Wat is eren?

Els is zestien jaar oud. Haar vader maakt zich schuldig aan overspel. Voorzichtig heeft ze geprobeerd om hem te waarschuwen. Maar haar vader heeft haar bevolen om absoluut te zwijgen. Hij blijft de relatie met zijn vriendin onderhouden. Els twijfelt eraan of ze nu de predikant mag waarschuwen. Het is immers haar vader!

Eren

We kunnen ons afvragen of in het bovenstaande voorbeeld nog sprake is van het eren van vader. Immers in het vijfde gebod staat: "Eert uw vader en uw moeder, opdat uw dagen verlengd worden in het land dat de Heere, uw God, u geven zal". Het is opmerkelijk dat er niet staat: "Gehoorzaam uw vader en uw moeder". Eren is namelijk méér dan gehoorzamen, het gaat dieper. Bij gehoorzamen volgen we de bevelen op die een ander gegeven heeft. Veel mensen willen pas een opdracht uitvoeren als ze precies weten waarom iets moet gebeuren. Anderen maken van gehoorzamen een slaafse gehoorzaamheid.
Zonder vragen te stellen doen ze dan klakkeloos wat er van hen gevraagd wordt. Hun hart is er niet bij betrokken. Het woord "eren" geeft aan dat gehoorzaamheid een logisch gevolg is van liefde. Denk maar aan het paradijs. God eistte gehoorzaamheid. Wanneer Adam en Eva hun Schepper zouden gehoorzamen, zou dit voortkomen vanuit de liefde tot hun Schepper. Eren heeft dus een betekenis die nauw verbonden is aan de eer-ste tafel van de wet der Tien Geboden. In het Hebreeuws wordt voor het woord "eren" een woord gebruikt dat aangeeft dat iets zwaar is, gewicht heeft. Vader en moeder eren betekent dus dat we laten zien dat ze van gewicht voor ons zijn. Het betekent dat ze belangrijk zijn, omdat ze een geschenk van Godswege voor ons zijn. De Heere laat de wegen van ouders en kinderen kruisen, zodat ze elkaar mogen dienen. Dit dienen kunnen we op verschillende wijzen laten blijken:

- Door te respecteren
Eren houdt in dat kinderen achting tonen voor de ouders. Ze denken en spreken met respect over hun ouders. Dit kan verschillende vormen aannemen. Rachel spreekt haar vader aan met "mijn heer" (Gen. 31: 35) en Salomo buigt voor zijn moeder wanneer zij hem komt bezoeken (1 Kon. 2: 19). In onze tijd gaat het er allemaal wat minder officieel aan toe. Dat neemt niet weg dat we ook nu nog onze ouders moeten respecteren. Voor iedereen zal het verschillend zijn hoe je je ouders laat zien dat je ze respecteert. De één kan dit tot uiting brengen in daden, bijvoorbeeld door ouders voor te laten gaan. Een ander zal door opmerkingen laten blijken dat hij waardeert wat zijn ouders doen.

- Door liefde te tonen.
Door de ouders lief te hebben kunnen we laten zien dat we onze ouders eren. Dit wordt nergens in de Bijbel uitdrukkelijk gezegd. Nergens staat dat kinderen hun ouders moeten liefhebben. Toch spreekt het vanzelf dat als er staat: Gij zult u naaste liefhebben als uzelf, dat dit ook geldt voor kinderen tegenover hun ouders. Meestal is het niet moeilijk voor een kind om zijn ouders lief te hebben. Er is sprake van een bloedband. De liefde is noodzakelijk om in alle omstandigheden van het leven naar elkaar te luisteren en elkaar hoog te achten (te eren).

- Door te luisteren. 
Kinderen kunnen hun ouders eren door de aanwijzingen van de ouders ter harte te nemen. Ze onderwerpen zich aan de "goede leer" van hun ouders (Heidelbergse Catechismus, Zondag 39). Ze nemen hun opvoeding serieus. Ze luisteren naar hen als deze de weg wijzen in het leven. En in het bijzonder als ze de weg wijzen naar God. Eren is dan luisteren, gehoor-zamen.

- Door trouw te bewijzen
Door de ouders trouw te zijn, worden ze geëerd. De Heere vraagt de kinderen om hun ouders trouw te zijn. Dat is een opdracht voor het hele leven. De trouw is te vergelijken met een vangnet. Je kunt erop terugvallen. Zo moeten ouders in alle omstandigheden van hun leven kunnen terugvallen op de trouw van hun kinderen. Ook als de ouders oud en soms invalide worden. "Hoor naar uw vader, die u gewonnen heeft; en veracht uw moeder niet, als zij oud geworden is" (Spr. 23: 22). Trouw geeft aan de liefde, duurzaamheid en volharding.

Zwakheden en gebreken

Er wordt nogal wat gevraagd. Als kinderen ouders eren dan luisteren ze, ze tonen respect, ze hebben hun ouders lief en ze zijn trouw. Maar vaders en moeders zijn niet volmaakt. Dat moest de Heere Jezus al ervaren. Denk maar aan Zijn eerste tempelgang. Zijn moeder Maria wordt erg ongerust als ze Jezus niet vindt. En dan ontlaadt ze haar ongerustheid in vele verwijten: "Waarom....?" "Wist Gij niet...?". Zo kunnen moeders reageren als ze erg bezorgd zijn geweest. En ook vaders hebben hun gebreken. Wie is er volmaakt? De één is te driftig, de ander te stil, een derde te druk. Toch mogen we deze gebreken niet gebruiken om onze ouders dan maar niet te eren. De eis van God om onze ouders te eren, gaat niet uit van ideale ouders. Alie ouders moeten geëerd worden. Om dit te benadrukken zegt de Heidelbergse Catechismus: "Dat ik mijn vader en moeder... alle eer, liefde en trouw bewijze, en ook met hun zwakheid en gebreken geduld hebbe..".

Het heeft God behaagd om ons door de hand van onze ouders te regeren. Hun onvolmaaktheden moeten we dus niet verbloemen of zelfs helemaal buiten het beeld laten. De Heere wilde ons (met onze gebreken) laten regeren door onze ouders, met hün gebreken. Hoe scherp we soms de gebreken van onze ouders kunnen zien, we moeten geduld hebben. Onze ouders zijn en blijven de "verlengde arm van God" tot ons zieleheil.

Verbod

In het vijfde gebod wordt ons géboden onze ouders te eren. Dit houdt in dat er ook iets vérboden wordt. De HEERE verbiedt het vloeken van ouders: "Wie zijn vader of moeder vloekt, die zal zekerlijk gedood worden" (Ex. 21: 1 7). In de tijd waarin wij leven, zijn gezagsverhoudingen minder vanzelfsprekend. Het lijkt er soms op dat ouders en kinderen eikaars gelijke zijn. Het gewicht dat aan de ouders toegekend moet worden, wordt anders gewogen: Ouders zijn er alleen maar om hun kinderen tot ontplooiing te brengen en dan ook liefst op een wijze die de kinderen zelf prettig vinden. En dan zie je dat sommige kinderen zich niets meer van hun "ouwe lui" aantrekken omdat zij hopeloos ouderwets zouden zijn. Heel anders is de klank van het vijfde gebod. Daar hebben de ouders gewicht. Hun mening, hun doelstellingen, hun handelingen en noem maar op.... ze hebben gewicht. En de eerbied voor dit gewicht bepaalt het gedrag: Ouders zijn niet onze vriendjes. Dit neemt niet weg dat zij, als het goed is, wel onze vrienden zijn.

Macht

Ouders daarentegen mogen op hun beurt hun kinderen niet tot toorn verwekken. Het vijfde gebod verbiedt ouders om te tyranniseren. Het laat geen ruimte voor een autoritaire manier van denken. Er zijn ouders die kinderen als willoze verlengstukken van zichzelf zien. De kinderen worden dan behandeld alsof ze geen eigen persoonlijkheid hebben. Het is heel erg als een dominerende vader of moeder zijn of haar stempel helemaal op het kind wil zetten. Dat is geen opvoeding; in de diepste zin van het woord is het dictatuur. Op dat moment zijn de ouders geen drager van het gezag meer. Het gezag is veranderd in macht. Anderen wordt een wil opgelegd zonder dat die ander dat zelf wil. En in Gods Woord wordt daar nergens de opdracht voor gegeven. Op deze wijze wordt een kind niet zelfstandig. Het voert slechts de aangegeven opdrachten uit. Soms geeft streng en autoritair optreden het gevoel dat de orde en tucht gehandhaafd blijven. Maar dat zegt nog niets. De grootste dictators krijgen dat ook voor elkaar. Macht uitoefenen is iets anders dan opvoeden. Paulus waarschuwde al voor machtsmisbruik: "Gij vaders, tergt uw kinderen niet, opdat zijn niet moedeloos worden" (Kol. 3: 21). Ouders kunnen hun kinderen prikkelen en irriteren zodat zij moedeloos of verdrietig worden. Ze worden bang en onzeker. Dit kan gebeuren door altijd maar voor het minste of geringste straf te geven. Het kan ook door altijd maar aanmerkingen te

Gezagsdragers als "vriendjes"

Het vijfde gebod verbied niet alleen een te strakke hand. Ook een relatie tussen ouders en kinderen waarbij sprake is van gelijkheid, wordt verboden. Vele mensen menen dat kinderen ouders alleen moeten eren als de ouders hen de ruimte laten om zichzelf te ontplooien. In die gedachte mogen kinderen niet gefrustreerd worden door geboden en verboden van de ouders. Ouders moeten niet te streng zijn. Kinderen en ouders staan naast elkaar in deze wereld: ze zijn vrienden. Ze zijn er om elkaar te corrigeren.

De Bijbel laat echter geen ruimte voor deze gedachte. Als mensen neigen wij naar het kwade. Wij zijn in zonden ontvangen en geboren. Vandaar dat de Heidelbergse Catechismus ook zegt in antwoord 104: "... en mij hunner goede leer en straf met behoorlijke gehoorzaamheid onderwerpe". Er moet tucht zijn. Het kwade moet gestraft worden en de straf moet gevoeld worden tot behoud van de zondaar en tot afschrikking van anderen. Tucht moet als medicijn worden gehanteerd.

In de praktijk blijkt echter wel dat gezag goed functioneert als het niet afgedwongen wordt, maar als het geaccepteerd wordt op grond van ervaringen uit het verleden. Positieve ervaringen uit het verleden zorgen ervoor dat een gezagdrager geaccepteerd wordt. Hoe ouder kinderen worden, des te meer treden de ouders terug. Dit geldt voor vele gezagsrelaties: naarmate de relatie langer duurt wordt er geleidelijk meer verantwoordelijkheid overgedragen. De gezagsdragers krijgen dan meer een adviserende taak en uit respect worden ze dan "geëerd". Gezag wordt eerder aanvaard als er sprake is van een open relatie.

Daartegenover staat dat niet de praktijk normerend moet zijn, maar Gods Woord.

Als het anders gaat?

Wat te denken van het voorbeeld aan het begin van dit hoofdstuk? Wat te doen wanneer de gezagsdragers niet leven in overeenstemming met Gods Woord?

We hebben gezien dat kinderen geduld moeten hebben met de zwakheden van hun ouders. Dit houdt niet in dat de kinderen altijd moeten zwijgen. Als de verhouding tussen kinderen en ouders niet goed is, mogen kinderen ook proberen om vanuit de liefde met hun ouders te praten. Hoe belangrijk is het dat er binnen het gezin met elkaar in liefde wordt gesproken.

De praktijk wijst uit dat veel jongeren het moeilijk vinden om met hun ouders te praten. Toch is het van belang om het gesprek met ouders open te houden. Wanneer kinderen in afhankelijkheid van de Heere met hun ouders in liefde proberen te praten, wil de Heere dit ook zegenen.

Drie redenen waarom kinderen ouders moeten eren

Dr. Martyn Lloyd-Jones (Life in the Spirit in mariage, home and work, Edinburgh, 1974, pp. 242 - 249) wijst erop dat Paulus drie argumenten aanreikt waarom kinderen hun ouders moeten eren. Hij geeft deze redenen bij de bespreking van Efeze 6:1 - 3. "Gij kinderen, weest uw ouders gehoorzaam in de HE ERE, want dat is recht. Eer uw vader en uw moeder (hetwelk het eerste gebod is met een belofte). Opdat het u welga, en dat gij lang leeft op de aarde"

1. In 6:1 zegt Paulus heel nuchter: want dat is recht. Dit is iets wat goed en rechtvaardig is in zichzelf. Dat is niet in een bepaalde tijd uitgevonden, maar dat behoort bij de schepping. Dat is onlosmakelijk verbonden met het goed functioneren van de schepping. Zo heeft de Schepper dat gegeven. Zo vinden we het zelfs bij de dieren. Daar zorgen de ouders voor de jongen. Ga maar eens bestuderen hoe bijvoorbeeld adelaars hun jongen verzorgen en leren vliegen. Wat zit daar een pedagogie achter. Zonder hun ouders zouden de jonge dieren omkomen. Hun weg in het leven niet vinden. De jonge dieren hebben in hun eigen zwakheid en onwetendheid de bescherming en de hulp en de instructie van de ouder nodig. De ouders verzorgen hen, waken over hen, voeden hen, voeden hen op. Het is dan ook heel onnatuurlijk voor kinderen om hun ouders niet te gehoorzamen.

2. In hetzelfde vers noemt Paulus nog een tweede argument: Gij kinderen, zijtuw ouders gehoorzaam 'in de Heere', want dat is recht. In de Heere. Wij moeten onze ouders gehoorzamen omdat dat een onderdeel is van het gehoorzamen van de Heere Jezus. Al onze relaties hebben ook direct met de Heere Jezus te maken. Dat geldt van het huwelijk: als man hebben wij onze vrouw lief te hebben, zoals Christus Zijn gemeente heeft liefgehad. Vrouwen hebben hun mannen gehoorzaam te zijn ais gehoorzaamheid aan de Heere Jezus. Slaven hebben hun werk te doen voor de Heere Jezus. En dat geldt nu ook voor de kinderen in hun gehoorzamen aan hun ouders. Zij moeten hun vader en moeder eren, omdat de Heere Jezus dat wil. Willen zij Hem gehoorzamen dan moeten zij hun ouders gehoorzamen. En Hij wil dat niet zomaar. Hij deed het Zelf op aarde ook. Lukas schrijft immers van de twaalfjarige Jezus dat Hij Zijn ouders onderdanig was.

3. En dan volgt in vers 2 nog een derde argument, namelijk dat de HEERE juist aan dit gebod een belofte heeft verbonden als een extra aansporing. Paulus schrijft in Efeze 6:2 Eert uw vader en moeder (hetwelk het eerste gebod is met een belofte).

(Vertaling en samenvatting door R, van Kooten, 'Eert uw vader en uw moeder', pp. 20 -21)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen