Instructieblad voor leidinggevenden bij de MIVO +14 schets "Let op je woorden"

In dit blad treft u aan:
- Aanwijzingen voor het gebruik
- Suggestie voor verdeling in twee avonden
- Extra achtergrond informatie: De taal van mensen
- Extra achtergrond materiaal: leder vogeltje zijn eigen taal?
- Toelichting op de vragen

Aanwijzingen voor het gebruik

De Mivo +14 schets "Let op je woorden" is het derde nummer van de tweede jaargang van de serie werkschetsen voor de oudere tieners op de vereniging; de 14- tot 16-jarigen dus. Hoewel in eerste instantie voor deze groep geschreven, kan de schets, uiteraard met enige aanpassing, ook door -14 groepen of door gewone +12 groepen (jongeren in de leeftijd van 12 tot 16), gebruikt worden.

Het blad voor de leden bevat vrijwel alle informatie. U dient de schets dus pas na de inleiding uit te delen aan de leden, om niet het gras voor de voeten van de inleider weg te maaien! In dit leidingblad is ten behoeve van uw eigen voorbereiding, extra achtergrond informatie opgenomen.
Als de schetsen uitgedeeld zijn, kan met de vragen achterin de schets verder gewerkt worden. Na verloop van de avond kunnen de leden de schets mee naar huis nemen.

Suggestie voor verdeling in twee avonden:

Avond 1: inleiding Wat je zegt, De taal van de mensen (met behulp van uitgebreide tekst hieronder) en Spreken over God. je richt je bezinnend op de eerste tafel van de wet. De daarbij behorende vragen kunnen genoeg discussie geven. Probeer verder te komen dan wat je wel en niet mag zeggen: wat vraagt de Heere van ons? Eindig positief.

Avond 2: Schelden en tieren, leder vogeltje en Gods Woord. Praktische bezinning op taal als communicatiemiddel tussen mensen. Wat kan er fout gaan, hoe moet het goed gaan? Ook hierbij gaat het niet om een beschuldigende vinger, maar om het besef dat woorden zoveel kunnen aanrichten. Positief en negatief. Gods Woord staat daarboven. Daarop moeten we ons richten.

Heb je maar één avond te besteden aan dit onderwerp, dan moet je een keuze maken.
Bijboorbeeld: inleiding Wat je zegt, Spreken over God en Gods Woord. Of als je juist niet meer over vloeken wilt praten omdat iedereen weet dat dat niet mag, kun je Wat je zegt, Schelden en tieren, leder vogeltje (kort) en Gods Woord aan de orde stellen.

Uit de vragen kun je in ieder geval een keuze maken. De taal vr. 2 en Schelden en tieren vr. 2 houden verband met elkaar, zo ook Vloeken vr. 7 en Schelden en tieren vr. 4, en Vloeken vr. 1 en 5.

De taal van de mensen (uitbreiding)

Communicatie

Dat wij kunnen praten, is een gave van God. Hij heeft ons een manier gegeven om elkaar dingen te vertellen, om vragen te stellen en antwoorden te geven, kortom om over en weer te laten merken wat je denkt. Dat noemen we communicatie. Mensen kunnen niet zonder. Stel je eens voor dat je op geen enkele manier met andere mensen contact kon hebben. Denk dan niet direkt aan mensen die hun stem en/of hun gehoor moeten missen, want gelukkig kunnen zij meestal toch op een andere manier communiceren, bijvoorbeeld door gebarentaal en liplezen. Maar als er nu eens helemaal geen woorden waren om in te denken en om in te praten, wat zouden we dan eenzaam zijn! Dat heeft de Heere niet gewild.

Schepping

In het eerste hoofdstuk van de Bijbel lezen we al dat de Schepper Zelf gebruikt maakt van woorden. "En God zeide: Daar zij licht! En daar werd licht." Door het Woord Gods zijn de hemelen gemaakt. Toen Hij sprak, kwamen er dingen die er nog nooit geweest waren en Hij riep ze toch alsof Hij ze zag. En toen Hij ze geschapen had, gaf Hij ze een naam. "En God noemde het licht dag, en de duisternis noemde Hij nacht." Zo noemde Hij alle dingen bij hun naam en als laatste maakte Hij het mooiste van alles: de mens. En die mens werd als enige schepsel naar het Beeld van God gemaakt. Hij was de enige die met verstand en door woorden zijn Maker kon loven.
De Heere begint Zelf te spreken tegen de pas geschapen Adam. Hij praat in menselijke taal die Adam verstaat en vertelt hem waarom Hij hem geschapen heeft. Adam mag God dienen en de aarde gebruiken. Alleen van één boom in de hof mag hij niet eten, dat zegt de Heere duidelijk. Verder mag hij alle planten eten en in Gods Naam regeren over de Schepping. En hij mag beginnen met het gebruiken van zijn spraak: hij mag de dieren hun naam geven. Dat betekent dat Adam volmaakt begrijpt welke aard elk dier heeft en welk woord daarbij hoort. Hij verspreekt zich niet, maar hij zegt hardop hoe God elk wezen uniek gemaakt heeft.
Maar behalve de Heere is er niemand die dat hoort, niemand met wie Adam over God en over de schepping kan praten. Adam is als mens alleen. En dat is niet goed. De Heere geeft hem een vrouw met wie hij kan communiceren. Elk woord dat die twee gesproken hebben, was volmaakt op z'n plaats. Elke zin was een uiting van volmaakte liefde voor elkaar en voor God. Wat wonderlijk dat de Heere de mens die extra gave wilde geven.

Een halve waarheid

Juist van dat bijzonder mooie maakt de duivel misbruik. De 'vader der leugen' neemt de slang, die geen spraak van de Heere gekregen had en laat die spreken: "Is het ook dat God gezegd heeft..." Nee, zo heeft God het niet gezegd en dat weet satan ook wel. Maar hij maakt Gods duidelijke gebod dubbelzinnig. Hij zegt een halve waarheid met een verborgen bedoeling. Zo misbruikt de boze de taal om twijfel te zaaien. En Eva verzwijgt het voor de Heere. Zodra ze gaat praten met de duivel en God niet meer op Zijn Woord gelooft, is het begin van de zonde er. Zullen Adam en Eva gesproken hebben over wat ze moeten doen?
Zullen ze wel of niet eten, moeten ze wel of niet geloven in de woorden van de slang? Wat ze ook gezegd hebben, hun woorden zijn niet oprecht meer, omdat hun gedachten zo van die ene boom vervuld zijn.
En ze eten van de vrucht van de verboden boom. Ze merken direkt het verschil en ze schrikken. Dan komt de stem van de Heere God. Hij blijft communiceren. Wat een wonder dat Hij vraagt waar Adam is. Als Adam tevoorschijn gekomen is, gaat hij veel woorden gebruiken om niet eerlijk te hoeven zijn. Hij draait erom heen en geeft zijn vrouw de schuld. Zij komt ook met een verontschuldiging. Op dat moment is het duidelijk geworden dat wat ze zeggen en wat ze denken, niet meer hetzelfde is. Hun woorden zijn zondig geworden. Ze gebruiken die wonderlijke taal niet meer om God te loven, maar om zichzelf schoon te praten en anderen en zelfs God de schuld te geven. Vanaf nu kunnen ze elkaar nooit meer helemaal vertrouwen. Ze kunnen nu liegen. Ze kunnen zelfs God vloeken!

Ieder vogeltje zijn eigen taal?

Extra stof (om aan te stippen of ter ondersteuning als dit onderwerp ter sprake komt)

De 'tale Kanaäns'

In de loop der tijden verandert elke taal. Het Nederlands in de 1 7e eeuw ziet er toch wel anders uit als het moderne Nederlands. Dat merk je als je de Bijbel in de Statenvertaling leest. Die vertaling is gemaakt tussen 1619 en 1637. Dat betekent dat sommige woorden die in de Statenvertaling gebruikt worden, nu een andere betekenis hebben, bijvoorbeeld 'slecht'; dat toen 'eenvoudig' betekende. Sommige woorden gebruiken wij helemaal niet meer. Toch kunnen we niet zeggen dat de taal van onze Bijbel ouderwets is. De inhoud is vandaag nog net zo nieuw als toen. Het is dus wel de bedoeling dat je weet wat je leest. Wat je niet begrijpt, kun je vaak opzoeken in de kanttekeningen of in een bijbelverklaring.
De taal waarin de Bijbel geschreven is, is plechtig. Het is ook niet zomaar een verhaal. Dat geldt ook voor de taal waarin in onze kerken gepreekt wordt. Dat hoeft toch niet op een populaire manier! ledereen moet voelen dat wat er gezegd wordt, Gods Woord is, dus heilig.
Sommige mensen hebben moeite met bepaalde uitdrukkingen die predikanten gebruiken. Ze begrijpen ze niet. Wat bedoelen ze toch met 'vierschaar der consiëntie', met 'gerechtigheid', met 'rechtvaardigmaking' en ga zo maar door. Die vaste uitdrukkingen worden weleens 'tale Kanaäns' genoemd. Waarom mag het niet in vlotte woorden? Er werd eens aan een predikant gevraagd waarom hij niet in 'gewoon Nederlands' in de kerk bad. Hij antwoordde: "Omdat God geen gewone Nederlander is." 
Natuurlijk moet het niet zo zijn dat de preek onbegrijpelijke taal wordt. Een predikant moet Gods Woord zo duidelijk mogelijk aan de mensen verkondigen. En toch zijn er zaken die je niet zomaar een andere naam kunt geven zonder de betekenis te veranderen. Als de dominee zo'n term gebruikt, moet hij hem ook uitleggen. En als jij sommige uitdrukkingen niet begrijpt, vraag er dan gerust naar bij je ouders, op de catechisatie of tijdens de godsdienstles.

Vragen

De taal van de mensen
1 a. Hoe gebruikt Adam de taal in Genesis 2 : 19?
- Hij geeft alle dieren hun naam. Hij doorgrondt dus het wezen, de aard van elk dieren begrijpt welk woord daarbij hoort. Daarmee looft hij God, Die de dieren uniek, naar hun aard geschapen heeft.
b. Waarom kon hij dat zo doen?
- Omdat hij de taal volmaakt beheerste en Gods werken begreep. De mens was duidelijk de kroon op de schepping en heerser over de dieren.
c. Hoe kunnen wij de taal ook op die manier gebruiken?
- Onze taal is niet volmaakt meer. Wij kunnen het wezen van de dieren en de dingen niet meer doorgronden en onder woorden brengen. Onze woorden zijn zondig, ze missen hun doel. Toch zullen Gods kinderen in beginsel God weer gaan loven, niet alleen met praten over de Heere, maar ook in wat ze dagelijks zeggen en doen.

2. Waarom is "een halve waarheid erger dan een hele leugen"?
- Als je een echte leugen vertelt, valt dat vaak op. Als je maar één kant van een verhaal vertelt, kun je toch een heel verkeerd beeld geven, dat echter vaak geloofwaardiger overkomt. Zie Genesis 3:1, waar de slang de woorden van de Heere precies verkeerd herhaalt.
Overigens is het niet in alle situaties noodzakelijk om de hele waarheid te vertellen. Het kan verstandig zijn (bijv. in oorlogssituatie) of nuttig voor je naaste om bepaalde zaken te verzwijgen. Gevaarlijke details of pijnlijke dingen hoef je niet te zeggen.

Vloek niet

1 a. Moet je er altijd iets van zeggen als je een ander hoort vloeken?
- Ja, zie Leviticus 5 : 1. Wie een vloek hoort en daar niets van zegt (volgens de tekst: de dader aangeeft), is medeplichtig. Geef aan dat het heel erg moeilijk kan zijn om altijd iets te zeggen. Ten eerste durven we vaak niet (helemaal niet als het om een meerdere gaat) en ten tweede kan het vloeken daar door juist ook vermeerderen. De bedoeling van deze vraag is: bezinning op ieders plicht en het zwaar laten wegen van elke vloek. Van elke situatie waarin je wel of niet iets zei, moet je verantwoording afleggen of dat juist was.

b. Weetje nog andere manieren om te reageren?
- Vragen of de vloeker in God gelooft, vragen wat iemand bedoelt, of alleen een pijnlijk gezicht trekken, of duidelijk schrikken. Na vele malen waarschuwen, waarbij het vloeken verergerde, is zwijgen misschien het beste, maar dan wel met pijn en een gebed in het hart.
Een bijzondere anekdote is er van Spurgeon, die op een schip zat op weg naar Amerika. Naast hem op het dek zat een man steeds te vloeken. Spurgeon wist niet wat hij moest doen en bad om wijsheid. Toen de man zijn hoed afdeed, zag Spurgeon zijn naam aan de binnenkant staan: Mr. Smith. Spurgeon pakte toen een krant, ging zitten lezen en mompelde steeds: "Smith zeg, tjonge, alle Smith-nog-an-toe..." De buurman werd daar natuurlijk kwaad om en vroeg: "Waarom noemt u steeds mijn naam? Ik heb u toch niets gedaan?" " Nee, dat klopt," antwoordde de predikant. "Maar waarom noemt u dan steeds de Naam van mijn God? Hij heeft u toch niets misdaan?" De man begreep het en stopte met vloeken.

2. Wat vind je van de stelling: "Vloeken is een teken dat de relatie tot God niet goed is"?
- Vloeken zegt duidelijk iets over iemands verhouding tot de Heere. Het is niet vrijblijvend. Iemand die de Heere vreest, zal niet willen vloeken. De duivel kan wel een kind van God verzoeken met het influisteren van de grootste vloeken en lasteringen en dan zeggen: "Zie je wel dat jij geen kind van God bent? Moet je eens horen wat je in je gedachten allemaal zegt." Toch levert dit dan grote strijd op. Wie echter gemakkelijk vloekt, of nonchalant met de Naam des Heeren omgaat, laat daarmee zien dat hij Hem niet kent zoals dat behoort: met vreze en eerbied.

3. Wat vind je van de stelling: "Zolang iemand vloekt, gaat hij er tenminste van uit dat God er is"?
- Al 'belijdt' een vloeker het bestaan van God, hij rekent er niet mee, anders zou hij niet vloeken. Zo'n geloof in God hebben de duivelen ook. (Zie jakobus 2 : 19) Daarmee is de Heere niet gediend. Anderzijds kan het een vloeker wel tot nadenken zetten, dat hij de naam noemt van iemand die volgens hem niet bestaat. Zo'n verhaal is bekend van een kleine Russische christen die moest aanhoren hoe de hele klas tegelijk bewust vloekte om hem te laten zien dat God niets deed. Het jongetje vroeg: "Als God toch niet bestaat, waarom vloeken jullie dan?"

4a. Kun je boeken lezen waarin gevloekt wordt?
- Het antwoord 'nee' lijkt duidelijk. Toch is dit een gewetenskwestie die per persoon anders kan liggen. Er kunnen boeken zijn met een goede strekking, die helaas grof geschreven zijn. Dit kan realistisch zijn, omdat bijv. soldaten in gevecht niet netjes praten. Toch dwingt een schrijver die een vloek uitschrijft, de lezer om die vloek te denken. Op z'n minst kunnen die vloeken doorgekrast worden. Waarschijnlijk komen de regels van thuis hier naar voren. Die verschillen moeten natuurlijk gerespecteerd worden.
b. Mag je die boeken wel lezen als je de vloeken doorkrast?
- Dat hangt af van de strekking van het boek.
c. Kun je alle boeken lezen waarin niet gevloekt wordt?
- Zeker niet. Er zijn boeken waarin geen onvertogen woord staat, die toch een onchristelijke inhoud hebben. Vloeken vormen niet het enige criterium. Misschien kan er discussie komen over andere criteria. Het antwoord blijft open.

5. Lees Leviticus 24 : 14
"Breng de vloeker uit tot buiten het leger en allen, die het gehoord hebben, zullen hun handen op zijn hoofd leggen; daarna zal hem de gehele vergadering stenigen."
Over de mensen die het gehoord hebben, staat in de kanttekening: "Namelijk, hoe hij gevloekt en de Naam van God gelasterd heeft. En dezen, als getuigen, moesten hun hand op zijn hoofd leggen, om daarmee te getuigen, dat zij hem met waarheid van deze zonde der godslastering beschuldigden, en dat hij alzo, daaraan schuldig zijnde, deze straf verdiend had."
a. Wat betekent die handoplegging?
- De mensen die de vloek gehoord hebben, zijn besmet door de zonde van de vloeker. Nu ze hem aangegeven hebben, laten ze met de handoplegging zien, dat ze hem niet vals beschuldigen, maar dat hij de straf moet dragen. Zij zijn dan vrij.
b. Wat heeft dat jou te zeggen wanneer je iemand hoort vloeken? (Zie ook Lev. 5 : 1)
- Wie iemand hoort vloeken en zwijgt, is medeschuldig aan die zonde. Je bent verplicht om die persoon aan te geven bij de overheid of, in onze tijd, hem zelf te 'bestraffen'. Dan ben jij vrij van die zonde. Geef wel aan dat het erg moeilijk kan zijn om iets te zeggen.

6. Kun jij nu onder woorden brengen wat vloeken eigenlijk is?
- Goed om zelf te formuleren.

7. Waarover heb jij vandaag het meest gepraat?
- Deze vraag wil dat de jongeren zich realiseren: waar het hart vol van is, loopt de mond van over. Als dat onbenullige, of in ieder geval tijdelijke zaken zijn, gericht op jezelf, dan was dat niet tot eer van God en dus zondig. Het gaat niet om een beschuldigende vinger, maar om bezinning. De Heere is het waard om ook in woorden gediend te worden.

Schelden en tieren

1. Hoe kun je mensen blij maken met woorden?
- Complimentje geven, iets aardigs zeggen, gewone dingen waarderen.

2. In de Tweede Wereldoorlog kwamen Duitsers aan de deur vragen of je joden verstopte. Als je "ja" zei, kostte dat het leven van allemaal. Als je "nee" zei, loog je.
a. Wat zou jij doen?
- Discussie. Liegen mag niet, maar mensenlevens tellen heel zwaar. Sommige predikanten in de oorlog zeiden, dat je ook in zo'n situatie de waarheid moest spreken. Dat kan in een geweten heel nauw liggen. Iemand kan de mensenlevens zwaarder laten wegen en besluiten om een leugen op zich te nemen. Je kunt soms ook niet de hele waarheid vertellen, bijvoorbeeld: "Hier zijn geen joden", want ze zitten in de schuur. Over liegen mag je in ieder geval nooit zomaar heenstappen. Het is een gewetensbeslissing tussen jou en de Heere.
b. Als je die noodleugen gebruikt, ziet de Heere dat dan wel of niet als leugen?
- Een Bijbels voorbeeld is Rachab in Jozua 2 : 4-6. Haar handelen wordt een geloofsdaad genoemd in Hebr. 11 : 31. Toch wordt in het algemeen haar leugen niet goedgepraat: het blijft een zonde. Ze wist blijkbaar geen andere manier of ze telde de leugen zelf niet zwaar. Haar bedoeling was oprecht; ze wilde de Heere en zijn volk dienen. De algemene regel blijft echter dat we de waarheid moeten spreken.

3a. Waarom is roddelen verkeerd?
- Je hebt dan niet het goede met die naaste voor, maar je wilt kwade dingen vertellen. Ook al is het de waarheid, dan moet je het voor jezelf houden en eventueel naar de persoon zelf toegaan om te vragen of het bericht klopt, of je helpen kunt, of om te waarschuwen.
b. Hoe kun je ook zonder woorden kwaad van iemand spreken?
- Denk aan een veelzeggende blik als iemand langskomt, het buiten de groep sluiten van iemand, iemand negeren, een roddel niet tegenspreken of stoppen.
c. Hoe kun je "iemands goed gerucht bevorderen" (H.C. zondag 43)?
- Positief over iemand spreken, iemands kwaliteiten prijzen, slechte berichten niet verder vertellen, roddel de kop in drukken.

4. Wat bedoelt de Heere Jezus met "Uit de overvloed des harten spreekt de mond"? (Matth. 12 : 34b)
- Je leert iemand kennen door wat hij/zij zegt. Je weet dan wat iemand in beslag neemt, wat zijn leven beheerst. Scheld je of praat je positief? Zeg je graag woorden die op het randje zijn, of blijf je er ver vandaan? Ben je vol van Gods daden of van je eigen daden?

leder vogeltje zijn eigen taal?

1 a. Denk je dat de taal van vroeger 'beter' was dan de taal van nu?
- Op zichzelf genomen is de taal niet beter of slechter geworden. We moeten ook niet net doen alsof de laatste jaren alles verslechtert. Er is altijd gevloekt, gescholden en ruw gepraat. Toch kun je wel een algemene verandering bespeuren. Als gevolg van de secularisatie? Er kan meer, de fatsoensnormen zijn verruimd. Men zegt veel sneller 'jij' en 'jou' en noemt elkaar bij de voornaam (ook in formele situaties en door ondergeschikten). Ook komen en gaan er meer modewoorden. Kortom, het taal gebruik wordt minder formeel.
b. Kun je voorbeelden noemen waarin de taal achteruit gaat?
- Veel mensen maken geen verschil of ze tegen een vriend praten of tegen een vreemde of een gezagsdrager. Vroeger was 'hallo' niet netjes, nu is 'hoi, dominee' gebruikelijk voor sommige jongeren. Het is de vraag of dit normale verandering is of achteruitgang.

2. Vind je 'met twee woorden spreken' belangrijk? Waarom wel/niet?
- Opvoeding speelt hierin een rol: heb je geleerd om volwassenen met 'u' aan te spreken of niet? Hechten de ouders aan omgangsvormen of niet? Een deur openhouden ligt in hetzelfde vlak als met twee woorden spreken. Toch is het altijd goed om te bedenken met wie je spreekt en hoe je je dan moet uitdrukken.

3. Hoe denk jij over 'Bijbelgrapjes'?
- Soms is de grens onduidelijk; spreekwoorden uit de Bijbel zien we niet als spotten. Andere citaten en verwijzingen kunnen duidelijk niet. Misschien kun je de vergelijking maken met reclames zoals genoemd in het kader over de Bond tegen het Vloeken. Zelf succes oogsten met woorden uit de Bijbel moet niet mogen (dat geldt ook voor predikanten). Overigens kunnen we zo thuis zijn in de Bijbel, dat we onbewust citeren.

Gods Woord

1. Waarom bidt David: "HEERE! Zet een wacht voor mijn mond, behoed de deur van mijn lippen" (Ps. 141 : 3)?
- Hij beseft dat hij zelf zijn tong niet in bedwang kan houden. Voor hij het weet, heeft hij iets verkeerds gezegd. Daarom vraagt hij of de Heere hem bewaren wil voor zondige woorden. We hoeven niet boven elkaar te gaan staan, we hoeven elkaar niet de les te lezen, maar naast elkaar moeten we het David nazeggen.

2. Waarom hoort daarbij: "Laat de redenen van mijn mond en de overdenking van mijn hart welbehagelijk zijn voor Uw aangezicht" (Ps. 19 : 15)?
- Het is niet genoeg om bewaard te worden voor zondige woorden, we moeten ook vragen of ons taalgebruik tot eer van God mag zijn. Niet alleen het kwade nalaten, maar het goede doen. Wie is hiertoe bekwaam? Daarbij beseft David dat het niet alleen gaat om de redenen van zijn mond, maar ook om de overdenking van zijn hart. De Heere ziet je binnenste. De buitenkant oppoetsen helpt niet, hier is vernieuwing van het hart nodig. Daarom dit gebed.

Vragen

1. Welke godslastering had het Theatersport Genootschap Kiekeres begaan?
- In zijn optreden had het de naam Jezus misbruikt.

2. Wat vond wethouder Van der Wekken spijtig?
- Dat bepaalde mensen tijdens de wijkavond zijn gekwetst.

3. Waarom mag je volgens burgemeester Asselbergs Gods Naam niet misbruiken?
- Omdat christenen daarmee gekwetst worden. Die norm mag niet overschreden worden.

4. Zouden deze mensen begrijpen waarom vloeken niet mag?
- Volgens deze uitspraken niet. Zij beseffen niet dat God erdoor onteerd wordt, maar ze willen alleen vermijden dat christenen zich beledigd voelen. Algemeen fatsoen en verdraagzaamheid is dus de norm.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen