3. Mishandeling en emancipatie

Het medisch kleuterdagverblijf De Bolderkar in Vlaardingen komt in december 1988 in opspraak, als blijkt dat daar in 1 jaar tijd bij elf kinderen incest is vastgesteld, vervolgens op aangeven van De Bolderkar negen kinderen uit huis zijn geplaatst en tegen acht vaders een strafrechtelijke vervolging is ingesteld. De aandacht richt zich vooral op het feit dat bij De Bolderkar de omstreden methode met "anatomisch korrekte poppen" een centrale rol heeft vervuld. De Inspektie voor de Volksgezondheid vraagt eind 1988 een kommissie van deskundigen een oordeel over het dagverblijf te vellen. De konklusie van de kommissie is 19 april 1989 bekendgemaakt. Ze komt hierop neer: De Bolderkar is onzorgvuldig te werk gegaan. Het dagverblijf was teveel gespitst op het vaststellen van incest. Er zijn fouten gemaakt. De Bolderkar-affaire heeft maandenlang het leven van velen beheerst." Aldus een bericht uit het Algemeen Dagblad van 29 april 1989.

Voor- en nadeel van openheid

Lange tijd heerste er een taboe op het gebied van kindermishandeling en met name incest. Pas in de jaren zeventig spoelde de aandachtsgolf voor mishandelde kinderen van de V.S. naar Nederland en tien jaar later werd de aandacht gevestigd op incest. De Vereniging tegen Kindermishandeling werd opgericht. ledereen werd wakker geschud: er verschenen brochures en boeken over incest. Er werden congressen gehouden. Hulpverleners konden kursussen volgen hoe ze het probleem bij kinderen konden onderkennen. Hiervoor werden verschillende methoden ontwikkeld en de hulpverleners kregen te horen hoe ze die konden gebruiken.

Aan de ene kant kunnen we blij zijn dat incest meer bekendheid heeft gekregen. Hierdoor kan er meer en eerder hulp geboden worden aan slachtoffers. Het probleem mag beslist nooit onderschat worden. De gevolgen kunnen immers ontzettend erg zijn voor het kind. Aan de andere kant moeten we er voor waken dat de zaak niet opgeblazen wordt. Voor de pers was het onderwerp een nieuw en belangrijk thema. Omdat er zo weinig van bekend was en de interpretaties niet eensluidend waren, deden de wildste cijfers de ronde. Er werden berichten genoteerd dat 1 à 2% van de bevolking te maken had met incest. Anderen hadden het zelfs over ruim 60% van de bevolking. De Amsterdamse psychologe drs. Nel Drayer publiceerde de resultaten van haar onderzoek. Volgens haar waren 1 op de 3 vrouwen op jonge leeftijd misbruikt. Zij hanteerde wel een hele ruime definitie met betrekking tot seksuele mishandeling.

Velen schrokken van deze grote aantallen, al vroegen heel wat mensen zich af waarom ze dan geen slachtoffers kenden. Er ontstond een drang bij velen om meer onderzoek naar incest te doen. Er moest ingegrepen worden. Er werd niet alleen gericht onderzoek gedaan naar aanleiding van klachten. Hulpverleners probeerden al gauw na te gaan of er sprake was van incest, al was dit voor hen niet gemakkelijk om te doen. Wat moesten ze doen als er inderdaad sprake was van incest? Als het gezin uit elkaar gaat zijn de kinderen de dupe, maar als het gezin bij elkaar blijft ziet het er voor het kind ook somber uit.

Al de aandacht voor incest bleek toch ook niet de oplossing te zijn. Dit blijkt wel uit het krantebericht over De Bolderkar aan het begin van dit hoofdstuk. Zoals vermeld, werd van veel kinderen verondersteld dat ze het slachtoffer waren geworden. De kinderen werden uit het gezin gehaald. De ouders werden uit de ouderlijke macht ontheven op grond van incestvermoedens. Totdat er ouders ageerden tegen de genomen besluiten en er een rechtzaak van maakten. Een kommissie heeft in opdracht van de Inspektie van Volksgezondheid de methoden, die De Bolderkar gebruikte om incest vast te kunnen stellen, onderzocht. De uitslag is bekend. De medewerkers van De Bolderkar zijn na een goede start in de loop van de tijd te snel en te slordig gaan werken. Er is onvoldoende zorgvuldig onderzocht of er sprake was van seksueel misbruik en of dat daadwerkelijk plaatsvond in het gezin. De staf had wel voldoende kwalificaties en scholing om de diagnose op de juiste manier te stellen, maar onder "de gevoelde dwang van er moet ingegrepen worden en wel snel" is men "te weinig gekomen tot reflektie en wellicht te snel tot konklusies". "Door het te sterk focussen (= gericht zijn) op seksuele kindermishandeling, en wel op kindermishandeling in het gezin, is men echter teveel voorbijgegaan aan het overwegen van andere faktoren die de ontwikkeling van jonge kinderen kunnen bedreigen", aldus de kommissie. Wat de gevolgen voor de ouders en kinderen geweest zijn, die onterecht werden verdacht van incest, is niet te beschrijven Door deze kwestie is de publieke opinie wel wat veranderd. Men wordt weer wat voorzichtiger.

De emancipatie en incest

Eigenlijk is de aandacht die het onderwerp incest kreeg wat verbazingwekkend. Waarom werd er ineens zo'n ophef over gemaakt? Sinds de jaren zestig, sinds de zogenaamde seksuele revolutie, lijkt toch immers alles te mogen. Homoseksualiteit wordt niet gezien als 'taboe', pedofilie wordt ook niet altijd veroordeeld. Middels de zogenaamde 06-lijnen worden allerlei zaken op seksueel gebied naar voren gebracht. Als zodanig zijn er veel "verboden terreinen" toegankelijk geworden voor het grote publiek. Op grond van Gods Woord moet gezegd worden dat "alle onkuisheid van God vervloekt is". Binnen de maatschappij wordt echter steeds minder rekening gehouden met Gods Woord. Toch wordt incest afgekeurd. Hoe kan dat dan?

Eén van de oorzaken hiervan ligt in de emancipatiebeweging. Deze beweging heeft er vooral voor gezorgd dat het onderwerp overal bekend werd. Het zal duidelijk zijn dat hierbij het accent eenzijdig gelegd werd op vrouwen die het slachtoffer waren. Jongens werden meestal buiten beschouwing gelaten. Incest zou duiden op de bestaande machtsverschillen tussen mannen en vrouwen binnen het gezin. De mannen hebben de macht en de vrouwen moeten ondergeschikt zijn. In de volgende twee paragrafen zal ingegaan worden op de motieven van de emancipatiebeweging.

Ook al denkt men binnen deze beweging vanuit andere motieven, er zitten ook positieve kanten aan het feit dat men aandacht vroeg voor seksuele kindermishandeling. Misstanden die jarenlang verborgen bleven, kwamen openbaar. Daardoor is het mogelijk geworden om hulp te verlenen waar het nodig was. Mensen die mishandeld waren, kregen moed om bij hulpverleningsinstanties hulp te vragen. Ook een voordeel van de toegenomen aandacht voor incest is dat dit mogelijk een preventieve (= voorkomende) funktie vervult in de samenleving.

Autoritaire opvoeding

Ook al heeft de publiciteit rond seksuele kindermishandeling positieve gevolgen in zich, toch moet gezegd worden dat het uitgangspunt voor afwijzing verschillend is. Wij wijzen kindermishandeling af omdat Gods Woord dit veroordeelt. Maar dit uitgangspunt staat haaks op de visie van de feministische en emancipatorische bewegingen. Zij stellen namelijk dat Gods Woord aanleiding ertoe geeft om kinderen te mishandelen. Volgens deze mening is een autoritaire opvoeding schadelijk voor het kind. Ja, dat een dergelijke opvoeding leidt tot seksuele mishandeling en dat een dergelijke houding van de vader zijn grond vindt in de bijbelse leer. De redenering is als volgt: Als hoofd van het gezin heeft de vader gezag en macht. Alle gezinsleden moeten zich aan hem onderwerpen. Zon klimaat is een voedingsbodem voor mishandeling.

Hoewel autoritair gezag kan leiden tot kindermishandeling, is het niet zo dat de Bijbel dit voorstaat. De Bijbel kent gezag toe aan ouders. Gods Woord noemt geslachtsgemeenschap met nabestaanden zonde. Denk aan Leviticus 18 waar staat: "Niemand zal tot enige nabestaande zijns vleses naderen, om de schaamte te ontdekken; Ik ben de HEERE" (vers 6). Wat dit inhoudt wordt uitgewerkt in de daaropvolgende verzen.

Volgens de feministische 'leer' wordt in de Bijbel het misbruiken van de macht niet goedgekeurd, terwijl er tevens in de Bijbel wordt gesproken over bescherming van personen. De schrijfster ziet dit als een tegenstelling. Deze tegenstelling is er niet. Het gaat niet om "of autoriteit, of bescherming". Het gaat om het spanningsveld tussen gezag en bescherming van personen.

Ondanks de autoritaire houding, waartoe de mens van nature geneigd is (denk aan hoogmoed), beveelt de Heere een heilige levenswandel. Die heilige levenswandel is noodzakelijk. Maar de mens zal dat van zichzelf nooit kunnen. Dat kan alleen met Gods hulp en door Gods kracht. Autoritair gedrag, waardoor men zich beter acht en meer voelt dan de ander, keurt de Bijbel nooit goed.

Een feministische bijbeluitleg

Een ander argument dat feministen hanteren, is dat er in de Bijbel ruimte geschapen wordt voor het mishandelen van kinderen. Ter illustratie hiervan wordt een stukje besproken uit het boek van Noordhoff (1988). Eén van de hoofdstukken uit dit boek gaat over incest en de christelijke beschaving. De schrijfster hiervan beweert dat de Bijbel mishandeling in de hand werkt en ze gaat dit "aantonen". De geschiedenissen, waar ze haar gegevens vandaan haalt, interpreteert ze echter verkeerd. Je merkt duidelijk dat er vanuit een feministische visie naar de Bijbel gekeken wordt. Ze let op:

• de plaats van de vrouw,

• de autoritaire houding van de vader en

• het feit of een kind gebruikt wordt voor het belang van de ouder.

Eén van de geschiedenissen die de schrijfster behandelt is de geschiedenis van "Abrahams offer". Ze let daarbij op:

• de plaats van Sara: de moeder van Izak werd niet bij het offer betrokken, daardoor zou Izak zijn moeder kunnen gaan minachten;

• de houding van de vader: Abraham heeft geen uitleg gegeven van wat er zou gaan gebeuren; Izak moest precies doen wat zijn vader wilde;

• de gevolgen: de resulaten van de opvoeding, zoals Izak die heeft ontvangen, zijn volgens de schrijfster merkbaar in het nageslacht. Izak trekt zijn ene zoon voor boven de andere; hij gebruikt een kind voor eigen belang.

Tot zover de interpretatie van de schrijfster. Nogmaals, het is duidelijk dat er accenten in de geschiedenis worden gelegd die er niet gelegd mogen worden. Het is waar dat de houding van Izak en Rebekka ten opzichte van hun zonen niet goed te keuren is. Maar uit het feit dat het voorkomt kun je niet konkluderen dat de Bijbel dit goedkeurt. De Bijbel spreekt van zondige mensen, maar keurt de zonde daarmee niet goed! De schrijfster trekt deze konklusie niet. Ze suggereert het ontstaan van onzekerheid bij kinderen zoals Izak. Daarna gaat ze ineens over op gezinnen waar mishandeling plaatsvindt: "Mist het die zekerheid, dan ontwikkelt zich een patroon dat de voedingsbodem kan zijn voor de uiterste vorm van misbruik: seksuele kindermishandeling". Er wordt hier een verkeerde uitleg gegeven van de bijbelse geschiedenis. Daarna wordt de situatie uit zo'n geschiedenis overgebracht op gezinnen waar mishandeling plaatsvindt. Dit is een oneigenlijk gebruik van de Schnft!

Daarbij komt dat het in deze geschiedenis gaat om de beproeving van Abrahams geloof. Als Izak vraagt waar het offer is, antwoordt Abraham: "God zal Zichzelven een lam ten brandoffer voorzien" (Gen. 22). In Hebreeën 11 wordt het als volgt verwoord: "Door het geloof heeft Abraham, als hij verzocht werd, Izak geofferd, en hij die de beloften ontvangen had, heeft zijn eniggeborene geofferd (...), overleggende dat God machtig was hem uit de doden te verwekken; waaruit hij hem ook bij gelijkenis wedergekregen heeft".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen