3. Vraaggesprek over gospelmuziek

De laatste jaren heeft de zogenaamde gospelmuziek een flinke opmars gemaakt.

Veel jongeren zijn enthousiast over deze muziek. Door anderen wordt ze verguisd. Wat is nu precies gospelmuziek en hoe moet onze houding tegenover deze muziek zijn? We zullen hieronder een aantal vragen stellen aan iemand die zich in het bijzonder verdiept heeft in kenmerken en achtergronden van gospelmuziek.

Wat moet je verstaan onder gospelmuziek?

Onder gospelmuziek versta ik muziek met een religieuze boodschap waarvan de stijl overeenkomsten toont met de stijlen in de popmuziek. In de achttiende eeuw waren er al gospelzangers. In die tijd verstond men onder gospelmuziek religieuze negerliederen. Eén van de bekendste gospelzangeressen was Mahalia Jackson.

De laatste jaren wordt de benaming reli-pop gebruikt. Deze naam is een afkorting van "religieuze pop". Net zoals de naam popmuziek een verzamelnaam is van verschillende muziekstijlen (jazz, rock and roll, hard-rock enz.) is gospelmuziek ook een verzamelnaam. Binnen de gospelmuziek tref je ook verschillende stijlen aan, zoals jazz, country and western, hardrock, enzovoort. Om misverstanden te voorkomen kun je stellen dat reli-pop een onderdeel is van de gospelmuziek. De invloed van de popmuziek is zo sterk toegenomen dat er weinig meer is overgebleven van de "oude gospelmuziek", de spritual songs van Mahalia Jackson.

Wat vind je van gospelmuziek als middel om het Evangelie te verkondigen?

We moeten onderscheid maken tussen vorm en inhoud. Met de inhoud bedoel ik dan de tekst die gezongen wordt en met de vorm de instrumentale begeleiding. Het is niet zo dat alleen de inhoud bepalend is voor je mening, ook de vorm zal aan een aantal eisen moeten voldoen. Ik vind het een groot gevaar om zomaar te zeggen: de inhoud is goed, dus de vorm is niet van belang. Volgens mij wordt dit te snel gezegd wanneer het gaat over de gospelmuziek.

Eerst zal bekeken moeten worden of de tekst in overeenstemming is met de boodschap van Gods Woord. Vervolgens kun je vragen of de instrumentale begeleiding past bij de tekst. In de gospelmuziek heb ik, in het algemeen, niet alleen moeite met de inhoud van de gezongen tekst maar ook met de instrumentale begeleiding.

Maar mag de Evangelieverkondiging niet ondersteund worden door goede muziek? Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan de psalmen.

Natuurlijk mag dit. Maar de muziek is dan altijd een ondersteuning van het Woord. De muziek is dan geen doel, maar een middel. Ik heb de indruk dat de gospelmuziek door velen gezien wordt als een doel op zich. Er wordt dan beweerd: Het doel van de gospelmuziek is om mensen het Evangelie te verkondigen. Dat is volgens mij onjuist. Als je zegt: Gospelmuziek is een middel om mensen in aanraking te brengen met het Evangelie, dan zeg ik: laten we de gospelmuziek ook zo tegemoettreden.

Denk in dit verband eens aan de gemeentezang. In de kerk wordt het Evangelie verkondigd. Ter ondersteuning van de boodschap, worden bijpassende liederen gezongen. Je gaat toch niet in de eerste plaats naar de kerk om te zingen, maar om de boodschap te horen door het gesproken woord.

Dus: muziek mag het Woord ondersteunen, maar nooit de plaats innemen van het Woord.

Globaal kunnen we echter stellen dat de ontwikkeling van de gospelmuziek in de zeventiger jaren bij velen niet onopgemerkt is gebleven. We willen ons dan ook beperken tot de grote lijnen, tot deze ontwikkeling in de afgelopen vijftien jaar. De eerste naam die we tegenkomen en waar we niet omheen kunnen. is die van Larry Norman. Deze Amerikaan heeft een belangrijk aandeel geleverd in de ontwikkeling van het niveau en de verscheidenheid van muziekvormen binnen de gospelmuziek. Hij heeft de Amerikaanse christenen een stuk begrip en akseptatie weten af te dwingen ten aanzien van zïjn bepaaid ontraditionele visie op het funktioneren als christen en rock 'n roll muzikant. Door middel van vele songs heeft hij zijn gevoelens vertolkt op een voor jongeren herkenbare wijze. Zijn maatschappijkritiek, geleverd vanuit een christelijke levensbeschouwing, gold zowel jong als oud en spaarde de traditionele kerk niet. Dit was in dezelfde periode dat de 'Jezusbeweging' zijn opwachting maakte.

In het rocknummer 'Why should the devil have all the good music', betwist hij het feit dat de duivel alle goede muziek zou toebehoren. Hiermee kwam de discussie dan ook goed op gang. Is het spelen van rock 'n roll geoorloofd voor christenmusici? 

Maar gospelmusici zelf zeggen dat zij het Evangelie willen doorgeven aan mensen met de hun ten dienste staande gave, namelijk de muziek. Daarbij komt dan voor hen toch de verkondiging op de eerste plaats te staan?

Inderdaad, dat kan de intentie van de gospelmusici zijn. Daar mag en kan ik niet over oordelen. Paulus zegt: "Zo is dan het geloof uit het gehoor en het gehoor door het Woord Gods" (Rom. 10:17). God heeft het Evangelie in woorden gegeven. De muzikale vorm (instrumentale begeleiding) kan nooit de boodschap van het Evangelie doorgeven. Muziek kan wel een boodschap, verwoord in een tekst, ondersteunen. We hebben al gezien dat het dan in de eerste plaats gaat over de inhoud. Konklusie: de muziek, de vorm, mag nooit gaan overheersen. En helaas is dit wel het geval bij veel gospelsongs. De hoorder luistert veelal in de eerste plaats naar de muziek en gaat dan pas naar de tekst en de inhoud daarvan kijken. Eerst moet de muziek aanspreken en dan wil men ook nog wel kijken naar de inhoud.

Wat spreekt veel jongeren aan in deze muziek?

Gospelmuziek ligt makkelijk in het gehoor, net als popmuziek. Dat spreekt jongeren aan. Jongeren uit onze kring weten over het algemeen wel dat popmuziek ongeoorloofde muziek is. Gospelmuziek is voor velen wel akseptabel omdat de tekst "christelijk" is.

Waarom zeg je "christelijk" tussen aanhalingstekens?

Omdat ik me afvraag of deze teksten voldoen aan de bijbelse normen. Dat er over God en over Jezus wordt gezongen, wil nog niet zeggen dat de boodschap beantwoordt aan de inhoud van Gods Woord. Vaak zijn de teksten eenzijdig. Jezus wordt gezien als een "vriend die jou wil helpen". Je moet Hem alleen maar toelaten om in je hart te komen. Jij een stap, en Jezus de rest. Volgens veel gospelmusici beschikt de mens nog over zijn vrije wil. De Bijbel en de daarop gegronde belijdenisgeschriften spreken hier heel duidelijk anders over.

Vaak wordt er op bijna oneerbiedige wijze gesproken over God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. In de gospelsongs wordt een "bijbelse" boodschap doorgegeven op een voor de mens aangename wijze. De boodschap verpakken ze in een aangenaam pakpapiertje. Dit zou de inhoud van Gods Woord dan aangenamer moeten maken. Toch spreekt de Heere Jezus hier anders over als Hij zegt: "Indien iemand tot Mij komt, en niet haat zijn vader, en moeder, en vrouw en kinderen en broeders, en zusters, ja ook zelfs zijn eigen leven, die kan Mijn discipel niet zijn". Dat betekent verloochening van jezelf!

Iemand heeft eens gezegd, toen hij het had over de gospelmuziek: "Jesus Christ has always had more fans than followers". Een mijns inziens rake uitspraak.

Maar ben je nu niet bezig om te veralgemeniseren? Je kunt dit toch niet zeggen van alle gospelsongs?

Daar heb je gelijk in. Eigenlijk zul je ieder lied en iedere groep afzonderlijk moeten gaan beoordelen. Er zijn best voorbeelden te noemen van gospelsongs waar niets op aan te merken is. Ik denk aan een nummer van Don Francisco, getiteld "Holiness". Als je de tekst leest en de muziek hoort dan kun je zeggen: de inhoud is goed en over de vorm kun je twisten. Op dezelfde plaat staat echter ook een rock and roll nummer, dat ik zonder meer afkeur. Tevens staan er songs op waar ik van moet zeggen dat de tekst niet overeenkomstig Schrift en belijdenis is. Als je gaat luisteren naar de teksten, kritisch luisteren, blijft er niet veel meer over. Daarbij komt dat de teksten vaak begeleid worden door muziek die niet door de beugel kan, bijvoorbeeld opzwepende muziek.

Is gospelmuziek niet een geweldig middel om jongeren te bereiken die niet (meer) door de kerk worden bereikt, maar wel door muziek die hen bekend in de oren klinkt en (nog wel) aanspreekt? Paulus zegt toch dat hij de Joden een Jood en de Grieken een Griek was om zoveel mogelijk mensen te winnen voor het Evangelie?

In je vraag gaat het over gospelmuziek als evangelisatiemiddel onder de jongeren. Is dat geoorloofd of niet? Ik zal er vanuit gaan dat de inhoud van de tekst goed is. Dan gaat het om de vraag of de vorm (de instrumentale begeleiding) geoorloofd is.

Graham Gray - deskundige op het terrein van de muziek - heeft gezegd: "Pop is muziek van gevoelens en spreekt in de eerste instantie tot de lichamelijke aspekten van de mens. Het verstandelijke komt op de tweede plaats".

De boodschap van het Evangelie is gericht op het hart van de mens. Dt omvat meer dan het lichamelijke, of het gevoelsleven. Uit dit oogpunt is het gevaarlijk om de boodschap van het Evangelie te verpakken in de vorm van popmuziek. Wel weet ik dat er mensen zijn die deze muziekvorm gebruiken als middel om mensen naar zich toe te trekken en dan de boodschap van Gods Woord door te geven. Dit noem ik dan de niet-commerciële gospelmuziek. Natuurlijk kun je daar ook je vraagtekens bij plaatsen. Toch denk ik dat deze muziek van een heel andere aard is dan de commerciële gospelmuziek. Een gospelconcert met een toegangspnjs van ƒ 15,- noem ik geen evangelisatie meer.

Nogmaals: De kombinatie popmuziek (vorm) en de boodschap van Gods Woord (inhoud) is naar mijn mening niet geoorloofd.

"Ik maak de muziek die ik wil maken, of het nu kommercieel is of niet, ik maak me daar echt niet druk over. Ik  overleg met God waarover ik  ga schrijven, ik houd ervan liedjes te schrijven die voor mij Gods grootheid weerspiegelen. Dat kan de aanblik van de oceaan zijn, of de liefde voor mijn vrouw, de eenvoudigste dingen die in wezen niet zo eenvoudig zijn. In feite zijn we God niet dankbaar genoeg voor bijvoorbeeld onze zintuigen. We moeten niet zoeken naar geestelijke symbolen voor elke aktiviteit die we ondernemen. Toen de mens werd geschapen, is de aarde hem gegeven tot zijn plezier. De zondeval kwam ertussen, maar wij als wedergeboren christenen moeten er naar streven de dingen te zien en te ervaren zoals God ze zag en ervaarde toen Hij ze schiep. Ik vraag me vaak af waar Adam zijn liedjes over geschreven zou hebben".

Een gospelmusicus aan het woord.

Je doet nu net alsof gospelmuziek hetzelfde is als popmuziek. Daar is toch een wezenlijk verschil tussen?

Het enige verschil tussen pop- en gospelmuziek is de inhoud van de tekst. Om het heel kras te stellen: popmuziek + religieuze tekst = gospelmuziek. Bovendien worden de teksten vaak in het engels gezongen. Zou je bij wijze van spreken een popsong laten horen en daarna een engelstalige gospelsong, dan geloof ik dat de meeste jongeren geen verschil zullen horen. Al met al bevordert de gospelmuziek de wereldgelijkvormigheid. Terwijl Paulus toch heel duidelijk zegt: "Wordt deze wereld niet gelijkvormig, maar wordt veranderd door de vernieuwing uws gemoeds" (Rom. 12:2).

Een deskundige op het terrein van de popmuziek heeft gezegd: "Rock is communication without words" (Rock is communicatie zonder woorden). Prof. Frank Garlock beweerde: "Alleen de woorden vertellen je wat de muziek zegt ... de muziek heeft haar eigen boodschap en kan de boodschap van de woorden helemaal veranderen". Volgens deze uitspraken is de vorm minstens zo belangrijk als de inhoud.

Een popmusicus over gospelmuziek:

"Muziek gebruiken als evangelisatiemiddel vind ik gevaarlijk. Het kan een goed middel zijn, maar het kan ook veel kapotmaken.  Als je tijdens een rockkonsert ineens over Jezus gaat staan preken, kun je daarmee vaak de sfeer verpesten. Want het aspekt van entertainment en het aspekt van evangelisatie staan dan haaks op elkaar." Aldus Phil Mills, zanger-tekstschrijver-gitarist van de Friese new-wave-band Self Control.

Vraag: Waarom wordt gospelmuziek afgewezen? Is dit dezelfde motivatie die wij gebruiken met betrekking tot gospelmuziek?

Is het mogelijk dat mensen tot verandering komen door middel van de gospelmuziek?

Dat weet ik niet. Ik geloof in Gods Almacht. God is machtig om alles te gebruiken om mensen te veranderen. Maar daarmee wordt niet gezegd dat ailes geoorloofd is. Gods normale weg om mensen te bekeren is het Woord. Door Zijn Woord en door Zijn Geest komt de mens tot verandering.

Een laatste vraag: Mag je naar gospelmuziek luisteren?

Over deze vraag is al heel wat gediskussieerd. Een voorstander van gospelmuziek zal zeggen: Ja, want ... Een tegenstander zal zeggen: Nee, want ... Van beide kanten worden er dan bepaalde argumenten aangevoerd. Vaak leidt dit tot verhitte gesprekken, die niet vruchtbaar zijn. 

In de brief aan de Romeinen zegt Paulus: "Degene nu, die zwak is in het geloof, neemt aan, maar niet tot twistige samensprekingen". In Rome werden er namelijk ook verhitte gesprekken gevoerd over allerlei zaken. In het veertiende hoofdstuk noemt Paulus een aantal punten op, waar men verschil .van mening over had. En dan zegt hij: "Een iegelijk zij in zijn eigen gemoed ten volle verzekerd". Nu mag dit nooit uitgelegd worden als een vrijspraak voor je eigen gedrag. Je mag nooit zeggen: Op grond van deze tekst mag ik doen en laten wat ik zelf goed vind. Paulus wil ons hiermee wijzen op onze verantwoordelijkheid tegenover God. We moeten er ten volle verzekerd van zijn dat ons leven overeenkomstig Gods wil is.

Mag je nu naar gospelmuziek luisteren? Persoonlijk zeg ik: Hoe meer ik me verdiep in de gospelmuziek, hoe meer ik "nee" tegen deze muziek ga zeggen. Daar heb ik ook mijn redenen voor:

1. Gospelmuziek werkt de wereldgelijkvormigheid in de hand. Het onderscheid tussen pop- en gospelmuziek is vaak niet te horen. Paulus zegt heel duidelijk: "Wordt deze wereld niet gelijkvormig ..." Ook de wereld van de popmuziek mogen we dan niet navolgen.

2. Popmuziek is een ongeoorloofde vorm om de boodschap van het Evangelie in te verpakken.

3. De teksten in de gospelmuziek zijn eenzijdig en doordrenkt van remonstrantisme.

Dit is mijn persoonlijke mening. Ik weet best wel dat er een aantal gospelsongs tussen zit waar ik minder moeite mee heb. Toch weegt voor mij het eerste argument dan het zwaarst. Dan zeg ik: Oordeel zelf, als het nodig is! Doe het wel eerlijk. Hiermee bedoel ik dan: Eerlijk zijn tegenover de Heere. "Weet dat God om al deze dingen u zal doen komen voor het gericht" (Pred. 11:9). Wanneer je luistert, luister nooit klakkeloos of kritiekloos. Wees eerlijk en vraag of de Heere je wijsheid in deze zaak wil schenken. En vergeet niet: Wanneer je twijfelt, neem dan het zekere voor het onzekere!! En tegen degenen die nooit naar gospelmuziek luisteren, zou ik willen zeggen: Begin er ook niet aan!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen