Wie zijn leven zal verliezen

Een schets van de kerk in de Sovjet-Unie

Wie kennis neemt van de situatie van de Russische christenen zal ongetwijfeld moeten denken aan het woord van de Heere Jezus in Markus 8:5 "Wie zijn leven zal verliezen om Mijnentwil en om des Evangelies wil die zal hetzelve behouden". Wat heeft de kerk in Rusland door de eeuwen heen veel te lijden gehad. Hoeveel christenen hebben voor de zaak van Gods Koninkrijk moeten lijden in strafkampen en gevangenissen. Over welke christenen spreken we als we het hebben over de kerk in de verdrukking? In een beknopte schets willen we daar iets meer over vertellen.

De Russisch-Orthodoxe Kerk
De Russische baptisten zijn door hun strijd en lijd en in onze gemeenten beter bekend dan de Russisch-Orthodoxe Kerk. Toch heeft deze kerk onlangs een belangrijke mijlpaal bereikt. In 1988 mocht ze herdenken dat 1000 jaar geleden het christendom in Rusland een erkende plaats kreeg in de samenleving. Het begon in het jaar 988 in Kiev. Op last van grootvorst Vladimir I daalden alle inwoners af in de rivier de Dnjepr om gedoopt te worden. Er onstaat een Russisch-Orthodoxe Kerk die nauwe banden heeft met de orthodoxe kerk van het Byzantijnse Rijk. De keizer van Byzantium werd erkend als het hoofd van de orthodoxe christelijke kerk. Na de val van het Byzantijnse Rijk (1454) leidt dit tot een eigen Russisch patriarchaat onder toezicht van de tsaar. Onder Iwan de Verschrikkelijke (1530-1584) wordt dit streven voltooid. Van Iwan is de uitspraak bekend: "De tsaar moet de schaapskudde van de stal van Christus door God hem toevertrouwd, beschermen tegen de woeste wolven". Daarmee is de Orthodoxe Kerk, met haar vele heiligen (geen paus) staatskerk geworden en nauw verbonden aan de regering van de tsaren. Dit heeft geduurd tot de grote politieke omkeer in Rusland. Toen in 1917 de communisten aan de macht kwamen werd de Orthodoxe Kerk gezien als een verlengstuk van het tsaren-regime. Het wegwerken van de kerk uit de Russische samenleving was een van de grote doelstellingen van de nieuwe machtshebbers. Alleen al in 1922 werden 8100 geestelijken terechtgesteld. Toch bleek de kerk na dertig jaar van bestrijding nog steeds voort te bestaan. Vanaf 1949 heeft de Russisch-Orthodoxe Kerk meer vrijheden gekregen. Helaas heeft ze haar vrijheid moeten betalen door compromissen met het nieuwe regime. Middels de Wereldraad van Kerken en de vredesconferenties vertolkten de leiders van de Russische orthodoxie veelal de meningen van de Russische leiders. De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft geen banden met de Rooms Katholieke Kerk. Men legt sterk de nadruk op de liturgie. De prediking van het Evangelie krijgt weinig aandacht. De opstanding van Christus heeft een belangrijke plaats in de deze Kerk. Ze is hét voorbeeld voor de opstanding van de gelovigen. Voor het leerstuk van de verzoening door de voldoening van Christus is nauwelijks plaats. Er is momenteel een stroming binnen de Russisch-Orthodoxe Kerk die zich beijvert voor het onderzoek van de Bijbel. Ze legt sterk de nadruk op de noodzaak van de prediking van Gods Woord en het belang van bijbelstudie. Er is een honger naar de Bijbel, met name onder veel jongeren in de Russische kerk.

Evangelie-christenen en baptisten

De Russische baptisten vormen een betrekkelijk jonge beweging. Ze vinden hun oorsprong in drie bewegingen. In St. Petersburg ontstond een broedergemeente, gesticht door de Engelsman Lord Radstock. In de Kaukasus werkte een Duits-Litouwse baptist die een baptistengemeente stichtte, en in de Oekraïne waren het Lutherse, piëtistische en doopsgezinde kolonisten die bijbeluren ("Stunden") hielden. Toen in 1884 de drie afzonderlijke bewegingen een congres hielden, verstrooide de politie de vergadering. Deze situatie heeft vanaf die tijd voortgeduurd. Zowel in de tsaristische tijd, als onder de communisten hebben deze christenen veel vervolgingen moeten doorstaan. In de biografie "Het geluk van het verloren leven" van de Russische baptist Nikolaj P. Chrapov zijn daarover aangrijpende zaken te lezen. Evenzeer vinden we in dit boek getuigenissen van Gods trouw en van overgave aan de Heere. Ik denk aan het ontroerende tafereel dat zich afspeelt als Chrapovs vader wordt gearesteerd, losgescheurd van vrouw en kinderen, van een vrouw die zich er geheel voor overgeeft om haar man in de weg van lijden te volgen. Op haar vraag: Wanneer zal ik je weer zien, wijst hij met zijn rechterhand naar de hemel en zegt hij: "Aan de voeten van Christus, onze Heere".

In 1944 verenigden zich de twee belangrijkste evangelische groepen, de evangelische christenen en baptisten tot een Unie van Evangelie-christenen en baptisten. In 1963 treden ook de doopsgezinden (van oorsprong Duitse mennonieten , die de Duitse taal spreken en met bekende Duits/Nederlandse namen als Peters, Jansen, Klassen e.a.) toe. Voor de christenen die tot de Unie behoren wordt veelal de naam "Russische baptisten" gehanteerd. Een wel erg globale aanduiding voor de gemeenten die verspreid zijn door de gehele Sovjet Unie! De belangrijkste concentraties zijn te vinden in de Oekraïne, Wit Rusland, Letland, Estland, Moldavia, Centraal Rusland, de Kaukasus, Zuid-West Siberië, Sovjet Centraal Azië en het Verre Oosten. De baptisten hebben een wijdverbreide reputatie door hun harde werken, sobere levensstijl en aandacht voor de medemens. Over het algemeen laten ze zich niet tot zwijgen brengen. Ze evangeliseren waar dat mogelijk is en ze zijn bereid om voor hun geloof te lijden.

Het ontstaan van niet-geregistreerde gemeenten

Met de vorming van de Unie-raad van evangelie-christenen en baptisten in 1944 werd het de baptisten mogelijk gemaakt iets opener te opereren dan voordien mogelijk was. De omstandigheden werden in 1959 slechter toen Chroetsjov een aanval inzette op de kerken. Deze aanval ging gepaard met een grootscheepse atheïstische campagne met behulp van verplichte lezingen en cursussen over het atheïsme. Volgens sommige bronnen nam het aantal gemeenten in deze jaren door de vervolging af van ca. 6000 tot 3000 gemeenten. Een van de directe gevolgen van de vervolgingen onder Chroetsjov is een scheuring geweest, die in sterke mate het leven van de Russische baptisten heeft beïnvloed. In 1960 legde de regering de Unieraad nieuwe statuten op waarin de volgende beperkende maatregelen opgenomen waren:
1. de gelovigen werd opgedragen hun kinderen niet meer tot de kerkdiensten toe te laten en jeugdactiviteiten waren voortaan verboden;
2. onder de 18 jaar mocht niet meer gedoopt worden;
3. evangelisatieactiviteiten werden niet toegestaan.

Een aantal gemeenten weigerden dit te accepteren. Ze hielden vol dat de tussenkomst van de overheid onwettig was en verwierpen vervolgens het gezag van de Unie-raad. In 1965 werd een raad gevormd van de gemeenten die zich om des gewetenswil niet konden onderwerpen aan het gezag van de Unieraad. De afgescheiden baptisten werden voortaan "initsiativniki" ofwel initiatief-baptisten genoemd. Omdat deze gemeenten zich niet lieten registreren waren hun bijeenkomsten onwettig. Men moest in het geheim bijeen komen in huizen, schuren en bossen.

Geheime bijeenkomsten

In juni 1988 was ik in de gelegenheid om enkele bijeenkomsten in een niet-geregistreerde baptistengemeenten bij te wonen. Het was indrukwekkend om in Moskou op zondagmorgen in een woonhuis ergens aan de rand van de stad met meer dan 100 christenen bijeen te komen. De dienst begon met het zingen van het lied "Hoe groot zijt Gij, o Heer, o Gods des levens." Het maakte grote indruk op me om daar met een schare mensen bijeen te zijn rond het geopende Woord van God. Mensen die in de Russische samenleving niet meetellen. Maar die hier de vertroostende boodschap mochten horen dat Jezus leeft, en dat Zijn trouw groot is. Hij is de Redder des volks. Hij heeft Zichzelf gegeven om een groot volk in het leven te behouden.

Op de daaropvolgende maandagmorgen bracht ik een bezoek aan het hoofdkantoor van de Unie van geregistreerde baptisten. Tijdens dit gesprek werd mij duidelijk gemaakt dat er in de Sovjet-Unie geen sprake was van geheime samenkomsten. Er is in ons land vrijheid van godsdienst, aldus de woordvoerder van de Unie. Toen ik zei dat ik in Nederland weleens foto's en dia's gezien had van bijeenkomsten in de bossen of in huizen kreeg ik ten antwoord dat zulke bijeenkomsten echt niet nodig zijn. Als de politie zich er mee bemoeit komt dat meestal omdat zulke mensen de buren tot last zijn. Uit deze reactie mag blijken dat men officieel niets wil weten van de niet-geregistreerde gemeenten. Uit bijeenkomsten in Moskou, in Siberië en in Tasjkent heb ik ervaren dat juist de niet-geregistreerde gemeenten een levende gemeenschap vormen.

Een geopende deur

De broeders van de niet-geregistreerde gemeenten hebben veel vervolgingen moeten doorstaan. Momenteel is de situatie weer wat gunstiger. Toch zijn er nog leidinggevende broeders die ondergronds leven. De voorzitter van de broederraad van de niet-geregistreerde baptisten Gennadi Kroetskov leeft al sinds 1969 ondergronds. In Moskou mocht ik een ontmoeting hebben met Peter Peters, lid van de broederraad, die evenmin een vaste verblijfplaats heeft.

Hoe het verder zal gaan met de gemeenten weet niemand. Zal het gewijzigde beleid van de regering Gorbatsjov leiden tot meer vrijheid? Is het wellicht een verleiding van de satan om de gemeenten van haar kracht en verbondenheid aan Gods Woord te beroven? We weten het niet. Peter Peters vertelde me bezorgd te zijn over de gemeenten. Het lijkt beter te worden, maar zal dit niet ten koste gaan van het getuigenis van de kerk? Niettemin zag hij ook dat er wegen geopend worden voor de verspreiding van Gods Woord. "De Heere heeft een geopende deur gegeven. En als de Heere opent, wie kan dan sluiten?"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen