Het dagboek van Anne Frank

Veel jongeren hebben een dagboek. Ze bergen het goed op. Vaak zit er een slotje op. Vanwaar die geheimzinnigheid? Omdat ze dat dagboek van alles toevertrouwen. Ze schrijven over dagelijkse gebeurtenissen. Vaak ook over hun gevoelens; teleurstellingen en verdriet, vreugde en vrolijkheid. Wanneer ze later nog eens in zo'n oud dagboekje kijken, denken ze misschien: 'Heb ik dat geschreven? ' Of: 'Het is maar goed, dat niemand dit gelezen heeft.'

Zo’n dagboek had Anne Frank ook. Wie heeft nog nooit van haar gehoord? Haar dagboek werd vertaald in tientallen talen en wordt overal ter wereld gelezen.

Amsterdam

Anne Frank werd in Frankfurt am Main geboren in 1929. Haar ouders, Otto Franken Edith Hollander, stamden beiden uit een welvarende familie. In de krisisjaren raakten ze hun vermogen echter grotendeels kwijt. Toen de partij van de nazi's, de NSDAP, in 1933 42 van de 85 zetels veroverde in de gemeenteraad van Frankfurt, emigreerde het gezin Frank naar Amsterdam. Anne was toen vier jaar.

Tien procent van de Amsterdammers was in die tijd van joodse afkomst. Je kunt niet zeggen, dat Amsterdam principieel 'jodenvriendelijk' was, maar ze werden getolereerd en met rust gelaten.

Vervolgingen

Vanaf het begin van de Duitse bezetting (mei 1940) werden echter wetten in het leven geroepen, die het de Joden moeilijker maakten. Ze mochten niet overal meer komen, hun bezit werd in beslag genomen, ze moesten een Jodenster dragen. De Joden moesten helemaal apart staan van de 'gewone' Nederlanders. Dan konden ze des te sneller en geruislozer 'afgevoerd' worden. Om vernietigd te worden.

Otto Frank wist vanzelf hoe het de Joden in Duitsland vergaan was onder het Hitler-bewind. Vroeg of laat zou er een oproep komen: 'Melden!' Daarom werkten hij en zijn vrouw een jaar lang aan de voorbereiding van een onderduikmogelijkheid. In 1942 kwam dan die eerste oproep: voor haar oudere zusje Margot. Anne was toen net dertien jaar oud: 'De deur werd afgesloten en niemand mocht meer in ons huis. (...) Moeder verzekerde mij, dat Margot niet zou gaan en dat we de volgende dag allemaal weg zouden gaan.'

Het Achterhuis

De schuilplaats bestond uit een klein, hoewel kompleet huis. Het was toegankelijk via een deur in het kantoor van vader Frank. De deur kon je niet meer zien, omdat er een draaibare boekenkast voor was gemaakt. Het Achterhuis is nu een museum. De schuilplaats van de familie Frank (en anderen) lijkt dan misschien in vergelijking met andere onderduikplaatsen nog tamelijk riant, hoewel de ramen geblindeerd waren. Maar vergeet niet: er zaten dag in, dag uit, twee jaar achtereen, acht mensen bij elkaar. Op zo'n vijftig vierkante meter. Acht mensen. Verschillend van karakter, afkomst en leeftijd. Twee jaar lang! Hoe kom je je tijd door zonder je te vervelen en ruzie te maken?

Onderduikersleven

Het onderduikersleven wordt door Anne uitvoerig beschreven in haar dagboek. Ze vertelt, hoe vader Frank zijn kinderen aan het studeren zet. Hoe 'kibbelarijen behoren tot de orde van de dag'. Hoe slecht de rusteloze mede-onderduiker Van Pels gehumeurd is, wanneer hij weer eens te weinig sigaretten heeft. Over de jaloezie van Anne ten aanzien van haar zus Margot, die af en toe de kop op steekt. Over de helpers, die hen bevoorraden. Over de angsten en onzekerheden van Anne: 'Ik slik elke dag valeriaantjes tegen angst en

depressie, maar dat verhoedt toch niet dat m 'n stemming de volgende dag nog miserabeler is' (1943).

Dit dagboek kun je niet goed samenvatten. je moet het eigenlijk zelf lezen. Dan zul je nog een extra dimensie tegenkomen: dwars door alle alledaagse verhalen heen wordt de groei en ontwikkeling van Anne zelf zichtbaar. Ze ontwikkelt zich van een kind van dertien jaar tot een jonge vrouw van vijftien jaar. Ze wordt volwassener en zelfstandiger en maakt zich gaandeweg losser van haar moederen, wat later, ook van haarvader.

Angst

Ondertussen ging het leven buiten het Achterhuis gewoon door. Gewoon?

Vanaf juni 1942 verspreidde de BBC al berichten over vergassingen van joden in Polen. Velen zagen dit als wat overdreven berichtgeving. Maar in het Achterhuis vermoedden de volwassenen wel degelijk, dat het in het geheel niet goed ging met de joden. In september 1942 waren er al 20.000 joden uit Nederland afgevoerd. In mei 1943 begint Anne te twijfelen aan een goede afloop van het onderduik'avontuur'. Wanneer ze dan nadenkt over het eind van 1943 schrijft ze: 'Wie geeft ons de verzekering dat deze oorlog (...) dan uit zal zijn? En wie kan ons de verzekering geven dat er met ons en onze schuilmedeplichtigen niet allang iets is gebeurd? Niemand immers! En daarom leven we ook elke dag in spanning. Zowel in spanning van afwachting en hoop, maar ook van angst, als men geluiden hoort in huis of buiten, als er erg geschoten wordt of als er nieuwe 'bekendmakingen' in de krant vermeld zijn'.

Concertratiekampen

Wie de acht mensen uit het Achterhuis verraden heeft, is tot op heden niet opgehelderd. Op 4 augustus 1944 werd Anne gearresteerd, met haar mede-onderduikers. De gevangenen werden naar het hoofdkwartier van de SD gebracht en vervolgens ging het een dag later naar kamp Westerbork. Daar bleven ze een maand lang. Waarschijnlijk moesten ze toen allen 'in de batterijen' werken. Het kloven van batterijen was een smerig karwei, waarbij een stofvrijkwam, die je achter elkaar deed hoesten.

Toen de bevrijding dichterbij kwam, geloofde men in Westerbork niet meer, dat het de Duitsers nog zou lukken, om een nieuw transport naar Polen op touw te zetten. Er werd echter nog één transport georganiseerd; 'de acht' waren daarbij.

In veewagons, drie dagen zonder eten en drinken, zonder toilet, opeengeperst, ging het naar Auschwitz. Sommigen werden daar meteen vergast; anderen moesten werken. In Auschwitz heeft ook Anne het heel zwaar gehad. Ze kreeg daarbij nog schurft. Binnen twee maanden werden Anne en Margot naar Bergen-Belsen gebracht. Dit was tenminste geen 'vernietigingskamp'. Het kamp was echter overvol en dit ging gepaard met her en der uitbrekende ziekten. Er waren nauwelijks medicijnen. Zo stierven begin 1945 zo'n 50.000 mensen als gevolg van een tyfus-epidemie.

Het einde van Annes leven

Anne heeft Bergen-Belsen niet overleefd. Hoe zou het haar daar vergaan zijn? We weten er wel wat van, dankzij onder anderen Hanneli Goslaren Rachel van Amerongen.

Hanneli Goslar, een vriendin uit Annes kinderjaren, heeft Bergen-Belsen wel overleefd. Zij heeft in het kamp zelfs nog met Anne gesproken, die aan de andere kant van een versperring stond. Ze konden elkaar toen niet zien. Anne sprak: 'Wij hebben helemaal niets te eten hier; bijna niets, en we hebben het koud, we hebben helemaal geen kleren en ik ben heel mager en men heeft mij kaalgeschoren.' Hanneli kon haar nog een keer een Rode-Kruispakketje geven.

Ene Rachel van Amerongen heeft in dezelfde barak gehuisd als de Anne en Margot Frank. Ze zegt: 'De meisjes Frank waren al sterk vermagerd, zagen er vreselijk uit, hadden kibbelpartijtjes, door hun ziekte, want dat ze tyfus hadden was duidelijk, dat herkende je. Ze kregen van die weggetrokken gezichten, dat vel over been. Ze hadden het vreselijk koud.' Anne en Margot stierven beiden waarschijnlijk op dezelfde dag aan de gevolgen van uitputting en tyfus. 'De doden werden voor de barak neergelegd. Na enige tijd werden ze opgehaald. Dan werd er een grote kuil gegraven en daar werden ze ingegooid.'

Zo werd Anne slechts vijftien jaar oud.

Om over na te denken

Wij zijn misschien ongeveer even oud als Anne, toen ze ondergedoken was of toen ze stierf.

Vergelijk de omstandigheden eens. Anne behoorde tot een gezin van liberale Joden; ze wist niet van genadetijd, ze wist niet van de Heere Jezus als Zaligmaker.

Wij zijn dus bijzonder bevoorrecht. We leven in vrijheid. We weten uit Gods Woord hoe we ons hebben voor te bereiden op de eeuwigheid.

Maken we daar ernst mee? Dat is nodig, want de Heere heeft daar recht op. En trouwens: weet ik, of ik veel ouder zal worden dan Anne? Ik kan toch ook ziek worden of een ongeluk krijgen? Daar is geen oorlog voor nodig!

Daarom: ’Haast u en spoedt u om uws levenswil.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen