in de hemelen. Zijn leven is verborgen met God in Christus. De identiteit van een oprecht christen ligt in Christus.

Het leven uit Christus, door Gods Geest in het hart gewerkt, vindt plaats binnen het leven en de cultuur. De vraag naar onze houding ten opzichte van de postmoderne cultuur is daarmee heel relevant. Een christen buiten de cultuur om zal een dubbelleven leiden. Bij alle dingen van het leven zullen we ons moeten afvragen wat het betekent een christen te zijn. Dit geldt ons eten, onze carrière, ons mediagebruik. Juist ouders moeten uitstralen naar hun kinderen wat wandelen met de Heere is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen