1. Verborgen krachten

De medicijnman buigt zich over de zieke heen. Hij heeft de diagnose al gesteld: de patiënt is getroffen door een geestenpijl. De geest van een vijandige voorouder had kennelijk wat te vereffenen; misschien had de patiënt zich op verboden terrein gewaagd. De vooroudergeesten nemen dan wraak. Eén van de middelen waarover ze beschikken is de geestenpijl. Ze schieten die af in het lichaam van hun slachtoffer, net zoals de levende mensen pijlen in hun vijand schieten.

Waar de pijl doel treft, krijgt de patiënt pijn. Die pijn kan zich door het lichaam verplaatsen; want de pijl blijft niet op één plaats zitten; langzaam beweegt de geestenpijl zich door het lichaam van de getroffene. Tot de pijl bij het hart komt: dan is de patiënt dood.

Daarom had het slachtoffer de medicijnman geroepen. Hij was bang om te sterven. Misschien kon de medicijnman nog helpen. De medicijnman stelde de oorzaak van de kwaal vast: geestenpijl. De patiënt kromp ineen van de pijn; zijn lichaam kronkelde. De omstanders keken eerbiedig toe: misschien zou de medicijnman erin slagen om de pijl te verwijderen. Dan zou de patiënt de pijl tevoorschijn brengen, net zoals een vrouw een kind baart.

De medicijnman buigt zich over de zieke heen. Hij heeft zijn handen op de buik van de patiënt gelegd, zodat ze als het ware een klein rond heuveltje vormen, net als het dak van een grashuis. In de opening tussen zijn handen blaast de medicijnman nu; dat verlicht de pijn en helpt bij de aanstaande "bevalling". De omstanders kunnen niet meer goed zien wat er precies gebeurt; het is halfdonker in de hut.

De zieke kreunt, de medicijnman werkt... En dan, plotsklaps, slaakt de patiënt een kreet, van pijn en opluchting. Het is gelukt. Met een ernstig gezicht laat de medicijnman het resultaat zien: in zijn handen ligt een pijlpunt, besmeurd met een beetje bloed en etter. De omstanders verbazen zich: groot is de macht van hun dokter. Hij heeft de kennis om in het duister te werken...

Geheime krachten

Het occulte is omgeven met een waas van geheimzinnigheid. Het gaat om het geloof in machten en krachten, die zich niet in het alledaagse licht laten zien. Juist die duisternis, die onzekerheid, maakt het occulte geheimzinnig. De "ingewijden" laten het achterste van hun tong niet zien. Zo wordt het waas bewaard. Het waas kan ook een web worden, waarin de argeloze toeschouwer gevangen wordt: kom daar maar eens uit!

Wat is occultisme?

Occultisme is de algemene term voor allerlei activiteiten en overtuigingen die zich richten op de geheimzinnige wereld van verborgen krachten en machten. Het latijnse woord "occultus" waar ons woord occult van afgeleid is, betekent: "verborgen, geheim, gesloten". Die betekenis kan ook worden tot "niet openhartig, geheimzinnig". Er is ook een latijns werkwoord, "occulo", dat "verbergen, geheim houden" betekent.

Het latijnse woord is niet alleen rechtstreeks in het nederlands overgeleverd. De wortel of stam van dat woord is ook via de geschiedenis van onze taal bewaard gebleven, al is de afkomst niet meer zo goed te herkennen. Die wortel is terug te vinden in nederlandse woorden als "helen", "ver-helen", "hullen", "ver-hullen". Er zijn nog meer nederlandse woorden, waarin die wortel of stam verstopt zit. Eén van die woorden is het woord "hel", dat in het oude germaans de betekenis had van "de verborgen plaats, waar de doden zijn". In de taal is er dus een verre verwantschap tussen het woord occult en het woord hel...

Dat leidt haast als vanzelf tot een tweede betekeniselement van het woord occult. Vaak wordt het duistere verbonden met het kwade. Wat zich in het donker ophoudt is vaak niet pluis. Er is meestal iets mis met wat het daglicht niet kan verdragen. En zo krijgt occult ook de betekenis van: kwaad, duivels, satanisch. In het voorbeeld waarmee dit hoofdstuk begon, gaat het dan ook om de boze macht van een geest, een macht die onheil en ziekte brengt, een macht die mensen meesleept in de vernietiging. Daarom is het occulte omgeven met een waas van griezeligheid.

Tot slot een derde betekeniselement van het woord occult. Wat duister is hangt ook af van ons vermogen tot zien. Naar het schijnt kunnen katten veel beter in het donker zien dan mensen. En zo zijn er met betrekking tot het occulte mensen die beweren dat ze de geheimzinnige wereld van de duisternis doorgronden, dat ze inzicht hebben in de geheimen, dat ze de sluier van het verborgene kunnen oplichten.

Het occultisme is een term voor allerlei praktijken, waarin mensen zich bezighouden met die verborgen wereld. Binnen dat occultisme, zo zegt men, is kennis aanwezig, die voor gewone mensen verborgen is. Misschien kunnen gewone mensen de gevolgen van het geheime nog wel zien, maar het geheime zelf kennen ze niet. Dát is voorbehouden aan de ingewijden.

Wellicht is hierin ook een reden te vinden voor een zekere aantrekkingskracht van het occulte. Mensen zijn nu eenmaal nieuwsgierig, ze willen de dingen graag weten. Als nu iemand vertelt kennis te hebben van geheime krachten en geheime gebeurtenissen, trekt dat allicht anderen aan. En zeker als het een beetje griezelig is.

Daarom oogsten goochelaars zoveel succes. En de toeschouwers willen maar al te graag weten wat er nu precies gebeurt. Dat geldt ook voor het occulte.

Een waarschuwing

Deze brochure gaat over het occulte en het occultisme. Je vindt erin beschreven welke vormen van occultisme er zijn, in het bijzonder in onze eigen tijd.

In de tweede plaats kun je in dit boekje lezen over een analyse (ontleding, uiteenzetting) van het occulte. Daarbij willen we vooral ook lezen wat er in de bijbelse boodschap in dit opzicht geschreven staat.

In de derde plaats gaan we in op de vraag hoe mensen beschermd kunnen worden tegen en bevrijd kunnen worden van de machten die hen proberen in hun greep te krijgen of te houden.

Want ook in onze eigen wereld worden mensen, ook jongeren, aangelokt door de macht van de duisternis en het kwaad. Dit boekje is helemaal niet bedoeld om je nieuwsgierigheid te prikkelen met wat pikante verhalen. Daarom is dit enigszins een moeilijk onderwerp. Want als je iemand wilt waarschuwen, moet je ook een beetje vertellen, waartegen je waarschuwt. Daarom, deze schets is bedoeld om je te wapenen. Ga niet in op interessant lijkende verhalen of uitdagende aanbiedingen met betrekking tot het occulte: houd je er ver vandaan. 

Misschien moet je dan soms tegen vienden "nee" zeggen; dat lijkt niet zo aardig, maar het is beter, voor jezelf en voor anderen. "En hebt geen gemeenschap met de onvruchtbare werken der duisternis, maar bestraft ze ook veeleer" (Ef. 5:11).

Over de beste wapenrusting, ook tegen occulte machten kunnen we lezen in de Bijbel. Daarom, voor we verder gaan met het onderwerp, volgt nu eerst een gedeelte uit Paulus' brief aan de gemeente van Efeze: "Voorts, mijne broeders, wordt krachtig in den Heere en in de sterkte Zijner macht. Doet aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij kunt staan tegen de listige omleidingen des duivels. Want wij hebben den strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de geweldhebbers der wereld der duisternis dezer eeuw, tegen de geestelijke boosheden in de lucht. Daarom, neemt aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij kunt wederstaan in den bozen dag, en alles verricht hebbende, staande blijven. Staat dan, uw lendenen omgord hebbende met de waarheid, en aangedaan hebbende het borstwapen der gerechtigheid. En de voeten geschoeid hebbende met bereidheid van het Evangelie des vredes; bovenal aangenomen hebbende het schild des geloofs, met hetwelk gij al de vurige pijlen des bozen zult kunnen uitblussen. En neemt den helm der zaligheid, en het zwaard des Geestes, hetwelk is Gods Woord; met alle bidding en smeking biddende te allen tijde in den geest, en tot hetzelve wakende met alle gedurigheid en smeking voor al de heiligen" (Ef. 6:10-18).

Occultisme: middeleeuws of eigentijds?

We zijn misschien geneigd de verhalen over occultisme te beschouwen als bedenkseis uit een ver verleden, de Middeleeuwen of zo. Toen geloofden de mensen toch ook in heksen en wat dies meer zij? En die tijd wordt toch ook wel eens "duister" genoemd? Het was toch ook in die zogenaamd donkere dagen, dat mensen bang waren om 's nachts buiten in het bos te lopen, omdat ze daar een weerwolf konden tegenkomen die hen zou verscheuren? Zo horen we wel meer verhalen over de Middeleeuwen; heksenprocessen, mysterieuze gewoonten, boze machten, enzovoort.

Invloed 'medicijnmannen' neemt weer toe in Afrika

Door John Edlin

SALISBURY, 11 sept. 1980 - Afrika's traditionele geneesheren - voor miljoenen zwarten gewoon huisartsen, voor de meeste buitenlanders 'medicijnmannen' - beginnen weer hun oude machtige positie binnen de gemeenschap in te nemen en spelen een belangrijke nieuwe rol in programma's op het gebied van gezondheidszorg.

Het rijkste en dichtbevolktste land van zwart Afrika, Nigeria, kwam als eerste met een nieuwe wetgeving die de traditionele genezers een plaats gaf binnen de nationale gezondheidszorg. "De traditionele geneeskunde begint daar waar de moderne geneeskunst faalt", aldus Olywole Awolow, voorzitter van het Comité voor onderwijs en welzijn van het Huis van Afgevaardigden.

In Kenia en andere Afrikaanse landen klinken steeds meer protesten tegen de wetten die nog uit de tijd van het Europese koloniale bewind dateren en de eeuwenoude geestesbezwering en kruidengeneeswijzen onderdrukken.

De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) verklaarde onlangs dat er een dringende behoefte bestaat de vaardigheden van traditionele genezers te erkennen en deze in combinatie met moderne geneeskunde te gebruiken.

Zimbabwe, dat vijf maanden geleden onafhankelijk werd, heeft inmiddels zijn legertje van 800 conventionele artsen met zo'n 4000 geregistreerde Afrikaanse genezers uitgebreid. Zoals de meeste Afrikaanse landen kampt ook het zeven miljoen inwoners tellende Zimbabwe met een groot tekort aan artsen. Er is één arts op iedere 9000 inwoners. Ter vergelijking: Nerderland telt één arts op iedere 450 inwoners.

"De traditionele genezers kunnen in een enorme leemte voorzien", aldus Zimbabwe's minister van gezondheid Herbert Ushewokunze - zelf erkend als arts en als spiritistisch medium - tijdens een tweedaagse conventie van traditionele genezers die onlangs in Salisbury werd gehouden. "Ze zijn vooral succesvol op het gebied van psychosomatische ziekten, astma, tuberculose, brandwonden en geslachtsziekten", zo zei hij. Volgens de minister was het, net als bij conventionele geneesmethoden, nodig om rapport op te maken van de vooruitgang van de patiënt en van de gebruikte kruiden, planten en wortels.

Geesten

Westerse artsen die in Afrika werken kunnen vaak aardige anekdotes vertellen over geheime aftreksels van kruiden, en over geneeswijzen waarbij mediums contact zoeken met geesten van voorvaderen, die succesvol bleken in gevallen waarin conventionele behandeling geen uitkomst bood. "Het is voor ons vaak onmogelijk om Afrikanen met psychische problemen te behandelen", zegt een psychiater, "maar hun eigen  medicijnmannen weten daar wel raad mee."

De Middeleeuwen zijn echter niet donkerder dan onze eigen tijd. De middeleeuwse mensen waren ook niet achterlijker dan hun nageslacht. Misschien geloofden ze wel gemakkelijker in mirakelen en andere stoute stukken. Maar laten we niet denken dat dat vandaag fundamenteel anders zou zijn. Want wie had gedacht, dat men in het laatste kwart van de twintigste eeuw sterker dan voorheen in occulte verschijnselen zou gaan geloven?

In de penode na de Tweede Wereldoorlog zeiden velen, dat het nu afgelopen zou zijn met het geloof in buitengewone of bovennatuurlijke verschijnselen. Traditionele godsdiensten zouden aan kracht verliezen. De kerken zouden leeglopen. Alleen de wetenschap zou nog de waarheid vertellen. Geloof had afgedaan. Dat dacht men tenminste.

Hedendaagse praktijk

Maar de praktijk blijkt anders te zijn. Zo maar een paar voorbeelden daarvan. In de media heeft het occulte zich vast genesteld. Er zijn radio- en televisieprogramma's die zich speciaal op het verspreiden van informatie over occulte kwesties toeleggen. Eén ervan draagt de naam "Het zwarte gat". In dat soort programma's vertellen mensen over hun ervaringen en bespreken "deskundigen" vragen van het publiek. Wie er eenmaal mee in aanraking komt, gaat gauw een stap verder.

Ook in kranten en tijdschriften is het occulte volop aanwezig. Zo is er een tijdschrift Bres dat de raadselen van wereldgeheimenissen wil "onthullen"; maar dan wel in die zin, dat men er tegelijkertijd in moet geloven. Denk ook aan zogeheten horoskopen in allerlei dag-, week- en maandbladen. Deze willen vertellen hoe het met de toekomst staat. Denk aan tijdschriften en verenigingen op het gebied van de astrologie, die van het kijken naar en toekomstvoorspellen uit de sterren en andere hemellichamen een soort "wetenschap" willen maken. Denk aan boeken op het gebied van toverij en magie, al of niet voor doe-het-zelvers. Lectuur te over dus op het gebied van de geheimzinnigheid.

Er valt niet alleen veel te lezen op het gebied van het occulte, er is ook veel te doen. Denk bijvoorbeeld aan de zogeheten satanskerk, waarin een regelrechte omkering van de bijbelse boodschap wordt verkondigd en gepraktiseerd, inclusief de bijbehorende seksuele praktijken.

Denk ook aan de activiteiten van spiritistische verenigingen, die met enige regelmaat nieuwe leden trachten te werven. In spiritistische bijeenkomsten, zogenaamde seances, worden via een "medium" zielen van gestorvenen opgeroepen, die dan geacht worden mededelingen te doen over hun bestaan, over verleden en toekomst. De mededelingen van de geesten moeten soms uitgelegd worden, soms ook produceren ze als het ware regelrechte boodschappen in de handen en pennen van degenen die het contact met de gestorvenen zoeken.

Er is een nieuwe heksenrage ontstaan, in Engeland, maar ook in andere westerse landen. Een heks is nu iemand, man of vrouw, die natuurkrachten of moeder aarde zelf oproept om een gunstig gevolg te bewerkstelligen. Denk in dit verband aan de milieuvriendelijke nachtelijke manifestaties op de drentse hei. Maar ook het oude type van de sjamaan (een soort parttime priester) is terug in het westen. Niet altijd werken de opgeroepen krachten of geesten echter tot heil van de mensen: ook kwaad en ziekte kunnen erdoor veroorzaakt worden. In Schotland bevindt zich aan de tochtige Noordzeekust al jaren de Findhorn-commune. Dat is een gemeenschap van mensen, die contact menen te kunnen leggen met de geestelijke werkelijkheid, waardoor stralen van licht en energie de commune verwarmen. Naar het schijnt heeft men er in het verleden een tuinbouwproductie bereikt, die aan het schier ongelooflijke grensde.

Het paranormale

Aparte vermelding verdienen allerlei verschijnselen, die door de zogeheten parapsychologie bestudeerd worden. Het gaat daarbij om gewaarwordingen en activiteiten van mensen, die denken paranormaal (para = langs, ernaast) begaafd te zijn. Men meent dat langs de weg van paranormale communicatie boodschappen doorgegeven en dingen gedaan kunnen worden, waarvoor mensen gewoonlijk hun zintuigen en lichaamskracht gebruiken.

"Het wonderlijke was dat ik een maand voor dat ongeluk in mijn gedachten bezig was activiteiten af te stoten: hoewel ik niet gelovig ben opgevoed, word ik wel dikwijls geconfronteerd met bepaalde verbindingen. Het zal wel zo hebben moeten zijn, daar geloof ik sterk in. En door deze ingreep van buitenaf wordt mij de beslissing bespaard die anderen dikwijls zo moeilijk kunnen nemen, namelijk om op het juiste moment uit eigen beweging van het podium weg te gaan."

Bij de vermelde verschijnselen hoort onder andere telepathie. Telepathie is het op afstand zonder zintuiglijk contact kunnen opvangen wat een ander denkt, voelt of meemaakt. Er hoort ook de voorschouw bij, dat wil zeggen het zonder lichamelijke aanwezigheid kunnen vóór-weten wat er in de toekomst geschieden zal. Men rekent er ook wel de zogeten déja-vu ervaringen onder. Dit is de ervaring van iemand die bij het bezoeken van een nieuwe omgeving opeens het gevoel krijgt dat hij er al eens geweest is en allerlei dingen herkent. Ook de zogeheten telekinese valt onder de paranormale verschijnselen. Telekinese verwijst naar het op afstand in beweging brengen van objecten zonder lichamelijk contact.

Het occulte en de wetenschap

De parapsychologie bestudeert al dit soort verschijnselen en probeert die te verklaren. De vroegere nederlandse professor Tenhaeff en zijn onlangs overleden opvolger Van Praag hebben op dit gebied veel onderzocht en er in hun boeken verslag van gedaan. Op het gebied van de paranormale bezigheden heeft ook zekere Uri Geiler zich befaamd gemaakt. Hij betoogde te beschikken over PSI-krachten, waardoor men Para-Sensorisch (dat wil zeggen, buiten de zintuigen om) Informatie kon verzamelen en zijn intellect aan het werk kon zetten.

Ook in de geneeskunde is het occulte aanwezig. Ook al is dat niet nieuw, het is opvallend dat juist in een overtechnische tijd, waarin de moderne geneeskunde triomfen van menselijke oppermacht viert, zoveel lijdenden graag een alternatief willen. Dat wil niet zeggen dat alle alternatieve geneeswijzen occult zijn. Waar geheimzinnig of wonderlijk gedaan wordt, kan men het wel vermoeden. Zeker als bij de behandeling een beroep op bovennatuurlijke krachten of machten gedaan wordt.

En zo kan men nog wel een poosje doorgaan. W.J. Ouweneel heeft in zijn boek "Het domein van de slang" een aantal praktijken en opvattingen beschreven die zijns inziens occult zijn. Ook al zou men het niet in alle opzichten met hem eens zijn over de vraag waar de grens tussen het alledaagse en het occulte getrokken moet worden, toch geeft zijn boek meer dan voldoende materiaal over zaken die zeker over de grens liggen.

Het occulte laat mensen niet onverschillig. Integendeel, het probeert mensen in zijn greep te krijgen. Vanuit "Oudezijds 100", een stichting die in Amsterdam hulp verleent, wordt gemeld dat men veel occulte actie aantreft, waardoor mensen niet alleen in de ban van het magische raken maar ook in aangrijpende gevoelens van angst terecht komen.

Het heeft er alle schijn van dat de voorbeelden die nu zijn opgesomd voor een deel als zelfstandige bewegingen bestaan. Voor een deel echter kunnen ze ondergebracht worden onder de paraplu die New Age heet. De New Age-beweging is ervan overtuigd dat eind 1988 of een poosje eerder een Nieuwe Tijd is aangebroken of een poosje later zal aanbreken, waarin mensen heel anders zullen denken en doen dan in het verleden. New Age-denkers gaan vaak uit van een zogeheten holistische wereldbeschouwing. Daarin wordt een nieuwe kijk op de wereld geleverd, waarin het geestelijke opnieuw een plaats krijgt. Binnen die beschouwingswijze kan het bezig zijn met spirituele machten en krachten gemakkelijk een plaats krijgen. Als we dit alles overzien, en nogmaals het gaat nog maar om een tipje van de sluier, hoeft het ons niet te verbazen, dat de amerikaanse schrijver Clifford Wilson aan zijn boek de titel "The Occult Explosion" meegaf.

Wat niemand verwacht had, is toch gebeurd. De geesten zijn niet meer van de lucht. Aan de andere kant hoeven we ook niet vreemd op te kijken van de hernieuwde intocht van het occulte. De mens is namelijk aangelegd op een werkelijkheid die hem te boven gaat; zó is de mens geschapen. En dus, toen het leek in de jaren vijftig, dat de mens zich helemaal op déze wereld ging richten, moest dat haast wel een vergissing blijken. Dat is inmiddels wel uitgekomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen