Bijbel als norm

Wat is het geweten en wat zegt de Bijbel erover?

“Een kind weet precies wat je bedoelt als je het hebt over ‘het stemmetje van binnen’. Dat herkent iedereen. Tegelijkertijd is het nog niet zo makkelijk onder woorden te brengen wat het geweten nou precies is. Het geweten gaat met je mee zonder dat je het altijd beseft. Het is die stem van binnen, die je opeens heftig kan aanklagen of die je juist vrijspreekt.

In de Bijbel vind je het woord ‘geweten’ alleen in het Nieuwe Testament. Het is afkomstig uit de Grieks-Romeinse cultuur en het is met name Paulus die het ging gebruiken. In het Oude Testament kom je het wóórd niet tegen, maar de záák wel. Een mooi voorbeeld zijn de broers van Jozef. In hun leven zie je dat het geweten er altijd is, soms een hele tijd kan zwijgen en dan toch kan gaan spreken. De broers staan op een gegeven moment voor die vreemde onderkoning. Ineens verkeren ze in de grootste problemen en dan zeggen ze: ‘Dit gebeurt omdat God ons bezoekt’. Hun geweten gaat spreken. Daar heb je een prachtig voorbeeld van hoe het geweten werkt. Het geweten is een voortvloeisel van Gods algemene genade. God openbaart Zich in het bijzonder in Zijn Woord. Vanuit Gods Woord weten we dat ieder mens een ingeschapen godskennis heeft. Daaraan moeten we het geweten koppelen.

Het verstand van de mens is na de val verduisterd, maar hij is een redelijk-zedelijk schepsel gebleven, met een besef van goed en kwaad. Dat kun je terugvinden in het geweten. Een geweten dat echter versluierd is, waardoor een mens zelf niet kan bepalen wát nou goed en kwaad is. Vaak verwarren mensen een goed geweten met een goed gevoel over iets hebben. Dat is heel gevaarlijk. Om het geweten goed te laten functioneren, is namelijk een norm van buiten nodig. Die kan een mens niet in zichzelf vinden, maar in Gods Woord. Het geweten is dus de plaats waar Gods stem vanuit Zijn Woord moet doorklinken en waar Hij het laatste Woord heeft.”

Hoe kan het geweten worden gevormd?

“Voor ouders is het heel belangrijk te leren dat er een lijn loopt van het besef van goed en kwaad naar de Bijbel, naar Gods wet en naar wat God van ons vraagt. Een kind moet van jongsaf met de Bijbel in aanraking komen en leren luisteren naar wat de Heere zegt. In de opvoeding moet meeklinken dat we leven voor Gods aangezicht, dat Zijn geboden nageleefd moeten worden en dat we op weg zijn naar de eeuwigheid. In de opvoeding moeten de Tien Geboden een grote plaats krijgen. In de uitleg daarvan in de Heidelberger Catechismus vinden ouders een uitstekende en concrete handleiding voor de praktijk van elke dag.

Verder moet een kind leren dat bij het beoordelen van wat wel en niet mag, niet alles even belangrijk is. Wat de Heere in de Tien Geboden zegt, vraagt absolute gehoorzaamheid. De ge- en verboden van de ouders moeten worden gehoorzaamd. Maar een kind moet ook leren dat er dingen zijn waarover discussie mogelijk is, of die van mindere orde zijn. Het is dus voor ouders van groot belang om in de opvoeding dit verschil te leren hanteren. In mijn boek heb ik dit verder uitgewerkt in een onderverdeling die ouders als kapstok kunnen gebruiken. Zelf voel ik dat er in de opvoeding dingen zijn die ik als vader van mijn kinderen vraag en móet vragen omdat de Heere het zegt. Er zijn dingen die ik vraag omdat ik vind dat ik als vader wijzer ben dan mijn kinderen. Er zijn soms ook dingen waarvan ik zeg: ‘Ik vraag dat van je omdat ik een ambt bekleed. Zou je het willen doen om met mij rekening te houden?’ Kinderen leren zo zelf onderscheid te maken tussen wezenlijke zaken en dingen die minder belangrijk zijn.

Het bekijken van dvd’s is een ander voorbeeld. Naast de vraag of het wel een goede tijdsbesteding is, is het veel wezenlijker om te beoordelen of je een dvd naast de geboden van de Heere kunt leggen. Wordt er in gevloekt? Gaat men de grenzen over van het zevende gebod? Dan moet het toch gelijk helder zijn dat het niet kan. Dat is duidelijk voor de ouder, maar ook voor het kind. Dit doen we wel of niet omdat de Heere het zegt.”

Hoe vorm je concreet in het dagelijks leven het geweten van je kinderen?

“Gewetensvorming kan niet buiten een geopende Bijbel, maar zeker ook niet buiten het gesprek. En dat begint al jong. We moeten als ouders veel aandacht hebben voor de dingen waarmee onze kinderen bezig zijn. Essentieel is een open relatie waarin kinderen alles durven te vragen en te zeggen. Waarin je ook als ouder durft te corrigeren en op een gezonde manier de confrontatie met je kind aangaat. Niet om alleen te preken of te zeggen: dit mag niet en dat mag niet. Maar om in alle openheid en eerlijkheid het gesprek aan te gaan en dingen uit te leggen. Uitleg is heel essentieel. Je kind moet je begrijpen. Wij veronderstellen soms dat kinderen veel meer weten dan ze werkelijk weten, als het gaat over de reden waarom iets wel of niet mag. 

Dat betekent heel concreet dat je als ouder tijd moet maken voor je kind. Dat hoeft niet iedere dag, zo van: nu moet ik weer even tijd geven aan mijn kinderen. Maar met alles wat hen overkomt, moeten kinderen weten dat ze bij hun vader en moeder terecht kunnen. Met een jong kind heb je bijvoorbeeld een gesprekje bij het naar bed gaan. Als ze in de puberteit komen, zit je misschien op een gegeven moment ’s avonds om elf uur samen te praten. Dan kun je als ouder denken: ik ben moe en morgen moet ik er weer op tijd uit. Maar als je kind op dat moment komt, moet je er zijn.

Daarnaast is het belangrijk dat je je als ouder kwetsbaar durft op te stellen. Als je over moeilijke of tere dingen praat, dan moet je er als ouder oog voor hebben dat jíj de brug moet slaan om bij het hart van je kind terecht te komen. Dat kost energie en zelfverloochening. Zelf merk ik dat we hele goede gesprekken kunnen hebben over de dingen waarmee kinderen lopen. Toch is het belangrijk dat we als ouders op een gegeven moment ook op tafel brengen dat ze eenvoudig bekeerd moeten worden! Dat ons leven een voorbereidingstijd is. Dat is moeilijk en zulke gesprekken zijn niet te plannen. Toch is het goed dat je je als ouder gedrongen voelt om met je kinderen over de eeuwige dingen te praten. Dat ze beseffen dat er, naast al die dingen waarmee ze dagelijks bezig zijn, nog een veel grotere zorg is.”

Wat doe je als je kinderen groter worden en keuzes maken die tegen de Bijbel ingaan?

“In veel opvoedingsituaties komt er een moment waarop een kind zegt: ‘Dat vindt u, maar ik denk daar anders over’. Dan vind ik dat je als ouders door moet praten. Het gaat er dan niet om wat jij als vader vindt, maar wat de Heere vindt! Ik vermoed dat veel ouders daar te snel afhaken. Of ze zetten het gelijk helemaal op scherp. Er zijn ouders die letterlijk of figuurlijk met de vuist op tafel slaan: ‘Als je niet luistert, dan is daar het gat van de deur’. Er zijn dan kinderen die ook daadwerkelijk gaan. Ik vind dat je altijd moet zorgen dat er een thuis is voor een kind. Uiteraard zijn er basisregels waaraan een kind zich moet houden. Je leeft tenslotte onder één dak. Als ouders hoef je ook niets goed te praten wat niet goed is. Maar zorg ervoor dat je je kind niet van je afstoot, dat je het vasthoudt door in gesprek te blijven. Dat betekent soms dat je dingen moet accepteren die finaal tegen je eigen opvattingen ingaan. Dat is best moeilijk, een grote worsteling.

Het is ook belangrijk dat je jezelf afvraagt waaróm je iets niet wilt. Is dat omdat ik werkelijk bezet ben met het zielenheil van mijn kind, of ben ik met mijn eigen naam bezig en met wat de mensen zullen zeggen? Als ouders moeten we eerlijk onder ogen zien dat we in de eerste plaats verantwoording tegenover de Heere schuldig zijn en in de tweede plaats tegenover mensen.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen