3. De leefwijze van de Amish in een moderne wereld

Als we zeggen dat de Amish met hun leefwijze de geschiedenis hebben overleefd, zeggen we niets te veel. "Amish-kijken" is in de wijdere omgeving van hun woonplaatsen een toeristische attractie van de eerste orde. Van heinde en ver komen reizigers om hun folkloristische verschijning met eigen ogen te aanschouwen. Ze dragen hun traditionele kleding, die natuurlijk sterk afsteekt tegen de wijze waarop de gemiddelde Amerikaan gekleed gaat. Ze vallen vooral op door hun "buggies", hun karakteristieke rijtuigen. Auto's zijn taboe en dat wil wat zeggen in een land als de Verenigde Staten! Ongewild maakt hun leefwijze hen tot een opvallende verschijning.

Gemeenschappen

De Amish leven als gezinnen in gemeenschappen, die zij beschouwen als Gods ware kerk op aarde. Van die kerk kunnen slechts lid zijn, zij die waarlijk boete doen voor hun zonden en van hun geloof in God getuigen. Naar Ef. 5: 27 moet de gemeente zonder vlek of rimpel zijn, heilig en onbesmet. Deze eis vertaalt zich in een verregaande wereldmijding, waarbij teksten als Rom. 12:2 ("En wordt dezer wereld niet gelijkvormig, maar wordt veranderd door de vernieuwing uws gemoeds") en 2 Kor. 6:14 ("Trekt niet een ander juk aan met de ongelovigen; want wat mededeel heeft de gerechtigheid met de ongerechtigheid, en wat gemeenschap heeft het licht met de duisternis?") de grondslag vormen. Voor zover het mogelijk is, vermijden Amish de normale maatschappelijke contacten met andersdenkenden. Niet alleen worden gemengde huwelijken veroordeeld, ook zakelijke relaties met anderen worden afgewezen. Vreemdelingen, zo zien ze zichzelf. reizigers naar de eeuwigheid. Maar dan toch anders dan in de gereformeerde traditie. Ootmoed en nederigheid staan zo zeer centraal dat geen Amish ooit zal zeggen dat hij bekeerd is. Tot het 'uw roeping en verkiezing vastmaken' komt het niet. Het hoogste is een leven vanuit de hoop op een betere toekomst.

Gehoorzaamheid en zelfverloochening krijgen meer nadruk dan het geloof door genade alleen. Het accent ligt op Christus als voorbeeld voor het leven, al wordt Zijn offer voor de zonden niet ontkend. De mens staat voor de keuze in strikte gehoorzaamheid en harmonie met de gemeenschap zijn hoop op God te stellen of buiten Hem te sterven. De enkeling is ondergeschikt aan de gemeenschap. Het zoeken naar persoonlijke rijkdom, eer, macht of kennis wordt gezien als teken van hoogmoed en moet worden tegengegaan.

Toetreden tot de gemeenschap gebeurt door middel van de doop, die alleen aan volwassenen wordt bediend. Aan de doop gaat een belijdenis van het geloof en de belofte te leven naar de leer van de gemeente vooraf. De jongens moeten beloven zich niet te zullen onttrekken aan de ambten, indien ze daartoe ooit mochten worden aangewezen. De meest fundamentele regels zijn op schrift gesteld. De overigen berusten op mondelinge traditie. Aan de hand van deze regels weet een Amish wat werelds is en wat niet. Een deel van die regels is gebaseerd op Bijbelteksten, andere zijn onderdeel van 'das alt Gebrauch', de oude gewoonten. Wat dat laatste betreft gaat het meer om het anders zijn dan de wereld als zodanig, dan de wijze waarop dat gestalte krijgt. Algemeen wordt bijvoorbeeld het gebruik van hoogspanning, centrale verwarming, auto's en tractoren op luchtbanden afgewezen. Een baard is voorschrift, maar een snor daarentegen verboden. Vrouwen knippen het haar niet. De kledingvoorschriften betreffen ook allerlei details, zoals de breedte van de rand van de hoed, de kleuren en de vorm van het kapje dat de vrouwen dragen. De vrouwen hebben het hoofd altijd gedekt, zodat zij nooit verhinderd zijn God in het gebed te zoeken (1 Kor. 11:5).

Tweemaal per jaar vieren de Amish het Avondmaal. Zonder volkomen onderlinge eenheid vindt het sacrament geen doorgang. De gemeenschappen dienen blijk te geven van onderlinge liefde en verbondenheid, gelijkheid en eenheid. Aan het Avondmaal gaat een voorbereidingsdienst vooraf (1 Kor. 11: 28-29), die tot diep in de middag kan uitlopen. Ieder lid wordt persoonlijk gevraagd of er conflicten zijn met anderen. Fouten worden beleden en geschillen, zo nodig, bijgelegd.

De ban

Voor wie zich niet aan de regels houdt dreigt de ban. In overeenstemming met Matth. 18: 15-17 en 1 Kor. 5: 1-13 wordt de betreffende persoon eerst indringend gewaarschuwd, maar als dat geen resultaat heeft, wordt hij of zij afgesneden van de gemeente. Op de leden van de gemeente rust dan de verplichting om de contacten met de afgesnedene te verbreken. De ban wordt snel toegepast, bijvoorbeeld ook in het geval iemand kerkdiensten bij meer modern levende mennonieten begint bij te wonen. Voor wie zich niet bekeert, leidt de ban en de daarbij behorende Meidung veelal tot een volledige breuk met de familie. Samen met een gebannene eten is bijvoorbeeld onmogelijk geworden. Gunsten, goederen of diensten van hem aannemen is niet toegestaan. Vrienden worden niet ontvangen. Ouders, die in dit alles enige soepelheid aan de dag leggen, wordt de toegang tot het avondmaal ontzegd. Het zijn met name de zogenaamde Old Order Amish (ongeveer 95.000 leden) die de regels van Jacob Ammann strikt hanteren.

De enige manier om de vrede te herstellen, is het belijden van schuld en het nalaten van het afwijkende gedrag. Zodoende is de ban een krachtig wapen om de leefwijze te handhaven. De tuchtmaatregel wordt immers niet alleen toegepast bij de in de Bijbel aangewezen zonden, zoals overspel of dronkenschap, maar evenzeer op degenen, die een auto aanschaffen of hun huizen van moderne gemakken voorzien, zoals electriciteit of een centrale verwarming.

Leiders

Voorgangers worden bij de Amish door het lot aangewezen. Over roeping wordt nooit gesproken. Het is in strijd met de deugd van de ootmoed als men zegt tot het ambt te zijn geroepen. Er zijn drie verschillende ambten: het ambt van bisschop, het ambt van predikant en het ambt van diaken. Elk district heeft, zo mogelijk, één bisschop, twee predikanten en één diaken. De bisschop, de voornaamste ambtsdrager, bedient de sacramenten, bevestigt huwelijken en ziet toe op leer en leven. Hij en de predikanten worden geacht uit het hoofd te preken. De diaken zorgt niet alleen voor de verzorging van de behoeftigen, maar leest ook Bijbelgedeelten voor tijdens de kerkdiensten. Hij assisteert bij de bediening van de sacramenten en het ritueel van de onderlinge voetwassing, dat plaatsvindt bij het Avondmaal.

Elk kerkdistrict is in verband met het ontbreken van moderne vervoermiddelen betrekkelijk klein. De ledenvergadering heeft een beslissende stem, ook bij het opleggen van de tucht. Vrouwen hebben wel stem-, maar geen spreekrecht. Indien nieuwe ambtsdragers nodig zijn, wordt de gemeente bijeen geroepen. Er volgt dan een gebedsdienst. Daarna lopen de leden van de gemeenschap langs een geopend raam, waarachter zich de ambtsdragers bevinden. Ieder lid fluistert dan de naam van degene die hij of zij geschikt acht. Overleg vooraf, zelfs tussen echtlieden, wordt niet juist geacht. De bisschop en de andere ambtsdragers onthouden zich van het doen van aanbevelingen.

Iedereen, die door twee of meer leden is genoemd, is kandidaat voor het ambt. Zich terugtrekken mogen zij niet. Na het gebed vindt de loting plaats (Hand. 1: 23-26; Spr. 16: 33). Degene op wie het lot valt, wordt als van God verkozen verklaard.

Landbouwers

Het dagelijkse leven van de Amish is vooral een leven dicht bij de natuur. De hoogste aardse roeping van de mens is de zorg voor de schepping. God is, in de beleving van de Amish, het meest nabij in de natuur: de bodem, de planten en de dieren. Is de mens niet geschapen om Gods hof te bouwen en te bewaren (Gen. 2: 15)? De mens is niet meer dan rentmeester, God is Eigenaar (Ps. 24) Dat vereist grote zorg voor de natuur. Dieren, en ook de grond zelf behoren met zorg te worden behandeld. Werken doet men niet om er beter of rijker van te worden, het zijn slechts de middelen voor een eenvoudig bestaan. Amish zitten niet gevangen in het voortdurende streven naar een betere levensstandaard.

De Amish zijn modelboeren. Dat waren ze al in Europa, waar ze noodgedwongen de slechtste gronden moesten bewerken. Ze bezitten een grote mate van kennis van het landbouwbedrijf. De meeste landbouwbedrijven zijn gemengde bedrijven (akkerbouw en veeteelt). Door de kombinatie wordt uitputting van de grond voorkomen. Bij hun werkzaamheden staat nooit een maximale opbrengst centraal. Zo zijn ze trouw gebleven aan paarden. Wind- en watermolens zijn de meest gebruikte energiebronnen.

De Amish kopen beduidend minder brandstoffen, kunstmest en gereedschap dan de gewone Amerikaanse boeren. De opbrengsten zijn, afhankelijk van het gewas, gemiddeld wel lager dan elders. Daar aat tegenover dat Amish door de toepassing van hun eenvoudige technolom gieën en door hun leefwijze slechts een zeer bescheiden beslag leggen op hetgeen de aarde voort - -engt. De technische ont- wikkelingen staan ook bij de Amish niet geheel en al stil. Voortdurend is er een bewust zoeken naar handhaving van het evenwicht tussen de eenvoudige leefwijze en daarbij passende landbouwmethodes. Zo zijn tractoren nu geen reden meer om iemand in de ban te doen, mits er geen luchtbanden onder staan. In het middenwesten, waar de bedrijven groter zijn, worden tractoren dan ook gebruikt, zelfs door de Old Order Amish. Doordat de Amish zo nu en dan ook een beroep moeten doen op de diensten van niet-Amish kunnen ze zich niet geheel en al onttrekken aan de eisen van de moderne tijd.

Medische verzorging en de aankoop van nieuw land voor de groeiende gemeenschappen kost geld. Het is dus noodzakelijk dat er geld wordt verdiend en soms is daarvoor aanpassing nodig. Hun weigering bijvoorbeeld om op zondagen hun melkte laten ophalen, vereiste de aanschaf van koelinstallaties.

Ideaal

Het ideaal van de Amish is een eigen boerenbedrijf. Tot in de jaren vijftig was het zelfs een verplichting en werd werken buiten de agrarische sfeer gestraft met de ban. De stijgende kosten van grond en gereedschap tegenover dalende opbrengsten in geld, hebben voor vele Amish dit ideaal, voorlopig althans, onbereikbaar gemaakt. Velen werken eerst een aantal jaren als handwerksman in andere bedrijfstakken. Het percentage Amish dat voor niet-Amish werkt, wisselt per gemeenschap. Het streven blijft altijd voldoende geld te sparen om zelf een boerderij op te kunnen zetten. Ondernemingen van Amish dienen klein te blijven en worden vaak verkocht als zakelijke successen tot sterke groei leiden.

Mensen genieten geen aanzien door de hoogte van het salaris, een goede opleiding of hun bezittingen. Wat voor de Amish werkelijk telt is nederigheid, gehoorzaamheid en broederlijke liefde.

Gezinsleven

Amish worden geacht te trouwen met iemand van het eigen geloof. De jongeren ontmoeten elkaar op de zondagen, wanneer wisselend op één van de boerderijen 's ochtends de godsdienstoefening, die de gehele ochtend in beslag neemt, plaatsvindt. De jongeren brengen de avond gezamenlijk door. Er worden dan geestelijke liederen gezongen en er, wordt wat heen en weer gepra

De man geldt op grond van 1 Kor. 11: 3 als hoofd van de vrouw. Het huishouden en de opvoeding van de kinderen is haar domein, de man doet hgt werk buiten en treedt, zo ^: nodig, ook naar buiten. Partners die-nen trouw aan elkaar te zijn en elkaars liefde en leed te delen. Ef. 5: 22-33 vormt in het huwelijksleven het richtsnoer.

Kinderen worden gezien als een zegen. Van jongs af aan worden ze onderwezen in het meedragen van verantwoordelijkheid voor elkaar.

Gehoorzaamheid is hoofdregel voor het opgroeiende kind.

De overheid

De houding ten opzichte van de overheid is in wezen nog dezelfde als die van de wederdopers uit de zestiende eeuw. De overheid is noodzakelijk, maar niet meer dan dat.

Religie is geen overheidstaak.

Publieke functies worden door Amish niet nagestreefd. Zij zullen nooit naar de rechter gaan, ook niet om wanbetalers van buiten tot betaling te dwingen. Het zweren van een eed is niet toegestaan (Matth. 5: 33- 37). Strikte geweldloosheid, altijd al kenmerkend voor de wederdopers, maakt van de Amish principiële dienstweigeraars, met alle moeilijkheden van dien. "Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld. Indien Mijn Koninkrijk van deze wereld ware, zo zouden Mijn dienaren gestreden hebben" (Joh. 18: 36).

Het onderwijs

Aanvankelijk bezochten de Amish openbare scholen. Later, toen de leerplicht werd uitgebreid en de scholen groter werden, rees daartegen verzet. De kleine plattelandsscholen voldeden aan de verwachtingen van de Amish. De kinderen ontvingen er het basisonderwijs en de invloed van de wereld bleef er beperkt, ook al werden de kinderen er geconfronteerd met centrale verwarming, electriciteit en muziekinstrumenten. Naarmate de scholen groter werden en op grotere afstand kwamen te liggen, waardoor moderne transportmiddelen nodig werden, werd de invloed van buiten bedreigender. De Amish begonnen eigen scholen te bouwen. Van voortgezet onderwijs buiten de eigen omgeving wilden ze in het geheel niet weten.

Ze stelden zich op het standpunt dat hun geweten gehoorzaamheid aan de overheid in deze zaak in de weg stond. Na veel strijd met de autoriteiten besliste het Hooggerechtshof in 1972 dat de staat niet bevoegd was kinderen van de Amish te dwingen aan het openbare onderwijs deel te nemen. Opmerkelijk is dat het rechtsgeding niet werd gevoerd door de Amish zelf, maar door een organisatie die zich bezighield met de religieuze vrijheden.

De scholen worden door de Amish zelf gebouwd en betaald. Het onderwijs is gericht op het aanleren van de basisvaardigheden en kennis van de Bijbel, inclusief de daarbij behorende levensstijl. Het gaat om het aanleren van feitelijke, praktische kennis, niet om intellectuele ontwikkeling of het stimuleren van een kritische zin.

"Tracht niet naar de hoge dingen, maar voegt u tot de nederige. Zijt niet wijs bij uzelven" (Rom. 12: 16). "Is niet de wijsheid van deze wereld dwaasheid bij God?" (1 Kor. 3: 19). Op school valt de nadruk op het Engels, thuis spreken de Amish het Duitse dialect afkomstig uit de streek waar ze vandaan zijn gekomen, het zogenaamde Pennsylvania Dutch. De kinderen krijgen tevens onderwijs in het traditionele Duits, waarin de door hen gebruikte Bijbelvertaling en vele "oude schrijvers" zijn geschreven. Kennis van het leven van alle dag wordt als het ware spelenderwijze overgedragen doordat de kinderen al in een vroeg stadium worden betrokken bij het dagelijkse werk.

Sociale verzekeringen

Zo goed als de rol van de overheid bij het onderwijs beperkt wordt geacht, zo verzetten de Amish zich ook tegen de door de overheid georganiseerde sociale verzekeringen. Het is de taak van de gemeenschap te zorgen voor de ouderen, de weduwen, de wezen en de behoeftigen. "Doch zo iemand de zijnen, en voornamelijk zijn huisgenoten, niet verzorgt, die heeft het geloof verloochend, en is erger dan een ongelovige" (1 Tim. 5:8).

Oude mensen genieten aanzien, de jongeren worden geacht voor hen te zorgen. Bejaardenhuizen kennen de Amish niet, want de ouderen wonen bij hun kinderen in. Meestal in een aanleunwoning bij het ouderlijke huis. Overheidspensioenen worden niet geaccepteerd.

In alle gemeenschappen bestaan onderlinge regelingen voor het gemeenschappelijk opvangen van de schade ten gevolge van natuurrampen of brand. Ziektekosten worden zo nodig gezamenlijk betaald. Tegen inentingen hebben de Amish in het algemeen geen principiële bezwaren, al is slechts een minderheid gevaccineerd. Velen zien het belang niet van inentingen tegen ziekten, die buiten hun ervaringswereld liggen. Toen in 1979 polio uitbrak in één van de gemeenschappen, werd alsnog massaal ingeënt.

Hoewel de Amish geen volledige gemeenschap van goederen kennen, zoals dat wel het geval is bij de Hutterites, staat wederzijdse hulp zeer centraal. Het mooist wordt dat geïllustreerd doordat bij een sterfgeval de naaste buren en andere niet-familieleden de begrafenis regelen.

Onbedorven?

Hoe vreedzaam op het oog de gemeenschappen ook zijn, volmaakt zijn ze zeker niet. De vereiste nauwgezetheid is niet voor allen haalbaar en de consequenties daarvan kunnen buitengewoon pijnlijk zijn. Op de ban volgt immers een volledig sociaal isolement. Voor zover aanwijsbare, grove zonden daartoe aanleiding waren, is dat voor iemand die op zichzelf de leefwijze onderschrijft nog wel te dragen. Regelmatig komt het echter voor dat om kleinigheden tucht wordt opgelegd, die voor de betrokkene niet wezenlijk zijn. Soms spelen bij beschuldigingen onzuivere motie-ven als jaloezie en dergelijke een rol en zoekt men in geringe verschillen een aanleiding om de oprechtheid van iemands geloof in twijfel te trekken, met alle sociale gevolgen van dien. De persoon in kwestie kan zich daartegen vaak moeilijk verdedigen. Voor jezelf opkomen getuigt immers niet van berouw en boete.

Daarbij komt dat de keuzes die de Amish maken zo nu en dan nogal tegenstrijdig zijn. Om onduidelijke redenen worden sommige moderne verworvenheden afgewezen, andere daarentegen geaccepteerd.

Tractoren mogen voor het ene karwei wel, voor het andere niet worden gebruikt. Luchtbanden zijn nimmer toegestaan. Zelf electriciteit opwekken met een generator is acceptabel, maar je mag niet afnemen van het openbare net. Daarop wordt overigens weer een uitzondering gemaakt voor een huurder van een woning, die reeds is aangesloten op het openbare net. Een auto is taboe, maar men laat zich onder bepaalde omstandigheden wel rijden door anderen. Zelfs op zondag mag dat, als de chauffeur maar geen familie is. Steeds spelen vragen wat kan en wat

Steeds spelen vragen wat kan en wat niet kan met alle spanningen en strijd die dat tot gevolg heeft. Voor eigen keuzes en individuele ontplooiing is bij dit alles geen plaats, waardoor het leven onder de Amish voor sommigen een strak keurslijf is en tot grote eenzaamheid kan leiden.

Houdbaar?

De vraag die bij dit alles rijst is of deze levensstijl in stand gehouden kan worden. Ook bij de Amish staat de tijd niet stil, al lijkt dat soms wel het geval. In tal van kwesties zijn zij de afgelopen honderd jaar overstag gegaan. Tegenover het loslaten van voorschriften in het ene geval, staan echter even zovele voorbeelden van het verscherpen van regels in andere kwesties. Auto's worden soms geaccepteerd, terwijl tegelijkertijd heftig wordt gestreden over de lengte van de baard. De processen lopen ook per gemeenschap door- en uiteen. In zekere zin is dan ook voortdurend sprake van tegenstellingen, waarbij behoudende en vooruitstrevende krachten op elkaar botsen, met wisselende resultaten. De geschiedenis van de Amish is ook te schrijven als een verhaal van conflicten en afscheidingen. De toekomst zal moeten leren of de unieke cultuur van de Amish krachtig genoeg is om te overleven in een samenleving, die daartoe steeds minder ruimte lijkt te bieden. Hoe het ook zij: tot nadenken stemt een confrontatie met deze gemeenschappen in ieder geval.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen