John Bunyan

De hervorming in Engeland

A Staatkundig

Inleiding

Het Lutheranisme had in het begin in Engeland niet veel invloed. Eén van de bestrijders was koning Hendrik VIII (1509-1547) met zijn boek "Handhaving van de zeven Sacramenten", geschreven tegen Luthers "Over de Babylonische gevangenschap van de kerk", waarin de hervormer slechts twee Sacramenten erkende. Hendrik VIII kon dit boek schrijven, omdat hij theologie gestudeerd had daar het er aanvankelijk niet naar uitzag dat hij koning zou worden. Als beloning kreeg hij van de paus de titel "Verdediger van het geloof". Luthers geschriften werden onder zijn bewind verbrand en zijn aanhangers vervolgd. Er rees echter verschil van mening tussen de koning en de paus. De laatste wilde nl. Hendrik VIII geen toestemming (dispensatie) geven om van zijn vrouw te scheiden en met een hofdame (Anna Doleyn) te trouwen. Daarom brak de koning met de Paus en liet zichzelf tot hoofd van de Engelse (Anglicaanse) kerk aanstellen. De inkomsten die eerst naar de paus gingen, kwamen nu in de koninklijke schatkist. De kloosters werden opgeheven en de rijke goederen kwamen ook in het bezit van de koning, die ze aan de adel gaf, waardoor hij deze aan zich verbond.
De kerken werden van pracht en praal beroofd, beelden, relequien en aflaathandel werden verboden. Protestanten en Roomsen werden vervolgd. Dit veranderde onder zijn opvolger Eduard IV (1547-1553). Deze vorst bevorderde het protestantisme. Dit had eerst een Luthers karakter, maar kreeg nu een meer Calvinistisch stempel.
De doorvoering van de hervormingen werd echter gestuit door de volgende koningin Mary Tudor (1554-1558). Deze echtgenote van Philips II was fanatiek rooms en wilde Engeland onder het pauselijk gezag terugbrengen. De vervolgingen die onder Hendrik VIII tamelijk gematigd waren, en onder Eduard praktisch waren verdwenen, begonnen opnieuw. In de 3½ jaar dat Mary regeerde werden bijna 300 protestanten vermoord.
Van 1558-1603 regeerde de protestantse Elisabeth. De Anglicaanse kerk werd weer in ere hersteld. De overgrote meerderheid van de Engelsen ging met deze veranderingen mee. Slechts een kleine groep wilde zich hierbij niet voegen: aan de ene kant de roomsen, die trouw aan paus en kerk bleven en aan de andere kant de nauwgezette protestanten (Puriteiten), die alles af wilden schaffen wat aan de roomse godsdienst herinnerde. Ze hadden vooral bezwaar tegen de van bovenaf opgelegde regering en het officiële dienstboek: "Book of cormon Prayer" (Boek van het gemeenschappelijke gebed) waarin de eredienst nauwkeurig beschreven werd.

Rond Bunyans tijd

Deze puriteinen werden ook door koningin Elisabeth vervolgd. De strijd tussen de puriteiten en de Anglicaanse kerk nam in hevigheid toe onder de regering van Elisabeths opvolgers Jacobus I (1603-1625) en Karel I (1625-1649).
Jacobus I zei in zijn troonrede in 1604 dat er in Engeland drie godsdiensten waren: de Anglicanen die gesteund en bevoorrecht zouden worden, de roomsen die geduld zouden worden, waar hij zich echter niet aan hield, en de Puriteiten die onderdrukking en tegenwerking zouden krijgen. Hij vervaardidgde het "Book of sports" waarin de spelen en vermakelijkheden, die volgens hem op zondag beoefend mochten worden, opgesomd werden. Het was gericht tegen de strenge sabbathsviering van de puriteinen. Op deze manier ontstond binnen het Engelse volk een tegenstelling tussen de koning, met de door hem gesteunde Anglicaanse kerk en de puriteiten met het parlement als vertegenwoordiger. Toen het parlement in 1629 een wijziging die Karel I in de kerkorde wilde hebben, weigerde goed te keuren, werd het ontbonden. Er ontstond een burgeroorlog.
Tenslotte versloeg Cromwell de aanvoerder van het parlementsleger, het koninklijke leger. Karel I werd terechtgesteld. Engeland werd een republiek. Het gevolg was een grote mate van godsdienstvrijheid met uitzondering voor de Roomsen. In 1660 kwam aan de macht van de puriteiten een einde toen Karel II koning werd. Officieel was hij Anglicaans, maar in zijn hart rooms. Hij maakte het de puriteinen steeds moeilijker. In 1662 werd de Uniformity-Act (Eenvormigheidswet) uitgevaardigd, volgens welke alle predikanten instemming moesten betuigen met de leer en de gebruiken van de officiële staatskerk.
Op 24 augustus 1662 zagen 2000 puriteinse predikanten zich om des gewetenswil genoodzaakt hun ambt neer te leggen. Ze raakten op slag brodeloos. Velen werden betrapt op het bijwonen van verboden samenkomsten. De hardnekkigsten onder wie Bunyan, werden gevangen gezet. In 1672 vaardigde de koning een wet uit, waarin algemene verdraagzaamheid werd afgekondigd. Ook Bunyan kwam vrij. De vrijheid duurde niet lang. Na enkele jaren werd aan alle puriteinse predikanten het verlof om te preken ontnomen. Wie zich niet onderwierp wachtte straf. Bunyan bleef preken en werd gevangen gezet. Tijdens deze tweede gevangenschap die bijna een half jaar duurde, schreef hij zijn belangrijkste werk, de beroemde "Pilgrims Progress", de Christenreis.

B Kerkelijk

In Engeland is geen speciale hervormer aan te wijzen, zoals bv. Luther in Duitsland, Calvijn of Zwingli in Zwitserland. Naast de strijd Protestant-Rooms-Katholiek groeide hier ook een grote tegenstelling tussen de Anglicaanse kerk en de puriteinen. De laatsten waren op hun beurt ook weer verdeeld in verschillende stromingen.

Anglicanen

De Anglicaanse kerk ontstond tijdens Hendrik VIII na zijn conflict met de Paus. De Engelse koning(in) is het hoofd hiervan. Deze kerk toont veel overeenkomst met de Rooms-Katholieke, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van altaren, beelden, kruisen, priestergewaden vertoont de liturgie veel van de Rooms-Katholieke. De leer heeft een wat Calvinistischer stempel: geen transubstatiatieleer, grond van de zaligheid alleen de verdienste van Jezus Christus, goede werken niet verdienstelijk.

Puriteinen

Deze stroming wilde de kerk zuiveren van alle roomse dwaling, vooral wat betreft de liturgie. Omdat zij tevens tegen veel losheid van zeden in die dagen was gericht, kwamen ze op voor reine echt-evangelische levenswandel, allen die strenge zondagsheiliging betrachten en alle weelde meden, kregen kortweg de naam puriteinen (Fijnen). In deze kringen vond men Calvinisten, maar ook Baptisten.

Bunyans leer

Hoewel Bunyan bepaald niet kerkistisch was, is hij in 1653 bewust lid geworden van de Free Church (vrije kerk) door herdoop met onderdompeling. Deze Free Church stond tegenover de Strict Baptists (Nauwgezette Baptisten) volgens wie de doop onmisbaar is tot zaligheid. De Vrije Kerk wilde een gemeenschap van allen die de Heere vreesden. Ook als je een wat afwijkende mening over de doop had, kon je van deze kerk lid worden. De kenmerken van deze kerk waren: geloof in Christus en heiligheid des levens. Sterk werd de nadruk gelegd op: door 't geloof.
Een verschil met Calvijn was de geringe waardering voor alleen studie en het afwijzen van de verschillende formulieren en formuliergebeden. In de samenkomsten van Bunyan werd niet gezongen hoewel, muzikaal was, hij veel voor het geestelijke lied gedaan heeft. Verder vond hij dat tuchtgevallen en toelating van leden door de gehele gemeente en niet alleen door de kerkeraad behandeld moesten worden. Dit zijn echter allemaal uiterlijke verschillen.
Hoewel Bunyan dus Baptist (wederdoper) was, vond hij dat de volwassendoop te sterk benadrukt werd. Zijn kinderen had hij ook in de Anglicaanse kerk laten dopen. Hij liet in zijn prediking nauwelijks merken, dat hij Baptist was.

De Pelgrimsreis

Dit is het bekendste van de 60 boeken van Bunyan. Hij schreef het gedurende zijn tweede gevangenschap van een half jaar. Het verscheen in 1678. In tien drukken werden reeds tijdens zijn leven 100.000 exemplaren verkocht. Het is in 150 talen vertaald. De eerste buitenlandse uitgave was de Nederlandse.
Het verhaal is een allegorie (gelijkenis), waarin hij toestanden van de ziel voorstelt in personen. De stijl was heel eenvoudig: voor iedereen leesbaar. Hoewel Bunyan zich niet met politiek bemoeide zien we in zijn hoek toch geen wereldmijding. Want hij leert uitdrukkelijk dat de weg naar SION onvermijdelijk midden door de "IJdelheidskermis" loopt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen