Waarom nu nog belijdenisgeschriften?

- Is er naast de Bijbel als Gods Woord nog wel plaats voor belijdenisgeschriften?

- Kunnen geschriften, die eeuwen geleden geschreven zijn, nog wel antwoord geven op vragen van deze tijd?

- De belijdenisgeschriften, ja hoor, die aanvaard ik volkomen; ik stem in met de drie formulieren van enigheid. Wat staat er dan in? Ja, eh... dat is een moeilijke vraag!

Met belijdenis afgerekend

Hebben jullie deze vragen ook wel eens gehoord? Of misschien zelf wel eens gesteld? Al is er alle tijden door aan het gezag van de belijdenisgeschriften geknaagd, juist in onze tijd vol verwarring, waarin het wel lijkt alsof de kerk gaat behoren tot de laatste overblijfselen van een christelijke kultuur, wordt binnen en buiten de kerk afgerekend met wat voorheen vast en zeker was.

Ontstaan

Om een antwoord op de gestelde vragen te kunnen geven is het nodig te weten, hoe en wanneer de belijdenisgeschriften zijn ontstaan. Opvallend is dan, dat wij voor de belijdenisgeschriften, die je in je eigen bijbeltje terug kunt vinden, vooral terug moeten naar twee perioden in de kerkgeschiedenis. Allereerst de tijd van de eerste christengemeenten: een tijd van vervolging van buiten (de romeinse keizer), maar ook van dwaling binnen de kerk (de gnostiek bijvoorbeeld en later Arius en Pelagius). Juist in deze tijd ontstaan "symbolen", herkenningstekens, wachtwoorden, waarin de voornaamste leerstukken van de kerk beknopt worden weergegeven. Elke zondag worden in de kerk de twaalf artikelen nog voorgelezen, de apostolische geloofsbelijdenis. Maar lees ook achter in je bijbeltje de geloofsbelijdenis van Nicea en de geloofsvorm van Athanasius eens. Hoe helder wordt hierin de leer van de drie-eenheid beleden, een machtig antwoord op wat tegenwoordig bijvoorbeeld de Jehovah's Getuigen leren.

De tweede periode in de kerkgeschiedenis, die dan onze aandacht vraagt, is de tijd van de reformatie. De tijd, waarin de verworden roomse kerk ook alle wereldlijke gezag aan zich getrokken heeft, en zij die om de waarheid zich van die kerk afscheidden, werden vervolgd en verdrukt. Dat is de tijd, waarin Guido de Brès de Nederlandse Geloofsbelijdenis over de muur wierp van het kasteel in Doornik; waarin Zacharias Ursinus en Caspar Olevianus de opdracht ontvingen tot het schrijven van de Heidelberger Catechismus en waarin de Dordtse Synode de banier van het Evangelie voor zondaren om niet hoog verhief in de Dordtse Leerregels.

Belijden: naspellen, nazeggen

Het schrijven van de belijdenisgeschriften is dus bepaald geen liefhebberij van theologen geweest, die naast de Bijbel nog wat wilden publiceren; integendeel, zij zijn in de strijd geboren. In tijden van vervolging en verdrukking waarin het lezen van Gods Woord soms zelfs verboden was, horen wij de gelovigen de leer van vrije genade verkort en samengevat weergeven. De letterlijke betekenis van het woord belijden: naspellen, nazeggen, wat de Heilige Geest in de Bijbel en in het hart heeft voorgezegd, spreekt dan ook boekdelen. 

Voluit blijft dan ook waar, wat de Reformatie mede tot reformatie heeft gemaakt. "Sola Scriptura" geldt ook vandaag nog. Maar juist daarom hebben de belijdenisgeschriften ook nu nog zo'n grote waarde. Want als de opstellers hun allerbelangrijkste levensvraag hebben verwoord en ook antwoord erop hebben gegeven, dan is dat voor jou en voor mij een nog even belangrijke vraag.

Luther worstelde ermee: "Hoe krijg ik een genadig God?" En McCheyne dichtte: "Mijn ziele, doorziet gij uw lot? Hoe zult gij rechtvaardig verschijnen voor God?" Heb je persoonlijk, tussen de Heere en je ziel, die vraag gesteld: Hoe kom ik ooit met God verzoend? Of zoals de catechismus het vraagt in zondag 5: "Is er enig middel, waardoor wij de welverdiende straf zouden kunnen ontgaan en wederom tot genade komen?" En als je nu eerlijk moet bekennen, dat dit helemaal niet de vraag is die voor jou zo belangrijk is, dan zou ik willen zeggen: lees dan juist de belijdenisgeschriften eens. Want evenals in de Bijbel kun je daar lezen, wat nu juist de ENIGE troost is in leven en in sterven. Dan zou het kunnen gebeuren, dat de Heere die oude woorden, die al zo velen tot zegen zijn geweest, ook in jouw leven splinternieuw wilde maken.

Laat het hiermee vast staan, dat geen mens gezag aan de belijdenisgeschriften geven kan; dat dit alleen de Heilige Geest is geweest, die de Schrift als leesbare brieven heeft afgedrukt in de harten van Gods kinderen, en daarmee ook nu nog doorgaat. Dat is de blijvende aktualiteit, en ook de kontinuïteit, om deze woorden maar eens te gebruiken, van de belijdenisgeschriften. "Zo lang als er de zon is, zal Zijn Naam worden voortgeplant van kind tot kind" (Ps. 72:17).

Vragen van deze tijd

Dikwijls hoor je ook een andere aanval op het gezag van de belijdenis. Weliswaar wordt dan de waarde ervan voor voorbije tijden nog wel geaccepteerd. Maar hoe kunnen die eeuwen geleden geschreven belijdenisgeschriften richtsnoer zijn voor het leven in deze wereld? Hoe kunnen zij antwoord geven op vragen van deze tijd? Vragen, zoals die rond Israël, zending (om er maar een paar te noemen) gesteld kunnen worden, komen vandaag op ons af!

Als wij de werken van Calvijn lezen, zal het ons opvallen, hoe nuchter en praktisch Calvijn ingaat op de vragen van zijn tijd. Hij heeft die bepaald niet gemeden. Toch vinden wij daar weinig van terug in de belijdenisgeschriften. Vanuit de Schrift gaf Calvijn, met name ook in Cenève, leiding aan het maatschappelijk leven. Maar hij vond het nodig om deze zaken, die zo aan verandering onderhevig, zo tijdgebonden zijn, buiten de belijdenis te houden. Laten wij vanuit de Schrift en belijdenis, die een vast fundament vormen, gestalte proberen te geven aan het "niet van deze wereld, maar wel in deze wereld" zijn. De roep om aanvulling of verandering van de belijdenisgeschriften heeft dikwijls te maken met een zich distantiëren van diezelfde belijdenis. En geldt het niet van heel veel aanvallen op en dwalingen in de kerk, zoals de fransman zegt: "l'histoire se répète", de geschiedenis herhaalt zich? De strijd tegen de remonstranten werd niet alleen in Dordt gestreden; ook nu nog wordt "genade om niet" zo dikwijls veranderd in "de mens wat en God de rest". De twee sporen van Gods souvereiniteit en de verantwoordelijkheid van de mens, in de belijdenis zo met elkaar in evenwicht, worden naar beide zijden verbogen met alle ontsporingen vandien. Onze belijdenis, op diverse Synodes beproefd, bleek steeds de toets der waarbeid te doorstaan. En daarbij, wie zou de les der geschiedenis naast zich neer kunnen leggen, en zelf beter en opnieuw kunnen naspellen, wat de Heilige Geest heeft voorgezegd?

In de belijdenisgeschriften vindt de kerk waar het om gaat om door te geven aan de zonen, die in plaats van de vaderen zullen zijn. Maar ook een proklamatie naar buiten, zoals Guido de Brès in Doornik, om de banier der waarheid hoog op te heffen. Daarbij is er toch een levensgroot gevaar.

Want ook al onderschrijf je dan van harte het belang en de waarde van de belijdenisgeschriften, toch loop je dan nog het gevaar, dat zij als antiek, op zichzelf heel waardevol, worden opgeborgen en bij voorkomende gelegenheden tentoongesteld worden. Zoals voor het lichaam lucht nodig is om te ademen., zo nodig is voor ons geestelijk leven de funktionering van de belijdenisgeschriften.

Gelukkig wordt bijna elke zondag nog gepreekt of gelezen uit de catechismus. Maar lees je zelf een preek over de bewuste zondag nog wel eens na thuis? Of is het als je uit de kerk komt ook weer achter de rug? Ik ben bang, dat een onderzoekje naar de bekendheid met de inhoud van de Nederland se Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels onder leden en doopleden van onze gemeenten niet zulke erg lovende resultaten op zou leveren. Fijn, dat op lidmatencatechisaties en gesprekskringen hier dikwijls aandacht aan besteed wordt. Maar hoe is het in jullie persoonlijk leven? Lees elke week eens een paar artikelen uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis of uit de Vijf Artikelen. Ds. K. de Gier en ds. C. den Boer schreven hier ook voor jullie heel goed leesbare verklaringen bij. Ik ben me er van bewust, dat dat lezen van ons dan alleen maar heel gebrekvol nastotteren is, met ontzettend veel zonde bevlekt. Maar het is wel een door de Heere aangewezen middel, dat de Geest in onze harten kan inschrijven. Dan begeren wij niets anders meer, dan na te stamelen. Dan geldt wat in Openbaring staat: "Die oren heeft, die hore, wat de Geest tot de gemeenten zegt".

Literatuur

Ds. K. de Gier: Toelichting op de Nederlandse Geloofsbelijdenis

Ds. C. den Boer: Om 't eeuwig welbehagen

Ds. C. den Boer: Belijdende kerk en kerk met een belijdenis. Hoofdstuk 2 uit Pilaar en Kandelaar

Ds. D. Rietdijk: De Reformatie en onze belijdenis. In het kerkelijk jaarboek van de Ger. Gemeenten, jaargang 1978

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen