3. Achtergronden

Spreken over modeme literatuur zonder op de achtergronden in te gaan, leidt tot oppervlakkigheid. Daarom zullen enkele hoofdmomenten van de moderne mentaliteit naar voren moeten komen. Met een zekere nadruk wijzen we hierbij op een oude Salvo-schets Moderne mentaliteit (9e bundel, 1974-1975). Daarin wordt in kort bestek een historisch overzicht gegeven van de ontwikkeling die leidde tot het moderne denken. Als hoofdelementen hiervan worden genoemd:

- De afwezigheid van God.

Het laat de hedendaagse mens eenvoudig onverschillig of God er is of niet. Daardoor wordt alle denken, doen en laten op een huiveringwekkende wijze werelds gemaakt.

- Alles is verklaarbaar.

De techniek heeft de mens het wonder laten vergeten. Leven en dood hebben voor de (biologische en medische) wetenschap hun geheim verloren en worden -zo schijnt het- verklaarbaar.

- Alles vervlakt.

Het moderne leven is verzakelijkt, zodat het zijn noodzakelijke diepte gaat missen. Liefde wordt bijvoorbeeld sympathie, haat wordt antipathie, wordt neerslachtigheid, denken wordt vlugheid van begrip.

- Leven in gebondenheid aan de wereld.

De uiterlijke vrijheid van de moderne mens moge groter zijn dan ooit, in werkelijkheid is hij een slaaf van zijn werk, zijn genoegens, enz. Er is geen mogelijkheid om te ontsnappen uit de maatschappelijke tredmolen. Ontevredenheid hierover wordt meestal geuit door de structuren verkeerd te noemen, maar de mens zelf blijft buiten schot.

- Leven zonder lijn.

Binnen zijn beperkte leefruimte dwaalt de moderne mens rond. De levensdoelen wisselen van moment tot moment, al naar de omstandigheden zich wijzigen. In iedere situatie moet hij zich kunnen aanpassen aan de omstandigheden. Alles is relatief; de vaste norm ontbreekt.

Opmerkingen:

1. De genoemde schets is het ten volle waard goed bestudeerd te worden. Hierboven werd slechts het belangrijkste eruit weergegeven.

2. Wanneer we de achtergronden der moderne literatuur bespreken, doen we er verstandig aan daarbij ook het boek van G. Slings te betrekken: Een boos en overspelig geslacht.

In hfst. 2 noemt hij achtereenvolgens op: de secularisatie, Nietzsche en het nihilisme, Freud en de dieptepsychologie, Kafka en de uitzichtloosheid van het bestaan, Sartre en het existentialisme, Camus en de absurditeit van het bestaan, de democratisering en tenslotte de invloed van de Tweede Wereldoorlog.

3. Natuurlijk kan niet alles besproken worden. Wanneer de geadviseerde Salvo-schets inderdaad gebruikt is, kun je je beperken tot Freud en Sartre, daarbij aanstippend dat de Tweede Wereldoorlog het gehele proces van het moderne denken enorm versneld heeft.

Enige kennisname van Freuds denken is hierom zo belangrijk, omdat je dan inziet hoe het tot zo'n sexuele revolutie in de moderne literatuur kon komen. Kennisname van Sartres denken is zonder meer noodzakelijk, omdat Sartre de belangrijkste vertolker is van het zogenaamde existentialisme. En juist dit existentialistische denken is de basis van heel veel moderne literatuur, zeker uit de jaren '50 en '60.

4. Stilzwijgend gaan we uit van de afspraak dat we ons beperken tot het moderne proza, d.w.z. de romans en de verhalenbundels. Dezelfde moderniteit zien we natuurlijk ook in veel hedendaagse poëzie en in het moderne drama (bijvoorbeeld in het zogenaamde absurd theater). Wie ook op deze aspekten uan de moderne literatuur wil ingaan, kan terecht in een leerboek voor de literatuurgeschiedenis bij het voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld Het spel met de knikkers, deel 2. Ook willen we in dit verband graag wijzen op het principieel verantwoorde boek van F. Schaeffer: De God die leeft, deel I, hfst. 4. De Jeugdbond heeft van dit hoofdstuk een samenvatting in het archief.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen