4. Missie en zending

Zwaard en kruis

In het kielzog van Columbus en de Spaanse veroveraars kwamen de missionarissen (zendelingen) van de Rooms-Katholieke kerk naar de nieuw ontdekte gebieden. Paus Alexander VI gaf de Spaanse koning opdracht om in naam van Jezus Christus alle volkeren die in de nieuwe gebieden gevonden werden te kerstenen. In veel gevallen werden de Indianen voor de keus gesteld: of de dood óf overgang naar het christendom. Drie kloosterorden zorgden voor de eerste missie (het woord dat de Rooms-Katholieke kerk gebruikt voor zending): de Dominicanen, de Franciscanen en de Augustijnen. De Indianen aanvaardden - al of niet gedwongen - zeer snel de nieuwe godsdienst. Tenminste: de uiterlijke franje ervan. De Rooms-Katholieke religie bleef bij de meeste Indianen aan de oppervlakte en sterk vermengd met oude plaatselijke godsdiensten. Er ontstonden al spoedig spanningen tussen de officiële Rooms Katholieke kerk die veel samenwerkte met de machthebbers (de kolonisten en hun nakomelingen) en de missionarissen die het binnenland introkken en vaak opkwamen voor de rechten van de Indianen.
De strenge orde van de Jezuïeten, in Europa berucht om haar fanatieke bestrijding van de Reformatie, heeft in Zuid-Amerika veel werk verzet en vaak de Indianen in bescherming genomen. In Bolivia arriveerden de eerste zendeling-priesters in 1535.

Protestantse zending 

Tot de negentiende eeuw was het onmogelijk voor een protestantse zendeling om Latijns-Amerika binnen te komen. Alleen Franse hugenoten en Nederlandse protestanten probeerden in de zestiende eeuw voet aan de grond te krijgen door langs de kust van Brazilië gemeenschappen te stichten. Deze pogingen gingen echter na verloop van tijd weer ten gronde.
De Rooms-Katholieke kerk beheerste het hele leven. Pas na de onafhankelijkheid van de Latijns-Amerikaanse landen was er af en toe, afhankelijk van de aan de macht zijnde regeringen, enige vrijheid van godsdienst. Maar die vrijheid was meestal beperkt en de tegenwerking van de Rooms Katholieke geestelijkheid was groot. De eerste protestantse zendeling in Bolivia was Lucas Matthews. Hij arriveerde in 1827 en was evenals vrijwel alle andere eerste zendelingen in feite vooral Bijbelcolporteur. Dat wil zeggen dat hij zich toelegde op de verspreiding van de Bijbel en de mensen daar ook over vertelde, maar geen gemeenten stichtte.
Nog in 1877 werd zendeling José Mongiardino gestenigd door een menigte in Cotagaita omdat hij Bijbels (een verboden boek!) verspreidde. In 1894 was er niet één zendeling in Bolivia meer aanwezig. In New York werd een boek gepubliceerd met de veelzeggende titel: "Het in de steek gelaten werelddeel" (El continente abandonado). Het jaar daarop kwam William Payne uit Ierland naar Bolivia. Hij behoorde tot de Darbisten, een groepering die in ons land bekend staat onder de naam "Vergadering der gelovigen". Daarna kwamen er baptisten uit Canada en vervolgens in de loop van de jaren vele andere kerkgenootschappen.
In 1905 kwam er in Bolivia pas echte vrijheid van godsdienst, maar de Rooms Katholieke kerk bleef de samenleving beheersen. Nog steeds heeft zij vrijwel alle onderwijs in handen. De meerderheid van de bevolking, circa 96%, is in naam Rooms-Katholiek. Men bezoekt de kerk voor dopen, trouwen en zeker voor het begraven. Pas na 1950 beginnen de aantallen protestanten sterk toe te nemen. Momenteel telt Bolivia ongeveer 200.000 protestanten die echter over veel kerkgenootschappen verdeeld zijn. Vooral pinkstergroeperingen zijn tegenwoordig erg actief in Bolivia. Nog steeds is er van de zijde van de Rooms-Katholieke kerk veel tegenwerking.

Godsdienst in Zuid-Amerika

Zuid-Amerika is een rooms continent. Meer dan negentig procent van de bevolking is gedoopt. De mensen zijn zeer godsdienstig. Maar die godsdienst is oppervlakkig. Er is veel romantiek rond het "kindeke Jezus en de lijdende Christus". De opgestane Heere en Koning van de Kerk, die door Woord en Geest regeert, is vrijwel onbekend. De Mariaverering is diep geworteld. Maar tegelijkertijd blijven allerlei heidense gebruiken en gedachten bestaan. Er vindt een vermenging plaats tussen de leer van Rome en de heidense godsdienst. Dit wordt syncretisme genoemd. Zelfs de Rooms Katholieke kerk geeft toe dat het volksgeloof in Zuid-Amerika weinig meer te maken heeft met de oorspronkelijke leerstellingen van Rome.
De heidense gedachte van "voor wat hoort wat" - ik geef god en goden aandacht en geschenken, ik krijg hulp, bescherming en voorspoed terug - is wijd verbreid. Dit sluit natuurlijk goed aan bij de roomse leer van de goede werken. De Bijbel is voor de meeste Zuid-Amerikanen een gesloten boek; de bijbelkennis is zeer gering. Daar komt nog bij dat in Zuid-Amerika nog veel mensen analfabeet zijn. Men schat dat in Bolivia een kwart van de bevolking niet kan lezen en schrijven.

Is zending in Zuid-Amerika nodig?

In 1910 werd er de eerste grote wereldzendingsconferentie in Edingburgh (Schotland) gehouden. Daar werden de zendingsgebieden over de hele aardbol in kaart gebracht. Zuid-Amerika kwam ook aan de orde, maar daar werd van gezegd dat dit eigenlijk geen zendingsgebied was. Dit werelddeel was immers door de Spanjaarden al gekerstend. Toen protestantse christenen in Zuid-Amerika dat hoorden, spoedden zij zich naar Europa om daar duidelijk te maken dat de meeste Zuid-Amerikanen dan wel in naam Rooms-Katholiek waren, maar het Evangelie niet kenden en verstrikt waren in on- en bijgeloof. Mensen werden gedoopt - want in de Roomse opvatting kan zonder de doop niemand genade krijgen - maar er werd vrijwel niets gedaan aan Bijbels onderwijs en catechisatie. Het was - en het is nog steeds - een heidense godsdienst met een dun laagje Rooms-Katholieke vernis. De godsdienst in Zuid-Amerika is er niet één van het hart, maar van mooie kathedralen, van kleurrijke feesten, van processies en zegeningen. Ook de Rooms Katholieke kerk erkent dat en doet pogingen om dit te verbeteren. Maar zijn de mensen zoveel beter af als ze meer beïnvloed worden door de roomse dwalingen?
Ja, zending is Zuid-Amerika is hard nodig. Het is wat de zending betreft een vergeten continent. Hoewel op de tweede wereldzendingsconferentie in 1928 in Jeruzalem, Zuid-Amerika als zendingsgebied erkend werd en de zending daarna goed op gang kwam, is de geestelijk nood zeer groot. Daarbij komen nog de noden van armoede en verdrukking en de kloof tussen arm en rijk en alles wat daarmee samenhangt. Vooral in Noord-Amerika is onder protestanten oog gekomen voor deze nood. Ook onder de Gerefomeerde Gemeenten in Noord-Amerika. Zij zijn met zending begonnen in Bolivia, een land waar de nood misschien wel het grootst is.

Opdracht Missie en Zending

1. In het hoofdstuk Missie en Zending wordt gesteld dat de heidense gedachte van "voor wat hoort wat" goed aansluit bij de Roomse leer van "goede werken". Kun je aangeven waarom dat zo is?
2. Een gemeente die door de zending in een land als Bolivia ontstaat, zal anders zijn dan bijvoorbeeld een gemeente in Nederland. Een aantal gebruiken van het land wordt opgenomen in de gang van zaken in de gemeente. Kun je aangeven waar de grens ligt in het overnemen van gebruiken voordat je vervalt in in syncretisme? (= vermenging van heidendom en christendom)

"Zuid-Amerika is wat de zending betreft een 'vergeten' continent".

Licht deze stelling toe.

Bartholomé de Las Casas was een van de eerste missionarissen in Zuid- Amerika. Deze dominicanermonnik kwam op voor de rechten van Indianen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen