3. Het holisme

De woorden "holisme" en "holistisch" komen vaak voor in literatuur over en vanuit de Nieuwe Tijd-bewegingen. Deze woorden zijn afgeleid van het griekse woord "holos", dat "geheel" betekent.

Als wereldbeschouwing is het holisme betrekkelijk modern. Althans in deze zin, dat de holisten zich graag op moderne natuurwetenschap beroepen. Daarbij moeten we niet denken aan de natuur- of scheikunde zoals we die op de middelbare school leren.

De moderne natuurwetenschap die ze bedoelen, stelt dat de hele kosmos één samenhangend geheel is, waarvan de delen met elkaar in verbinding staan. De verbinding wordt gelegd door een "informatieve orde". Dit is te vergelijken met een net van telefoonverbindingen, dat alles in het heelal met elkaar in kontakt brengt. Het netwerk heeft echter een geestelijk, of spiritueel, karakter, dat wil zeggen: zonder de draden die een telefoonlijn gewoonlijk heeft.

Daarom noemen holisten die orde ook wel "implicaat": de verbindingen zijn er, maar je kunt ze niet apart uit de werkelijkheid loshalen, net zo min als je een druppel rode verf uit een potje rose verf kunt halen door de verf heel hard terug te roeren. Toch is de kleur rose geworden door die ene druppel rode verf die er ingeroerd is.

Grenzen vervallen

Als dit waar is, overtreft de structuur van de kosmos onze stoutste verbeelding. Want als alles met alles verbonden is, vallen in principe opeens grenzen weg. Grenzen, waarvan mensen altijd hebben aangenomen dat die bestonden. We noemen een paar van die grenzen.

a. De grens tussen "hier" en "daar"

De grens tussen "hier" en "daar" is binnen het holisme in beginsel vervaagd. Denk weer aan het voorbeeld van de draadloze telefoonverbinding.

Hoewel de ene mens hier ruimtelijk nog wel gescheiden is van de ander daar, kunnen ze met "de telefoon" onmiddelijk in verbinding staan. Als je belt moetje nog een nummer draaien. Door de informatieve orde van het heelal kunnen mensen in principe een onmiddelijke verbinding met elkaar hebben.

b. De grenzen binnen de ruimte

Aan de ruimte is ook geen grens gesteld. Zo meent men dat er verbindingen bestaan met het heelal, tussen mensen en sterren bijvoorbeeld.

We zagen al dat het tijdstip van de komst van de Nieuwe Tijd-bepaald is op basis van astrologische principes. Ook vroeger dacht men al dat "het lot in de sterren" geschreven stond. Maar het holisme gaat verder. Niet alleen bepalen de sterren mijn gedrag, andersom kan ook mijn denken invloed hebben op de sterren: want alles hangt immers met alles samen! Vanwege de informatieve orde kan ik bij wijze van spreken zo maar

Vanwege de informatieve orde kan ik bij wijze van spreken zo maar opeens verbonden worden met een mens aan de andere kant van de wereld; daardoor kan informatie wereldwijd verspreid worden. Zo was een "vooruitgeschoven post" van de Nieuwe Tijd-bewegingen de

Zo was een "vooruitgeschoven post" van de Nieuwe Tijd-bewegingen de stroming van de Transcendente Meditatie. Daarin leerden mensen zich via methodes, die aan het hindoeïsme ontleend zijn, een breder bewustzijn te verschaffen. Men mediteerde in de diepte van de "al-geest". Volgens aanhangers van de Transcendente Meditatie-technieken, zou de wereld ingrijpend ten goede veranderen, als maar ongeveer 1 procent van de bevolking deze methode volgde. De rest van de bevolking zou dan voldoende beïnvloed kunnen worden om een keer ten goede te bewerkstelligen. Nog een illustratie: er zijn mensen die menen te weten wie er met hen

Nog een illustratie: er zijn mensen die menen te weten wie er met hen belt, als de telefoon rinkelt. Ze zeggen daarvan een "voorgevoel" te hebben. Ze kijken als het ware over de grenzen heen. Meestal wordt daar niet bij verteld hoe vaak dat voorgevoel er niet was, en hoe vaak het niet klopte.

c. De grens van tijd

Een andere grens die gaat vervagen als er een kosmische informatieorde bestaat, is de grens van de tijd. We zijn eraan gewend om het heden als duidelijke grens te zien tussen verleden en toekomst. Wat geweest is, komt nooit meer terug. En wat zijn zal, weten wij nog niet. Maar als de grens van de tijd vervaagt, kunnen mensen zowel terugkijken in het verleden, als vooruitzien in de toekomst. Want via de informatieve orde hebben ze dan inzicht in het geheel van de tijd.

Sommige aanhangers van de Nieuwe Tijd-gedachte zijn ook voorstander van de reïncarnatie idee. Dat is de gedachte dat de menselijke ziel nu eens bewust leeft, dan weer onderduikt in het al-zijn, dan weer als mens of andere levensvorm geboren wordt. Ieder mens, die nu leeft zou daarom in beginsel de herinnering bewaren aan een grote voorraad "vroegere levens". Problemen en angsten die iemand nu ervaart, zouden niet alleen veroorzaakt kunnen zijn door wat iemand in zijn huidige leven heeft meegemaakt, maar zouden ook het gevolg kunnen zijn van de ervaringen die de betreffende persoon in een vroeger leven heeft meegemaakt. Iedereen zou dus als het ware een herinnering aan bijna de hele geschiedenis van de wereld meedragen. Onverwachte gevoelens, ervaringen van "hier ben ik al eens eerder geweest" zouden op deze manier te "verklaren" zijn. Dus: de grens tussen heden en verleden vervaagt.

En wie het verleden in kan kijken, zal ook de toekomst kunnen schouwen.

Want de zogenaamde "tijd" is volgens vele holisten iets dat niet "bestaat".

Volgens hen is de tijd iets dat de mensen als een net over de wereld heen geworpen hebben om die wereld in hun greep te krijgen. Wat de toekomst zal brengen is in principe reeds begrepen in de dingen van het heden. En daardoor zouden mensen nu ook al kunnen weten wat er later zal gebeuren. Wie z'n gevoeligheid daar voor ontwikkelt, kan ook in de tijd vooruit kijken.

Voorschouwers, waarzeggers en toekomstvoorspellers maken van die mogelijkheden gebruik, naar men meent. Zogeheten paragnosten kijken niet alleen in het heden veel verder om zich heen dan hun lijfelijke neus lang is, maar werpen hun blik ook in de toekomst. Zo denken mensen te weten wat er later gaat gebeuren. Soms kan zo'n voorspelling het karakter krijgen van een "profetie, die zichzelf vervult". Want wie gelooft dat iets zal gaan geschieden, heeft onbewust de neiging om zich zo te gaan gedragen, dat de uitkomst waarschijnlijk wordt.

In horoskopen die in veel (week)bladen zijn te lezen, worden voorspellingen gedaan wat er de komende week gaat gebeuren met mensen die onder een bepaald sterrebeeld geboren zijn. Soms zijn horoskopen zo algemeen opgesteld, dat ze altijd wel een beetje kloppen.

d. De grens tussen dood en leven

Een andere grens die kan gaan vervagen als alles met alles samenhangt, is de grens tussen dood en leven, of tussen ziekte en gezondheid. Dood en leven worden dan verschillende verschijningsvormen van de overalaanwezige materie, die weer gedragen wordt door de informatieve orde.

Het leven is een vorm waarin die materie (namelijk het lichaam) verschijnt.

Het principiële verschil tussen dood en leven gaat dan verdwijnen: sterven is een overgang naar een andere ordening van de materie.

Wat wij ziekte noemen, is voor vele holisten niet zozeer een aantasting van het gezonde, maar een andere manier waarop zich het levende openbaart. Ziekte is een stand van zaken, die bedoeld is een betere stand van zaken mogelijk te maken.

Als gezondheid en ziekte geen duidelijk af te grenzen zaken zijn, is de grens tussen bijvoorbeeld dokter en patiënt ook een schijnbare. Dokter en patiënt zijn eigenlijk samen ziek. Herstel is een herstel van beiden.

Al in het oude hindoeïsme was ziekte en lijden iets dat bij de schijnbare buitenkant van het bestaan hoorde. Wie de schijn kon opheffen, was in principe bevrijd van de druk van het aardse bestaan. In het boeddhisme kon een ieder die de weg van de Boeddha volgde al in dit leven zich verlossen van de druk. van ellende en lijden.

e. De grens tussen "ik" en "de rest"

Nog één grens die in het holisme vervaagt willen we noemen. Het is de grens tussen "ik" en de rest. Wij zijn eraan gewend om ons vel te zien als de grens tussen mijn lichaam en de wereld. In dat lichaam en als dat lichaam besta "ik". Mijn lichaam is de plaats waar ook mijn ziel tijdens het leven bestaat.

Volgens vele holisten echter is de grens tussen mij en de wereld van betrekkelijke aard. Er vindt een voortdurende "biodans" plaats, waarbij atomen door het heelal suizen, elkaar vervangen, ook in het menselijk lichaam. En de atomen die mijn lichaam uitmaken zijn niet nieuw, maar bestonden al eerder elders in het heelal. Misschien is de menselijke huid nog wel een schijnbare grens, maar de "douane" is verdwenen. Volgens vele holisten wordt het menselijk individu voortdurend vernieuwd, zodat het na enige tijd volledig uit andere elementen is opgebouwd.

Onduidelijk daarbij is het hoe het besef van menselijke individualiteit dan wél ontstaat. Zelfs als dat een vergissing zou zijn. dan is dat wel een erg interessante vergissing. En ook het onstaan van een vergissing zou verklaard moeten worden. Bovendien leert de geneeskunde dat elk menselijk individu vanaf het eerste moment van de conceptie iets "eigens" heeft.

Een menselijk embryo is niet zo maar een stukje van de moeder, maar heeft van meet af aan uniek, eigen weefsel. Met het geleidelijk aan uitwissen van de individualiteit, gaan holisten dus heel ver in hun "samenhang-gedachte". En het lijkt erop, dat de holisten zelf zich hier wel erg van de alledaagse ervaring verwijderen.

Een soort religie

De holistische gedachtengang, zoals we die hierboven kort uiteen gezet hebben, is te beschouwen als een wereldbeschouwing, een soort religie.

Mensen hechten daar geloof aan. En waarin iemand gelooft, wordt voor hem werkelijkheid, zelfs als het niet juist zou zijn.

Iemand die niet gelooft in het holisme is de schrijver Korzec. In zijn boek "De kitsch van het holisme" geeft hij een kritische beschrijving van deze stroming en zijn deelgebieden en zegt onder meer: "... in deze visioenen van volheid, van het geheel, van God en heel de wereld ontbreekt iets wezenlijks. Te weten: alles wat lelijk, vervelend, ongerijmd, onwelriekend, gevaarlijk, vies en voos, zondig, walgelijk, verschrikkelijk is aan de schepping" (pag. 101).

Deelgebieden

Het woord holistisch wordt ook wel eens gebruikt op deelgebieden. Dan betekent het dat mensen een bepaald deelgebied van de schepping als een samenhangend geheel beschouwen. In de verpleegkunde horen we bijvoorbeeld wel eens spreken over een "holistische" benadering van de patiënt. Daarmee wordt bedoeld dat men de mens wil zien als een samenhangend geheel waaraan lichamelijke, sociale, psychische en geestelijke aspekten zijn waar te nemen. Zo'n holistische benadering van de mens hoeft overigens niet op een holistische wereldbeschouwing gebaseerd te zijn.

Ook christenen hanteren vaak een holistische mensbeschouwing. Maar dat is dan niet op basis van een holistische wereldbeschouwing, maar op basis van het geloof, dat God de Schepper is, die de mens als eenheid van ziel, geest, lichaam geschapen heeft en gesteld heeft in allerlei relaties.

Sommige aanhangers uan de Nieuwe Tijd-gedachte zijn voorstanders van de reïncarnatie. Huiveringwekkend is het onderstaande bericht dat in een blad te lezen was: Het is in strijd met het Woord van God dat ons voorhoudt: "Zalig en heilig is hij, die deel heeft in de eerste opstanding; over deze heeft de tweede dood geen macht, maar zij zullen priesters van God en Christus zijn, en zij zullen met Hem als koningen heersen duizen jaren" (Openb. 20: 6) en "Maar de vrees achtigen, en on- gelovigen, en gruwelijker en doodslagers, en hoereerders, en al de

leugenaars, is hun deel in de poel, die daar brandt van vuur en sulfer: hetwelk is de tweede dood" (Openb. 21: 8).

Nergens lezen we in Gods Woord over reïncarnatie! Wel lezen we dat er na de dood óf een eeuwig leven óf een eeuwige dood zal zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen