Het geweten vormen

1. Het gezag

Kinderen moeten opgevoed worden. Ouder en kind zijn volstrekt ongelijke partijen. Zolang kinderen zelf nog niet goed kunnen beslissen over wat goed en kwaad is, moeten ze zich onderwerpen aan ouders. Dat gaat niet vanzelf. Of beter gezegd: het gaat vanzelf fout, want kinderen maken graag zelf uit wat ze doen.

Toch is het belangrijk dat ouders grenzen stellen en handhaven om kinderen zo goed mogelijk te behoeden voor verkeerde dingen. Straffen en belonen helpen daarbij. God geeft gezag, zodat ouders regels kunnen stellen om kinderen te leren wat goed is. Niet met de botte bijl, maar wel doortastend met liefde, wijsheid en geduld. Ouders mogen het voor het zeggen hebben.

2. Voorbeeld geven

Kinderen leren veel van nadoen. Juist daarom is het voorbeeld van ouders zo belangrijk. In het gedrag van ouders moeten Gods geboden terug te lezen zijn. Is dat niet te hoog gegrepen? Wij zijn toch zondig? Natuurlijk is dat zo, maar toch schrijf ik het zo, omdat het ons wijst op onze grote verantwoordelijkheid.

Ter illustratie iets over het negende gebod. Als we willen dat ons kind niet liegt, moeten we dat zelf ook voorleven. Een kind moet ervan op aan kunnen dat zijn ouders altijd de waarheid spreken. Wat zij zeggen, moet kloppen. Soms kan het beter uitkomen om het met de waarheid minder nauw te nemen. Afgezien van de vraag hoe dit naar God te verantwoorden is, kunnen we ons afvragen welke invloed dit op het kind heeft. Als papa zelf een ‘leugentje om bestwil’ gebruikt, kunnen we verwachten dat zijn zoon ook niet altijd eerlijk is.

Ouders kleuren met hun voorbeeld de wereld van hun kind in en geven betekenis aan wat er gebeurt. Bijvoorbeeld als moeder eerbiedig de Bijbel leest. Of als vader zijn excuus maakt voor een foute opmerking. Of wanneer moeder gewetensvol terugloopt naar de caissière als ze merkt dat ze een boodschap niet heeft afgerekend.

3. Gesprek

Over wat goed of fout is, kunnen ouders ook praten. Met kleine kinderen kan dat gaandeweg de dag al babbelend over allerlei dingen. Zoals in Deuteronomium 6: 7 staat: En gij zult ze [de geboden] uw kinderen inscherpen, en daarvan spreken, als gij in uw huis zit, en als gij op den weg gaat, en als gij nederligt, en als gij opstaat. Spreken over wat goed of fout is, kan dus op allerlei momenten. Ouders kunnen laten meekijken in hun hart zodat kinderen horen welke overwegingen ouders hebben. Daarom is het goed om een toelichting te geven wanneer dat kan. Hopelijk gaan kinderen het begrijpen en gaan ze de overtuiging delen. Ouders kunnen ergens over praten zodra een kind een beetje begrijpt waar het om gaat. Vaak vragen kinderen het zelf ook: “Waarom mag dat niet?” Soms vragen ze dat om ergens onderuit te komen. Dat kunnen ouders dan benoemen: “Wil je het echt weten, of wil je gewoon niet luisteren?”

Normen en waarden

Gaandeweg het opgroeien zal een kind moeten inzien dat ouders goede redenen hebben om regels te stellen. Anders gezegd: dat er een waarde achter de norm zit.

Waarde: waarom je iets doet, de innerlijke overtuiging dat iets zo moet.

Norm of regel: wat of hoe je iets doet.

Een waarde is voor kinderen heel abstract. Neem bijvoorbeeld ‘fatsoen’. Een kind begrijpt er nog niets van. Fatsoen, wat is dat? Om dit duidelijk te maken stellen ouders normen of regels. ‘Fatsoen’ wordt concreet in normen zoals: niet voordringen, niet boeren in gezelschap, geen benen op tafel, bedanken als je iets krijgt, niet van tafel aflopen, niet schelden.

Kinderen zullen aanvankelijk alleen de regels opvolgen zonder te beseffen waaróm dat goed is. Later zullen ze - als het goed is - meer oog krijgen voor de waarde achter de regel. Juist dat ‘waarom’ is belangrijk voor de gewetensvorming. Als kinderen er innerlijk van doordrongen raken dat iets goed is, zijn ze namelijk zelf gemotiveerd om zich aan de normen te houden. Hopelijk raken kinderen er gaandeweg het opgroeien van doordrongen dat bijvoorbeeld fatsoen helpt in het samenleven en liefhebben van elkaar. Dan spreekt het geweten als ze toch een keer iets asociaals willen doen of gedaan hebben.

Hart en ruggengraat

De tijd om het geweten te vormen is kort. Gewetensvorming doortrekt als het goed is heel de opvoeding. Opvoeding vraagt om een betrokken relatie. Er is aandacht en tijd nodig om contact met kinderen te maken. Kinderen zullen meer van ouders overnemen als ouders hun hart bereiken en als kinderen merken dat ouders van hen houden. In de opvoeding is liefde het kloppende hart, terwijl grenzen de ruggengraat vormen.

Als het gaat om gewetensvorming, dan voelen we ons als ouders vaak te kort schieten. We hadden hier meer kunnen zeggen en daar was ons voorbeeld helemaal verkeerd. Wij zijn uit onszelf geen goede opvoeders. Laten we daarom de Heere vragen om wijsheid in het opvoeden, Die mild schenkt en niet verwijt (Jakobus 1: 5).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen