Calvijn: Gloria Dei

Ds. A. Moerkerken vertelt: “Ik was 13 jaar en zat me op een zondagmiddag te vervelen. Ik was ook een beetje vervelend, denk ik. Toen kwam mijn vader en die gaf mij een boek. Hij zei: ‘Lees dit maar eens. Ik kreeg van hem In de leerschool van Calvijn. ‘Doe het nou maar.’ zei m’n vader. ‘Je zal er geen spijt van hebben.’ Nou, daar ben ik in begonnen. Dat boek heeft me nooit meer losgelaten.

Het was echt een pittig boek! Mijn interesses lagen toch heel ergens anders. Maar het pakte me. Het ging over de theologie van Calvijn, een korte samenvatting van wat hij in zijn Institutie heeft geschreven over de Gods-leer, de Christus-leer, de Heilige Geest, de kerk en de sacramenten. Zo droog als wat natuurlijk voor een dertienjarige puber. Maar het vreemde was: ik vond het eerst aardig, toen mooi en daarna prachtig. Wonderlijk hé? Ik ben mijn vader daar nog altijd dankbaar voor.”

Wat voor invloed heeft de theologie van Calvijn gehad op de gereformeerde gemeente?

“De vijf punten van het calvinisme: verdorvenheid, verkiezing, verzoening, onwederstandelijke genade en de volharding van de gelovigen kun je terugvinden in de Dordtse Leerregels. Dat zijn punten die in onze prediking veel weerklank hebben gevonden. En dat is nog zo. Bij Calvijn kun je zeggen dat het eigenlijk maar om één ding ging. Gloria Dei; de eer van God, en dat verklaart ook waarom hij zo ontzettend veel heeft geleden. Om het Woord.”

Hoe bedoelt u dat Calvijn zoveel heeft geleden?

“Hij is in 1538 weggejaagd uit Genève. Toen heeft hij drie jaar in ballingschap gezeten in Straatsburg. Het was een verademing voor Calvijn. Daarna is hij teruggegaan naar Genève. Hij heeft daar van 1541 tot in 1564 gestreden voor de reformatie van de stad. Weet je wat dat hem heeft opgeleverd? Zijn huis werd ondergekliederd en ze gooiden stenen door de ruiten. En dat had hij nooit verdragen als zijn levensdevies niet was geweest dat de eer van God hem op hart woog. Dat stempelt ook de prediking. Hij preekte wel vijf keer in de week buiten de zondag om. En soms wel zes keer. Hij heeft ontzaglijk hard gewerkt. Ik ben wel eens in een bibliotheek geweest in Utrecht. Daar vind je Opera omnia (al de werken) van Calvijn. Een meterslange rij aan boeken. Nog langer dan een RET-bus…”

Hij had een moeilijke vader, Gerard, waar hij heel weinig liefde van heeft ondervonden. Vaak stempelt je jeugd ook hoe je later bent geworden. Zijn vader was een man die erg bezig was met de dingen van de wereld. Geld en goed.

Wat was het levensdevies van Calvijn?

“’Terar dum prosim’. Laat me verteren, als ik maar nuttig ben! Hij is ook verteerd. Je ziet het gewoon aan z’n portret.”

Calvijn was sober en eenvoudig. Wat kunnen wij daarvan leren?

“Dat wordt wel eens een beetje verkeerd uitgedrukt. Calvijn kon heel erg genieten van de goede dingen van het leven. Van goed eten, de natuur. Je moet hem niet als een soort droge pruim zien die nergens van kon genieten. Zo was hij niet.

Wat is sober? Dat je in een Fiat 500 moet rijden om christen te zijn. En dat je geen beschimmeld korstje brood weg moet gooien. Dat kan ook een cultus worden en daar kan je Calvijn niet voor aan je kant krijgen. Het leven was vroeger een stuk soberder dan nu. De tijd drukt op iedereen een stempel.”

Welk boek van Calvijn zou u jongeren aanraden ?

“Zijn mooiste werk is natuurlijk de Institutie. Ik kan me voorstellen dat jongeren het moeilijk vinden. Je kan alles zeggen van Calvijn, maar niet dat hij makkelijk leest. Je moet het soms drie keer lezen. Ik zei wel eens tegen de studenten in Rotterdam: “Als je nou de Atlantische Ocean oversteekt in een roeiboot. Als je dan als een wilde gaat zitten roeien…” Daar vergelijk ik het lezen van de Institutie maar een beetje mee.

Je moet hem heel rustig lezen. Zinnetje voor zinnetje. Daarna lees je het nog eens en je doet het boek dicht als je moe wordt. De volgende dag ga je weer. Er zitten eeuwen tussen, maar het zou jammer zijn als hij vergeten zou worden.

Ik herinner me een boek dat gaat over het leven van Calvijn. Dat is geschreven door L. Praamsma. Je moet natuurlijk wel een beetje interesse hebben. Als ik naar het ziekenhuis ga voor nierdialyse, neem ik meestal een jongensboek mee en een wat moeilijker boek. En ik wissel dat met elkaar af. Je ligt dan vier uur op een stoel. Ik denk dat de jongelui ook levensbeschrijvingen moeten leren lezen. Niet zozeer een theologisch boek. Kijk, mijn vader gaf mij gelijk een theologisch boek zonder veel biografische details. Maar voor jeugd is het boeiender om te lezen wat mensen beleefd hebben.”

Waarom zou u het jammer vinden als Calvijn vergeten wordt?

“Er gaat dan een schat verloren aan theologie en inzicht. De institutie is eigenlijk geen dogmatiek, maar een handleiding bij het lezen van de Heilige Schrift. Hij wil helpen bij het lezen en verstaan van de Bijbel. Dat zegt Calvijn zelf.”

Een uitspraak van Calvijn is: “Als de Meester komt, zou Hij mij dan niet wakende vinden?” Hoe kunnen wij dit in de praktijk brengen?

Ds. Moerkerken knikt. “Dan moet Hij natuurlijk wel je Meester zijn. Als je geen nieuw hart hebt, is de Heere een vreemde voor je en zal het natuurlijk heel erg zijn als Hij komt. Dan moet de Heere zeggen: Ik heb u nooit gekend. Als Hij werkelijk je Meester is, zal dat ook blijken uit je levenswandel. En dan moet je wakende zijn, zegt Calvijn dus. Niet verslingerd aan je mobieltje, niet alleen maar bezig met je baantje, je carrière en je toekomst. Het wordt wel eens makkelijk gevraagd: verlang je naar de wederkomst van Christus?

Vele jaren geleden aan de Boezemsingel werd psalm 98 vers 4 opgegeven. ‘Laat al de stromen vrolijk zingen’. En dan komen die regels. ‘Hij komt, Hij komt om de aarde te richten’. Die gemeente kon goed zingen, dus dat klonk bulderend door de kerk, hè, ‘Hij komt, Hij komt.’ Maar er zat een meisje van 18 jaar in de kerk, die kon niet meezingen. Want die dacht: ja, als Hij nu komt, is het voor mij verloren, voor eeuwig. Kijk, dat bedoel ik, hè. Als je dat niet kent? Ja, wat moet je dan toch verlangen naar de wederkomst? Dat wist Calvijn natuurlijk ook heel goed!”

Klopt het dat Calvijn zelf heel weinig over zijn eigen bekering heeft geschreven of gezegd?

“Hij heeft daar heel spaarzamelijk over geschreven. Het moet ongeveer in 1533 geweest zijn. Kijk, van Luther weten we bijna alles. En Calvijn schrijft één zin. ‘Toen heeft God mijn hart, dat ondanks mijn leeftijd al te zeer verhard was, beteugeld door een plotselinge bekering.’ Dat is alles.”

Wat kunnen wij leren van de uitverkiezing, want dat geeft toch moed en hoop?

“Het is heel opmerkelijk dat Calvijn zijn Institutie niet begint met de uitverkiezing. Betrekkelijk laat komt het aan de orde in boek drie. Dat is al een les. Dus onze predikanten moeten hun preek ook nooit beginnen met: “In de stilte van de nooit begonnen eeuwigheid heeft God een volk verkoren en anderen verworpen.”

Laat ik zeggen, ik heb zelf ook een tijd gehad dat ik eigenlijk bang was voor de predestinatie; de verkiezing en de verwerping. Het laatste noemt Calvijn: Decretum horribile: schrikwekkend besluit. Dat God dus mensen heeft verworpen van eeuwigheid. Maar het is er wel. Nou, dat benauwde me wel eens hoor. Dat moet ik eerlijk zeggen. Totdat ik een preek hoorde van Ds. Smytegelt, die werd gelezen. En Smytegelt zei in die preek: ‘U moet niet aan God vragen of hij u wil tonen dat u verkoren bent, maar u moet vragen of Hij u wil tonen dat u verloren bent.’ De Heere begint met je verlorenheid. Vraag aan de Heere of Hij je dat wil laten zien. Dan is er hoop.”

Ds. A. Moerkerken

Functie: emeritus-predikant van de Gereformeerde Gemeenten

Gezin: al ruim 51 jaar getrouwd met Diny van der Wulp. Het gezin telt acht kinderen, achttien kleinkinderen en drie achterkleinkinderen

Hobby’s: lezen, schaken en genieten van de natuur

Favoriet theologisch boek (naast de Bijbel):De Kruistriomf van Vorst Messias van Abraham Hellenbroek

Favoriet niet-theologisch boek:Ik, Claudius van Robert Graves

Favoriet (vakantie)land: Zwitserland, Oostenrijk en Nederland (Texel)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen