1. Geschiedenis van Schotland en de Schotse Kerk

Tot begin 1700 was Schotland een tamelijk achtergebleven gebied. De economische situatie was bepaald niet goed te noemen. In de periode van 1696 tot 1703 was er voortdurend sprake van misoogsten. Het gevolg was dat er een groot gebrek aan voedsel ontstond. Maar liefst één vijfde deel van de bevolking moest door bedelen aan de kost zien te komen. Deze periode staat bekend als "the Seven ill Years" - de "zeven magere jaren".

Het land verarmde nog meer toen een poging om een deel van Midden- Amerika om te vormen tot een Schotse kolonie, op een mislukking uitliep.

Geleidelijk veranderde deze situatie. Dit kwam onder andere door de vereniging met Engeland in 1707. Sinds die tijd spreken we over het Verenigd Koninkrijk.

Tot aan de vereniging van de twee koninkrijken in 1707 hadden Engeland en Schotland eeuwenlang met elkaar op gespannen voet gestaan. Na die tijd was dat niet zomaar over. Zeker de Schotten hadden moeite met de samenvoeging. Dat had onder andere te maken met het feit dat (politieke) beslissingen voortaan alleen in Londen genomen zouden worden. De Schotten zouden hierdoor én door het feit dat ze een minderheid vormden in de volksvertegenwoordiging, weinig invloed hebben op de politieke beslissingen. Toch betekende de vereniging met Engeland een verbetering van de situatie in Schotland. De handel en de industrie kwamen op gang en er vonden grote verbeteringen plaats in de landbouw. De bekende predikant Thomas Boston maakte in 1731 melding van alle veranderingen die er in zijn land plaatsvonden. Tot één van de goede dingen, die men voordien in het land niet kende, rekende hij de bouw van een ziekenhuis in Edinburgh. Dit tekent hoe moeilijk de economische situatie in Schotland geweest is. Niet alleen in economisch opzicht veranderde er veel in Schotland. Ook voor het kerkelijk leven heeft de vereniging in 1707 ingrijpende gevolgen gehad.

De kerkelijke situatie

In kerkelijk opzicht bestonden er grote verschillen tussen Engeland en Schotland. In Engeland kende men een officiële staatskerk: de Anglikaanse Kerk of de "Church of England". Aan het hoofd stond de Engelse koning(in).

De belijdenis van de Anglikaanse Kerk was gereformeerd, maar dat kon niet gezegd worden van de praktijk en zeker niet van de liturgie en de organisatie. Door de bisschoppen, hun gewaden, de altaren in de kerk en de wijdingen, hadden de erediensten een sterk rooms katholiek accent.

In Schotland lag dat heel anders. De Schotse Kerk, de "Church of Scotland", was een kerk van de Reformatie. De leer van Calvijn is hier van beslissende invloed geweest.

Niet de bisschop in de Anglikaanse Kerk, maar de ouderling gaf leiding aan het kerkelijk leven. In tegenstelling tot de diensten in de Anglikaanse Kerk, waren de erediensten in de Schotse kerken sober.

Ten tijde van de engelse koningen Karei II en Jacobus II van het huis van Stuart is een poging gedaan de Schotse kerk om te vormen naar het engelse model. In de praktijk betekende het, dat de Schotse kerk zich aan het gezag van de overheid zou moeten onderwerpen. Zo nodig moest dit met geweld worden doorgevoerd. Dit betekende voor ze, die dit helemaal niet wilden, een moeilijke periode. Vooral in de periode van 1680 tot 1688 hebben zij veel geleden. De jaren 1684-1685 worden in de Schotse kerkgeschiedenis wel "killing times" genoemd. In de 8 jaren van vervolging zijn maar liefst 18.000 slachtoffers gevallen als gevolg van executies, verbanning en gevangenschap. De gemeenten moesten samenkomen op verborgen plaatsen in de Schotse Hooglanden. Ze waren verjaagd, verstrooid en verdrukt.

Hieraan kwam een einde toen koning-stadhouder Willem III in novem ber 1688 de Noordzee overtstak en zijn schoonvader, Jacobus II, ten val bracht. Het ging hem daarbij vooral om de handhaving van het evenwicht in Europa dat door de Franse koning Lodewijk XIV ernstig werd bedreigd. Toen Willem III koning werd van Engeland gaf hij de Schotse kerk haar vrijheden terug: de bisschoppen werden afgezet en de kerkelijke vergaderingen konden voor het eerst sinds jaren weer in alle vrijheid in Edinburgh plaatsvinden.

Hiermee was de strijd binnen de Schotse kerk echter nog niet beëindigd. Vooral in het noorden van Schotland waren er aanhangers van het huis van Stuart. Willem III had het huis van Stuart wel afgezet, maar zij bleven trouw. Zij wilden niets liever dan één van de Stuarts aan het hoofd van de Schotse kerk. Met geweld hebben zij geprobeerd dit voor elkaar te krijgen. Deze opstand is echter mislukt.

Het puritanisme

ln Schotland heeft het puritanisme, veel sterker dan in Engeland, invloed gehad op de levensstijl.

De aanhangers van het puritanisme werden gekenmerkt door een nauwgezette levenswandel. In de meeste huizen was er een binnenkamer, een "closet", waar men zich kon terugtrekken voor gebed en meditatie.

Adellijke families hadden vaak een "chaplain" (geestelijk verzorger) in dienst.

De zondagsheiliging werd strikt nageleefd. De kerk hield daarop streng toezicht. De "presbytery" (classis) van Ayr besloot in 1699 dat de kerkeraden in de classis Ayr "censors" moesten aanstellen. Deze "censors" hadden de taak om gemeenteleden die zich schuldig maakten aan vloeken, zweren, dronkenschap en andere openbare zonden, aan te geven bij de kerkeraad. In Mauchline, een gemeente in de classis Ayr, gaven ouderlingen een echtpaar aan. De "censors" hadden tijdens hun zondagse inspektietocht het echtpaar er op betrapt dat zij onder kerktijd bier hadden verkocht en met de gasten hadden gedronken.

De puriteinse invloed was ook merkbaar in de kerkdiensten: de diensten waren zo sober en eenvoudig als maar mogelijk was. Zelfs waren er bezwaren tegen het bidden van het "Onze Vader" tijdens de kerkdiensten!

Langzaam maar zeker trad er verval op binnen de Schotse kerk. De leer werd wel zeer nauwkeurig gehandhaafd en beleden, maar daar bleef het bij. Het geloofsleven verstarde. Als tegenreaktie onstonden op tal van plaatsen zogenaamde "societies". De "societies" zijn vergelijkbaar met de (Hollandse) gezelschappen. Men kwam bijeen voor gebed en het lezen en bespreken van een bijbelgedeelte. De bijeenkomsten waren vrij strak geregeld: men kwam elke week in het huis van één van de deelnemers bijeen en de groepen mocht beslist niet groter zijn dan 20 leden. In de tijd van vervolging speelden deze "societies" een belangrijke rol in het verzet.

Naast de "societies" ontstonden op veel plaatsen in het land "praying societies", bijeenkomsten waarin men een bijbelgedeelte las, vragen behandelde en bad. Soms bracht men een hele nacht in gebed door. John Willison (1680-1750), predikant te Dundee, vond de toename van de "praying societies" een hoopvol teken. Ook de Erskines hebben met de "societies" te maken gehad en hebben deze gestimuleerd, uit ongenoegen met de verstarring binnen de Schotse kerk.

Zo zag de kerkelijke situatie eruit in de tijd van de Erskines: zuiver in de leer, een eenvoudige kerkdienst, een nauwkeurige levenswandel en een toenemende verstarring van het geestelijke leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen