Sociale media spelen grote rol

Misschien is het wel één van de opvallendste uitkomsten van een avond over sociale media bij een jeugdvereniging: een flinke groep jongeren blijkt gestopt te zijn met sociale media of is er niet eens actief op geworden. En een veel groter deel overweegt om te stoppen of heeft wel eens een ‘socialemediapauze’ ingelast. Dat het onderwerp sociale media leeft onder jongeren, blijkt overduidelijk. Tijdens een avond van de +16 jeugdvereniging ‘Time Deum’ in Kampen, wordt enthousiast meegedacht over het thema zelfbeeld, depressie en sociale media. Dat het over je zelfbeeld, mede in relatie tot de Bijbel gaat, is niet zomaar. Want op media als Instagram en YouTube staan beelden centraal. Bekende vloggers presenteren zich met sprekende foto’s en gelikte filmpjes en zetten zo een hoog ideaalbeeld neer van hoe je zou kunnen of moeten zijn.

Ondanks dat er diverse jongeren gestopt zijn met sociale media, is de overgrote meerderheid van de ruim tachtig aanwezigen tijdens de verenigingsavond nog wel actief op platforms als Instagram en Snapchat. ”Iedereen gebruikt sociale media. Al ben je er zelf bij hoe en hoe vaak je sociale media gebruikt,” zegt Corianne Haveman (17). Toch zijn de meeste jongeren het erover eens dat sociale media een bepaalde druk opleveren, bijvoorbeeld omdat je alles wilt bijhouden wat anderen daarop posten. Corine van der Horst (18): ”Ik heb wel eens een maand niet op sociale media gekeken. Dat ging prima. En in de zomervakantie is mijn mobiel thuisgebleven. Dat is eigenlijk best fijn, thuis voel je veel meer druk om bijvoorbeeld op Instagram te volgen wat er gebeurt en daarop te reageren.”

Meer rust

Hoewel Corianne niet het idee heeft dat sociale media haar leven beheersen, denkt ze er wel eens over na of ze actief wil blijven. ”Misschien ga ik eerst eens proberen of ik een maand zonder kan.” Elisabeth Haase (18) is al een stap verder. Samen met haar vriend besloot ze om te stoppen met sociale media, behalve Whatsapp. ”Het geeft meer rust. En als je eens goed kijkt wat voor soort berichten je stuurt aan anderen, moet je constateren dat het niet allemaal zo belangrijk is. Want wat is het nut ervan als je iedereen ‘goedemorgen’ wenst?” Maarten van Manen (18) volgt een opleiding tot meubelmaker. Als hij aan het werk is, komen er de hele dag berichtjes binnen op zijn telefoon. ”Dan denk ik toch vaak: even kijken waarover het gaat. Je wilt toch weten hoe het zit.” Nathan Holtland (16) volgt wel wat anderen plaatsen op sociale media, maar stuurt zelf bijna nooit een bericht. ”Dan blijft het leuk en wordt het niet gauw teveel.”

Tijdens de pauze op de jeugdverenigingsavond wisselen jongeren de gegevens uit over hun activiteit op hun telefoon. Gemiddeld zijn jongeren daarop drie tot vier uur per dag actief, zo blijkt. Met een enkele uitschieter naar boven, en een wat grotere groep die veel minder uren op het kleine schermpje kijkt. ”Ik heb alleen WhatsApp,” legt Henriëtte van den Bos (19) uit. ”Ik weet dat ik er gevoelig voor ben om alles te volgen wat langskomt op sociale media. Vandaar dat ik er liever helemaal niet op zit."

Rol ouders

De rol van de ouders bij het omgaan met sociale media zien jongeren vooral als coachend. Regels stellen door ouders rond socialemediagebruik zit er niet meer in vanaf het moment dat kinderen een jaar of zestien zijn, zo menen de meesten van hen. Corine van der Horst: ”Mijn ouders weten wat er speelt en we kunnen daarover thuis goed praten. Maar ik denk dat het niet fijn is als ouders té dichtbij komen als het gaat over wat je wel en niet doet.” Toch is de rol van ouders niet uitgespeeld. Henriëtte: ”Mijn ouders ontmoedigen het dat ik de hele tijd m’n telefoon gebruik. Dat heeft bij mij ook meegespeeld bij mijn besluit om helemaal niet actief te zijn op sociale media.”

De verenigingsavond wordt besloten met het schrijven van een ‘statement’ door de jongeren over hoe ze aankijken tegen zichzelf en wat de rol van sociale media daarbij is. In elf groepjes wordt gesleuteld aan teksten, die na twintig minuten aan elkaar gepresenteerd worden. De ene groep produceert een doorwrochte tekst, met Bijbelse argumenten, een ander een beschrijving van een christen als pelgrim op weg naar de eeuwigheid, maar er is ook een groep die een en lijst met concrete tips presenteert. ”Verwijder Snapchat van je telefoon,” is zo’n advies. ”Anders zit je eraan vast. Je wordt bijna gedwongen om elke dag iets te posten.”

Plussen en minnen

"Sociale media hebben twee kanten,” klinkt er vanuit een andere groep. ”Aan de ene kant kun je er op een goede manier contacten mee onderhouden. Aan de andere kant zijn er ook minpunten.” Er wordt onder andere gewezen op de nadruk die ligt op het ‘perfecte plaatje’, waarmee mensen een onrealistisch beeld van zichzelf presenteren en van de risico’s op cyberpesten. ”Sociale media wekken de indruk dat je vriendengroep groeit, maar in werkelijkheid slinkt de groep met wie je echt contact hebt,” klinkt van een andere kant. ”God heeft ons allemaal wonderlijk gemaakt. We moeten ons niet mooier voordoen dan we zijn.”

Een depressie kun je aan een of meerdere van de volgende kenmerken herkennen.

• Je voelt je langer dan twee weken somber.

• Je bent continu moe en alles lijkt energie te kosten.

• Je bent prikkelbaar of reageert juist traag.

• Je hebt schuldgevoelens en voelt je waardeloos.

• Je kunt je niet goed concentreren.

• Je denkt regelmatig aan de dood.

Meer depressieve klachten

Gebruik van sociale media zorgt voor een toename van het percentage jongeren dat depressieve klachten zegt te hebben. Diverse recente studies uit binnen- en buitenland wijzen daarop.

Amerikaans onderzoek uit 2016 wijst erop dat mensen die constant actief zijn op sociale media, meer risico lopen op het ontwikkelen van een depressie. Het sterkst speelt dat bij meisjes en jonge vrouwen tussen de 15 en 25 jaar. In deze leeftijdsgroep ontwikkelt normaalgesproken één op de vijf meisjes en vrouwen een depressie. Bij degenen die zeer actief zijn op sociale media neemt dit toe naar één op de drie. Onder jongens en mannen in dezelfde leeftijdsgroep is veel minder vaak sprake van depressieve gevoelens. Eén op de veertien jongens en mannen krijgt hiermee te maken. Dit loopt op naar één op negen bij degenen die meer dan anderen actief zijn op sociale media. Ook onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam concludeerden eind 2018 dat er een verband is tussen gebruik van sociale media en symptomen van depressie zoals eenzaamheid en vermoeidheid. De onderzoekers richtten zich vooral op passief gebruik, waarbij jongeren niet zelf berichten posten. Het gebruik bestaat vooral uit op de smartphone kijken naar wat Instagram, Facebook of een ander socialmediaplatform biedt. Uit eerder onderzoek bleek al dat dit type gebruik van sociale media kan leiden tot een verminderd gevoel van eigenwaarde en het gevoel ergens bij te horen. Passief gebruik van sociale media zorgt er ook voor dat mensen minder interesse hebben in wat er om hen heen gebeurt. Ze kunnen zich minder goed concentreren, verliezen interesse in hun omgeving, zijn eerder moe en voelen zich eenzamer dan leeftijdsgenoten die minder actief zijn op sociale media. De onderzoekers in Amsterdam zeggen dat het vooral uitmaakt hoe je sociale media gebruikt. Het simpelweg stellen dat je depressiever wordt van sociale media klopt niet. Ook lijkt het erop dat bij mensen die sowieso al gevoelig zijn voor depressiviteit, sociale media een extra zetje geven. Dat laatste wordt ook bevestigd door onderzoek van begin 2019 aan de Universiteit van Tilburg. Daarin wordt zelfs gesteld dat de toename van gevallen van depressie vooral is toe te schrijven aan dit feit. Onderzoeker Peter van der Velden vertelde erover in het universiteitsblad Univers. ”Je moet eerst onderzoeken of het om een fase gaat in de ontwikkeling van het kind. Zo’n fase gaat vaak ook weer voorbij. Of dat de problemen meer in de verslavingshoek zitten, dat vraagt om een specifieke behandeling. Het zijn dan niet zozeer de sociale media die de problemen veroorzaken. Vroeger zou zo’n jongere misschien zijn gaan drinken of blowen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen