‘Doe gewoon, hou de straat schoon’

Morele ontwikkeling

Om te snappen hoe een kind zich normen en waarden eigen gaat maken, is het belangrijk om iets te weten over de morele ontwikkeling van het kind.

Een jong kind, tot en met de kleuterleeftijd, kan zich nog onvoldoende inleven in iets of anderen, zoals andere mensen of dieren. Het kind is met name gericht op de gevolgen van zijn gedrag voor hemzelf. Het is daarom voor het doen van goed of kwaad afhankelijk van zijn omgeving. Ouders moeten regels stellen voor hun kind, omdat het kind zelf nog niet goed kan beoordelen of iets hoort of niet. Het stellen van regels vormt een kind. Het is voor ouders belangrijk om na te denken hoe de waarde ‘zorg voor de schepping’ vertaald wordt in eenvoudige regels voor hun kind. Al op jonge leeftijd kan een kind regels onthouden. Het helpt hen om de regels op rijm aan te bieden: “Doe gewoon, houd de straat schoon.” Gedrag waarvoor het kind gestraft wordt, zal vaak vermeden worden en gedrag dat beloond wordt, wordt herhaald. Zo krijgt een jong kind een besef van wat wel of niet hoort in de omgang met de schepping.

Linde (4) laat achteloos haar werkjes van school die ze niet echt mooi vindt, vallen als ze met mama naar huis loopt. Mama heeft er al verschillende keren iets over gezegd en de papieren zelf maar opgeraapt. Totdat Linde de eerstvolgende keer dat ze het weer doet, de weg terug moet lopen om de weggegooide werkjes op te rapen.

Vanaf een jaar of acht krijgt een kind steeds meer de behoefte om regels te begrijpen. Het wil zich wel aan regels houden, maar moet wel snappen welke functie de regel heeft. Rond deze leeftijd begrijpt een kind ook meer dat intenties achter handelen belangrijk zijn. Een dier per ongeluk pijn doen is minder erg dan dit bewust doen. Hierdoor leert een kind steeds meer zelf na te denken over regels en waarom die regels goed zijn. Het is op deze leeftijd belangrijk om uit te leggen dat het zorgen voor de schepping een opdracht van de Heere is en hoe een kind dat kan doen.

Sem (8) laat standaard de kamerdeur open staan als hij naar de gang loopt. ‘Ben toch zo weer terug,’ is zijn antwoord wanneer zijn ouders hem erop wijzen de deur achter zich te sluiten. Op school gaat de aardrijkskundeles over zuinig omgaan met brandstoffen. Dan snapt Sem waarom hij de warmte binnen moet houden door de deur dicht te doen.

Naarmate het eind van de basisschoolperiode nadert, leert een kind meer nadenken over waarom het bepaalde regels of waarden belangrijk vindt en begint het tot een eigen oordeel te komen. Het zal regels steeds minder vanzelfsprekend gaan naleven en het gaat de regels kritisch beoordelen. Een kind beseft steeds meer dat het zelf keuzes kan maken en het wil gemaakte keuzes ook kunnen verantwoorden. Hiermee ontwikkelt een kind steeds meer eigen normen en waarden. Op deze leeftijd kunnen kinderen geraakt worden door bijvoorbeeld dierenleed en van de ene op de andere dag vegetariër worden. Onbegrijpelijk dat ouders elke dag een groot stuk vlees kunnen verorberen. En dat nog wel als christenen! Je hoeft hierin als ouders niet mee te gaan, maar toon respect voor de opvatting van het kind.

Handelen in de praktijk

Naast enige kennis van de ontwikkeling van het morele besef van je kind is het belangrijk om als ouders elke dag weer te laten zien hoe je als mens verantwoordelijk bent voor de schepping. Dat kun je op verschillende manieren doen:

1. Gewoontevorming

Al vanaf jonge leeftijd is gewoontevorming cruciaal voor het bijbrengen van zorg voor de schepping. Je kunt een kind al heel jong leren om afval te scheiden. Laat je peuter de schillen van het fruithapje dat je net voor hem klaargemaakt hebt, in de gft-bak gooien. Geef hem een complimentje als hij dat doet door te zeggen: “Goed zo, de schillen horen in deze bak.” Maak er een gewoonte van dat oudere kinderen elke ochtend voor schooltijd hun konijn of hamster eten geven. Bij gewoontevorming hoort ook het goede voorbeeld geven. Ouders onderschatten vaak hoe belangrijk hun voorbeeld voor het gedrag van hun kinderen is. Wees zelf consequent in de dingen die je de kinderen aan wilt leren. Door even snel een plastic fles in de prullenbak van de keuken te proppen, omdat je geen puf hebt naar de afvalzak voor plastic in de garage te lopen, geef je een verkeerd signaal af.

2. Doorgeven

Jonge kinderen denken doorgaans dat melk uit de supermarkt komt en hebben geen flauw idee van de ingrediënten waarmee een brood gebakken wordt. Dat laat zien hoe ver ons leven bij de schepping en de natuur vandaan geraakt is. Verontrustend! Kinderen hebben ouders nodig die hen vertellen over hoe het in de natuur eraan toe gaat en doorgeven hoe de Heere de schepping bedoeld heeft. Hoe leren zij anders verantwoord met de schepping om te gaan?

Leef met de seizoenen en haal daarvan materialen in huis. Vertel hoe de Heere het onderhouden van de aarde bedoeld heeft. Vertel hoe de natuur in elkaar zit; hoe graan op het land groeit en er brood van gemaakt kan worden. Vertel welke gevolgen ons handelen voor de natuur heeft. Op die manier leert je kind welke consequenties zijn eigen gedrag heeft voor de omgeving. Denk daarin klein. Dat kan door bijvoorbeeld te wijzen op wat er met een bloemperk gebeurt als je daar zomaar doorheen holt.

Lees verhalen voor over dieren en planten. Geef je kleine kind (voel)-boekjes over welke huid welk dier heeft en welke geluid welk dier maakt.

Geef kinderen een huisdier – vis, vogel, konijn, poes of hond – waarvoor ze verantwoordelijkheid leren dragen.

Wijs bij het bijbellezen aan tafel op gedeelten die over (omgaan met) de schepping gaan. Sommige teksten zijn bij uitstek geschikt om er samen over na te denken. Denk aan de geschiedenis van Abraham die van God naar de sterren moet kijken; de beschrijving van het Beloofde land; Psalm 8, 19, 104, 148; de gelijkenis van het zaad en van de Goede Herder. Maak een bijbelse kijktafel over de schepping. In de Bijbel lezen we ook dat de aarde lijdt onder de gevolgen van de zonde. Dat kan een boeiend thema zijn voor pubers.

3. Vragen

Vragen stellen is een handige methode om je kind het verschil tussen goed en fout te leren. Wanneer je hem wilt laten nadenken over de gevolgen van zijn gedrag, vraag hem er dan eens naar. Vermijd daarbij de waaromvraag. Pim heeft na het tandenpoetsen de kraan van de wastafel niet goed dichtgedraaid. Vragen waarom hij dit niet deed, heeft niet zoveel nut. Waarschijnlijk gewoon vergeten. Het is zinvoller hem te vragen wat er zou zijn gebeurd wanneer je het als moeder te laat had ontdekt dat de kraan nog liep.

4. Ga naar buiten met de kinderen

Het bijbrengen van gevoel en respect voor Gods schepping kan niet zonder het daadwerkelijk in de natuur zijn. Het is een gevaar van deze tijd om een kind te weinig in contact te laten komen met de natuur. Een kind kan zich binnen met speelgoed of een tablet uren vermaken. Geven we ons kind de ruimte en de gelegenheid om de natuur te beleven? Laat het kind zich verwonderen over de prachtige kleuren van de regenboog. Vertel dan meteen zijn betekenis. Geniet met elkaar van een mooie zonsondergang. Ga in de herfst het bos in om materialen te verzamelen om een herfsttafel te maken of te knutselen met kastanjes. Laat het kind op het strand het zand tussen zijn tenen voelen kriebelen. Tegen de wind optornen als het stormt. Ook als het regent op de fiets naar school gaan. Steentjes scheren over het water. Naar de sterren kijken als het donker is. Een moestuintje verzorgen. Een kinderfeestje met een speurtocht en tot besluit broodjes bakken boven een vuurtje kan zeker zo leuk zijn als een all-in party bij de bowlingbaan. Het vergt misschien wat energie en creativiteit, maar het is de moeite van het proberen meer dan waard.

Ervaringen in de kindertijd kunnen leiden tot respect en waardering voor de schepping op latere leeftijd. De liefde voor de natuur moet ‘met de paplepel ingegoten worden’.

Recycling voor een goed doel

Om de afvalberg te verkleinen, is recycling van producten een belangrijke trend. Het is zelfs mogelijk om dit voor een goed doel te doen. De Zending Gereformeerde Gemeenten organiseert via zendingscommissies de recycling van onder andere oud papier, frituurvet, mobiele telefoons, inktcartridges en oude metalen. Info: www.zgg.nl. Of vraag het na bij de zendingscommissie van jullie gemeente.

Leestips

- R.W.M. Croughs: Het kind in gezin en samenleving; Oosterbaan & Le Cointre

- Dr. W. ter Horst: Wijs me de weg; uitgeverij Kok

- R. Louv: Het laatste kind in het bos; uitgever Jan van Arkel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen